درگیریهای مهم مسلحانه در سطح جهان که زندگی ملیونها نفر را تحت الشعاع قرار داده است، شامل موارد زیرند. (در اینجا بدور از قضاوت در مورد طرفین درگیر تنها به میزان تلفات و شرایط غیر انسانی اشاره میکنم تا با وجدان همه ما انسانها بدور از قضاوتمان در مورد حق بودن و یا ناحق بودن طرفین درگیر، تنها نتیجه این درگیریها و وضعیت اسفبار ضعیفترین آنها یعنی کودکان، مستقیم رابطه برقرار کند):

سومالی
در سومالی، تقریباً نیمی از جمعیت، حدود هشت میلیون نفر، از اثرات مخرب خشکسالی که برای پنج فصل برداشت متوالی به طول انجامیده است، رنج می‌برند – وضعیت آب و هوایی که در ۴۰ سال گذشته دیده نشده است. در عین حال، اعمال خشونت آمیز افزایش یافته است. مناطق مرکزی و جنوبی بیشتر تحت تأثیر خشکسالی قرار دارند، آب نیست. کمبود مواد غذایی بیداد میکند خشکسالی ضربه بزرگی برای مردم سومالی است. طبق گزارش سازمان ملل، بیش از یک میلیون نفر در سال ۲۰۲۲ خانه‌های خود را به دنبال غذا، آب و امرار معاش ترک کردند. در سومالی حدود ۳۰۰۰۰۰ نفر تحت تأثیر کمبود فاجعه بار مواد غدایی بسر میبرند و حدود ۱,۸ میلیون کودک زیر پنج سال از سوء تغذیه حاد رنج می‌برند.

جمهوری دموکراتیک کنگو
نبردها در جمهوری دموکراتیک کنگو از اکتبر ۲۰۲۲ تشدید شده است. از آغاز سال ۲۰۲۳، تیم‌های جراحی صلیب سرخ بیش از ۱۱۰۰ بیمار با جراحات ناشی از سلاح را در سراسر کشور درمان کرده‌اند. این امر علاوه بر بیش از دو دهه درگیری است که در آن مردان، زنان و کودکان هر روز برای بقای خود می‌جنگیدند. اگرچه خشونت‌های مسلحانه در شرق کشور رو به افزایش است و نیازهای مردم در حال افزایش ا ست، اما این کشور که دومین کشور بزرگ افریقا و چهار برابر فرانسه مساحت دارد و با بیش از ۹۰ میلیون نفر جمعیت، شانزدهمین کشور پرجمعیت جهان است، کمتر مورد توجه کمک کنندگان و رسانه‌های خارجی قرار می‌گیرد.

یمن
پس از هشت سال درگیری مسلحانه، انتظار می‌رود که وضعیت بشردوستانه در سال ۲۰۲۳ بسیار بدتر شود. ۷۰ درصد از جمعیت برای زنده ماندن به کمک‌های بشردوستانه متکی هستند. در سال ۲۰۲۳ حدود ۱۹ میلیون نفر در سراسر کشور در ناامنی غذایی قرار داشتند در حالی که این رقم درسال ۲۰۲۲ حدود ۱۶ میلیون نفر بود. این یعنی بیش از ۶۳ درصد از کل جمعیت در نا امنی غذایی بسر میبرند. یمن به گندم روسیه و اوکراین وابسته است و حمله روسیه به اوکراین امرتامین مواد غذایی را دشوارتر می‌کند. بیش از ۸۰ درصد جمعیت یمن زیر خط فقر زندگی می‌کنند. و از آنجایی که تلاش‌های مالی و سیاسی جهانی نتوانسته با نیازهای فزاینده بشردوستانه همگام شود، یمن در آستانه فروپاشی قرار دارد.

