کنشگران میراث فرهنگی و ملی ایران درباره تخریب کامل کاروانسرای عباسی خسروشاه در آذرشهر واقع در استان آذربایجان شرقی هشدار داده‌اند. به‌ گفته آنان این کاروانسرا که در جاده خاکی قدیمی خسروشاه به آذرشهر قرار دارد، به‌رغم پیشینه تاریخی اکنون به دلیل بی‌اعتنایی مسئولان میراث فرهنگی در آستانه تخریب کامل است.

کاروانسرای عباسی خسروشاه یکی از ۹۹۹ کاروانسرایی است که به دستور شاه عباس صفوی ساخته شد. این کاروانسرا در گذشته محل استراحت و پناهگاهی امن برای مسافران از خطر راهزنان بود و در شمال غربی ایران اهمیتی راهبردی داشت؛ اما اینک نه‌تنها بین کارخانه‌ها و کارگاه‌های صنعتی آذرشهر محصور شده است، بلکه برای محافظت و مرمت آن هم کاری انجام نمی‌شود.

مقایسه تصویر جدیدی که از کاروانسرای عباسی خسروشاه در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده، با تصاویر پیشین این کاروانسرا روند تخریب آن را در اثر بی‌توجهی و نبود رسیدگی آشکارا نشان می‌دهد. در حالی‌ که دیوارها و برجک‌های کاهگلی این بنا با قدمت چندصد ساله مظاهری از معماری سنتی ایران در قرون گذشته‌اند و ارزش هنری و تاریخی دارند.

پیش‌تر رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان تبریز ثبت ملی این کاروانسرای تاریخی را وعده داده بود اما اینک از این کاروانسرا تنها دو برجک شبیه به برج کبوتران خسروشاه و یک دیوار باقی‌مانده که آن هم در حال ویرانی کامل است. کنشگران محلی می‌گویند این کاروانسرا با توجه به اهمیت تاریخی‌ که دارد، در صورت رسیدگی و مرمت اصولی، می‌تواند به یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری آذرشهر تبدیل شود.

کاروانسراهایی که در دوران صفویه به دستور شاه عباس اول در سراسر ایران ساخته شدند، علاوه بر اینکه امنیت مسافران را تامین می‌کردند، در مسیر عبور جهانگردان خارجی و بازرگانان بین‌المللی واقع شده بودند و به همین دلیل در رونق اقتصادی ایران نیز نقش داشتند. شاهان صفوی نیز از اقامت‌های کوتاه‌مدت در این کاروانسراها بهره می‌بردند.

این نخستین بار نیست که فعالان میراث فرهنگی درباره سرنوشت کاروانسراهای تاریخی ایران هشدار می‌دهند. در ماه‌های اخیر به تناوب گزارش‌هایی از واگذاری و تخریب کاروانسراهای ایران در کانون توجه عمومی قرار گرفته است.

اواخر اسفندماه، ستاد اجرایی فرمان امام، نهاد زیرمجموعه علی خامنه‌ای که به فعالیت‌های اقتصادی کلان مشهور است، دو کاروانسرای تاریخی سنگی و آجری در منطقه آهوان سمنان را پس از سال‌ها مصادره، به مزایده گذاشت. کاروانسرای سنگی آهوان یادگار به‌جامانده از دوران باستان ایران و کاروانسرای آجری این منطقه میراثی از دوران صفویان است.

در همان محدوده زمانی، کنشگران میراث فرهنگی در استان چهارمحال و بختیاری درباره حفاری‌های ویرانگر در حریم و عرصه کاروانسرای خان اوی واقع در جونقان از توابع شهرستان فارسان ابراز نگرانی کردند. کاروانسرای خان‌ اوی سال ۱۳۷۸ در فهرست میراث ملی ایران ثبت شد.

پیش از آن نیز دوستداران میراث فرهنگی از مرگ تدریجی کاروانسرای سنگی میان کتل در شهرستان کازرون پرده برداشته بودند. فعالان میراث فرهنگی می‌گویند در نبود نظارت و دیده‌بانی، برخی سوداگران با انگیزه پیدا کردن گنج به جان این اثر باستانی می‌افتند و روند تخریب آن را تسریع می‌کنند.

مجموعه کاروانسراهای ایران شهریور ۱۴۰۲ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیدند با این حال ثبت جهانی این کاروانسراها به محافظت و نگهداری بیشتر آن‌ها منجر نشد و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی برای رسیدگی و مرمت این آثار اقدام موثری انجام نداد.