اتیوپی
اگرچه جنگ در شمال اتیوپی متوقف شده است، اما پس از دو سال درگیری مسلحانه وحشیانه، نیاز شدیدی به کمک‌های بشردوستانه وجود دارد. این امر علاوه براین امر خشکسالی ویرانگر در بخش‌هایی از اتیوپی، زندگی مردم را دچار سختی افزونتر کرده است. چندین فصل متوالی کمبودباران منجر به خشکسالی شدیدی شد که میلیون‌ها حیوان مزرعه در برخی مناطق تلف شدند. چوپانان شاهد از بین رفتن معیشت خود هستند و همین امر در مورد کشاورزانی که قادر به برداشت محصول بدونباران نیستند نیز صدق می‌کند.

سوریه
در سوریه، بیش از یازده سال درگیری علاوه بر تلفات سنگین انسانی به شبکه آبرسانی آسیب جدی وارد کرده است. ذخایر آب شرب بین ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش یافته است. تنها ۵۲ درصد از بیمارستان‌های کشور فعال هستند. شرایط زندگی هم در داخل و هم درخارج از اردوگاه‌ها رو به وخامت است. از اواسط سال ۲۰۲۲، تا کنون بیش از ۵۵۰۰۰ نفر – ۷۰ درصد آنها کودک – در ال هول، بزرگترین اردوگاه، در شرایط اسفناکی زندگی می‌کنند. جلوگیری از فروپاشی زیرساخت‌های حیاتی در سوریه امری بسیار ضروری است.

ساحل (بورکینافاسو، چاد، موریتانی، مالی، نیجر)
تغییرات آب و هوایی، درگیری‌های مسلحانه و بحران غذایی ادامه دار، یک دور باطل را در ساحل ایجاد کرده است که میلیون‌ها نفر را به دام انداخته است. از سال ۲۰۲۲ تا کنون، بیش از ۱۰. ۵ میلیون نفر در منطقه تحت تأثیر سوء تغذیه قرار گرفته‌اند. فاجعه‌ای برای چهار میلیون نفرکه به دلیل جنگ و تغییرات آب و هوایی آواره شده‌اند. بیش ا ز ۸۰ درصد از جمعیت منطقه ساحل از کشاورزی زندگی می‌کنند. اگر آواره شوند، دسترسی به زمین و معیشت خود را از دست می‌دهند و در نتیجه در برابر ناامنی غذایی آسیب پذیرتر میشوند. در مواجهه با منابع رو به کاهش، بسیاری از آنها باید آب، غذا و زمین را با مردم محلی که در حال حاضر با کمبود شدید مواد غذایی مواجه هستند، به اشتراک بگذارند.. مادرانی که خود دچار سوء تغذیه هستند از عهده تغذیه کودکان خود بر نمی‌آیند.

هائیتی
بیش از سه میلیون نفر در هائیتی به دلیل خشونت‌های مسلحانه مداوم، ناآرامی‌های داخلی وشیوع مجدد وبا، به کمک فوری بشردوستانه نیاز دارند. درگیری‌های مسلحانه بین باندها یا باپلیس هر روز بیشتر و بیشتر می‌شود. در مواجهه با خشونت‌های مسلحانه، مردم جرأت نمی‌کنند به دنبال غذا یا درمان پزشکی بروند. بیمارستان‌ها به سختی کار می‌کنند و به دلیل وضعیت امنیتی بسیار مخاطره‌آمیز، مردم در ترس دائمی به ‌ویژه در پورتو پرنس پایتخت، زندگی می‌کنند. دسترسی بشردوستانه به مردم در مناطقی که تحت تأثیر خشونت اسلحه قرار گرفته‌اند بسیاردشوار یا تقریباً غیرممکن است.

اوکراین
از حمله روسیه به اوکراین دو سال میگذرد. در هفته اول جنگ، سازمان ملل گزارش داد که بیش از یک میلیون پناهنده از اوکراین گریخته‌اند. این مقدار متعاقباً تا ۱۳ مارس به بیش از ۲,۶ میلیون افزایش یافت. به گفته سازمان ملل متحد از زمان حمله روسیه به اوکراین هیچ نقطه‌ای در این کشور امن نبوده است. سازمان ملل در سپتامبر ۲۰۲۳ تعداد تلفات غیرنظامیان را بیش از ۱۰ هزار نفر اعلام کرده، اما گفته تعداد واقعی تلفات “به میزان قابل توجهی” بالاتر است. برخی منابع بیش از ۵۰۰ هزار تلفات از دو طرف را تخمین میزنند.
نهادهای اطلاعاتی امریکا حتی ادعا کرده‌اند که تلفات روسیه با حدود ۳۲۰هزار کشته و زخمی تقریبا برابر با تعداد افراد ارتش پیش از جنگ است. اوکراین میزان تلفات ارتش خود را گزارش نمی‌کند. در واقع میلیون‌ها نفر از مردم اوکراین برای زنده ماندن با گرمایش و آب کم در سردترین ماه‌های اخر امسال دست و پنجه نرم می‌کنند چرا که زیرساخت‌های کلیدی اوکراین در این جنگ بیهوده از بین رفته‌اند. آسیب پذیرترین افراد از جمله کودکان، سالمندان، مجروحان وافراد دارای معلولیت، شدیدترین آسیب را دیده‌اند.

غزه
از زمان آغاز بمباران این منطقه بعد از حملات ۷ اکتبر حماس تا الان دست کم ۲۰ هزار نفر در غزه توسط دولت اسرائیل کشته شده‌اند که حدود ۷۰ درصد از کشته شده گان زن و کودک هستند.
پروفسور مایکل اسپاگات، که درباره تلفات جنگ در نقاط مختلف جهان تحقیق می‌کند، می‌گوید سرعت کشتار در این جنگ «به شکل استثنایی بالا است». او درباره جنگ سال ۲۰۰۳ عراق، درگیری‌های داخلی کلمبیا، جنگ‌های جمهوری دموکراتیک کنگو و همین طور جنگ‌های قبلی اسرائیل و غزه تحقیق کرده است و می‌گوید: «در میان جنگ‌های غزه از سال ۲۰۰۸ تا الان، این جنگ از نظر تعداد کشته‌ها و همین طور کور بودن کشتارها (تفاوت قائل نشدن بین نظامیان و غیرنظامیان) بی‌سابقه است.
به دلیل تمرکز بر حملات سنگین هوایی، زمینی و توپخانه‌ای دولت اسرائیل به نوار غزه که منجر به رکوردشکنی تعداد تلفات شده است، هزاران بیمار در میان کمبود کامل کمک‌های پزشکی و کمبود سوخت، آب و مواد غذایی و بیش از ۲ هزار بیمار سرطانی حدود ۵۰ هزار بیمار قلبی عروقی، بیش از ۶۰ هزار بیمار دیابتی و حدود ۵۰ هزار زن باردار، هزاران بیمار سالخورده و بستری فاقد هرگونه مراقبت بهداشتی یا دسترسی به دارو هستند. در صورت نبود دارو، تجهیزات پزشکی و سایر ملزومات، همه بیماران در نهایت و به‌طرز دردناکی با مرگ مواجه خواهند بود. سازمان جهانی بهداشت درباره وضعیت فاجعه بار بخش بهداشت غزه اعلام کرد که این سازمان به دلیل فقدان تضمین‌های امنیتی، هنوز قادر به توزیع سوخت یا لوازم بهداشتی اولیه برای نجات جان بیمارستان‌های بزرگ در غزه نیست.
“ژرمی لورانس” سخنگوی دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل گفت کمک‌هایی که به نوار غزه می‌رسد در برابر نیازهای مردم این منطقه همچون قطره‌ای در برابر دریاست.
اینها شمه‌ای از فجایع انسانی و محیط زیستی است که در کره زمین در حال رخ دادن و ادامه است.
و تنها جیب شرکتهای تسلیحاتی را پر کرده است. ما انسانها همه مسئول این فجایع هستیم. تا زمانی که همه در مقابل این فجایع احساسا مسئولیت نکنیم و در دنیای منتزع ذهنی خود، با بی تفاوتی از کنار انها بگذریم، از شدت و حدت این فجایع نه تنها کم نمی‌شود، بلکه سیل کشتار و جنایت همچون بهمنی بزدودی دامان تک تک ما را نیز خواهد گرفت.
تا زمانی که ما انسانها به نظام سلطه/ زیر سلطه باور داریم و آنرا ضروری میدانیم و در جبهه سلطه گر منافع خود را در نظر گرفته و چشم خود را بر درد و رنج و محنت دیگران بسته‌ایم. همان بیت شفاف و صریح و بی نیاز از تفسیر و مصلحت سنجی سعدی در مورد ما صدق خواهد کرد:
تو کز محنت دیگران بی غمی
نشاید که نامت نهند آدمی
و اگر مایلیم در جرگه آدمها، آنهم آدمهایی با وجدان و مسئول و با اخلاق و شرف قرار داشته باشیم؛ نیازمند تصحیح اصل راهنمای خود هستیم. این تغییر اصل راهنما از “اصل شمردن قدرت و تبعیض ” به باور به یگانگی وحقوق یکسان انسانها و اصل شمردن آن حقوق ” در من و شما است که بایستی رخ دهد.
این تغییر در لحظه نیز ممکن است و نیازمند گردش فصول نیست.
باور به یکسانی و ذاتی بودن حقوق همه انسانها صرفنظر از خاستگاه اجتماعی، مکان تولد، جنسیت، باور و عقیده و زبان و… باعث می‌شود وجدان بیدار ما انسانها نسبت به هر درگیری و جنگی بی تفاوت نماند وبتواند با حضورفعال و بیدار در صحنه سیاسی، اجتماعی، فرهنگی محیط خود، زمینه رخ دادن چنین جنگهایی را از بین ببرد. وقتی وجدان جهانی بپذیرد که با بقیه انسانها هم ریشه و هم سرنوشت است، در آباد سازی جهان و ممکن کردن زیست در زمینی پر عدالت، هیچ مانعی نخواهد شناخت.
تغییرات کوچک ما را برای تغییرات بزرگ آماده می‌سازد. یک مثال ساده اهمیت این تغییرات در سطح فرد که منجر به تغییرات بزرگ در سطح جمع می‌شود را خاطر نشان می‌سازد.
بودجه سالانه سازمان پزشکان بدون مرزبه مثابه یک سازمان مردم نهاد که به کمکهای انسان دوستانه در مناطق جنگ زده و کشورهای در حال توسعه که با خطر بیماری‌های بومی مواجه هستند، می‌پردازند، ۴۰۰ هزار دلار برآورد شده است. در آلمان تنها در شب ۳۱ دسامبر ۲۰۲۳در آستانه سال نو، مبلغ ۱۸۰ میلیون یورو برابر با نیمی از بودجه سالانه این سازمان پودر شده و به هوا میرود. با تلف کردن این میزان پول آنهم در ظرف چند ساعت امکان کاستن از رنج و درد میلیونها نفر انسان نیز نابود می‌گردد.
و میدانیم که بزرگترین تغییرات زمانی رخ میدهند که انسانها نگذارند دولتها قیم آنها در براه اندازی جنگ و خشونت سازمان یافته و سرپا نگاه داشتن نظام سلطه- زیر سلطه شوند. تصوی زندگی و محتوای آن را خود بدست بگیرند.
فراموش نکنیم که همه ما انسانها اما قادریم در هر لحظه که اراده کنیم وحتی همه کسانی که به تغییر در ابتدای شروع سال باور دارند، (چه سال نو میلادی، چه نوروز و چه سال نو قمری) افکار نو، فرصتهای نو، آرزوهای نو، چشم اندازهای نو، امیدهای نو، وشروعی نو را تجربه کنیم. آن جشنی شایسته است و انسجام اجتماعی جهانی را پدید می‌آورد که آلوده به خون و رنج و محنت دیگری نباشد.
تردید نکنیم که تغییر زیست درجهنمی که اکنون در آن بسر میبریم به زیست در بهشت دست یافتنی تنها بدست و اراده ما انسانها ودر همین کره خاکی ممکن است.

ژاله وفا