«من از این خانه پرنور به دَر می‌نَروم…»
این بخشی از یک غزل مولاناست که «حسین شنبه‌زاده»، ویراستار و زندانی سیاسی، بار قبلی که در زندان بود در فایل صوتی که در آن از حمایت‌های مردم تشکر کرده بود، آن را خواند. حالا او برای بار دوم در بازداشت است و تحت فشار برای اعتراف علیه خود به «جاسوسی»؛ اتهامی که به گفته برادرش در تماس تلفنی از زندان با مادرش قسم می‌خورده و می‌گفته: «من آن کاری را که این‌ها می‌گویند نکرده‌ام.»
حسین شنبه‌زاده کیست و چرا به جاسوسی متهم شده است؟ ایران‌وایر در این گزارش با یک فعال مدنی و از نزدیکان حسین گفت‌وگو کرده است.
***
حسین شنبه‌زاده کیست و چرا در زندان است؟
حسین شنبه‌زاده ویراستار و مترجم است، متولد ۱۷شهریور۱۳۶۷. پیش از اینکه در سال ۱۳۹۸ بازداشت و مدتی بعد به سه سال و شش ماه حبس محکوم شود، با نام کاربری «اسب شاخدار ویراستار» در توییتر، فعالیت می‌کرد. او در اواخر فروردین۱۴۰۲ با «عفو و کاهش مجازات عمومی» از سوی رهبر جمهوری اسلامی، آزاد شد.
او در این سال‌ها با نوشتن و انتقادهای رک و بی‌پروا از حکومت و دفاع از حقوق شهروندان و پرداختن به نقض آزادی‌های مدنی آن‌ها، محبوبیت بسیاری را در بین فعالان مدنی و کاربران شبکه‌های اجتماعی کسب کرده است.
یکی از این اقدامات او، متنی بود در شبکه «ایکس» که درباره شلاق خوردنش در سال ۱۳۹۱ به‌خاطر «شرب خمر» منتشر کرد؛ متنی سراسر درد که در آن از یک پروسه بروکراتیک عادی‌سازی شده در برابر یک مجازات که فعالان حقوق‌بشر آن را قرون وسطایی و بی‌رحمانه توصیف می‌کنند، پرده بر می‌داشت.
شنبه‌زاده روز ۱۵خرداد۱۴۰۳ در اردبیل بازداشت شد. بلافاصله بعد از انتشار خبر بازداشت او در شبکه‌های اجتماعی، دادستان اردبیل بدون اینکه نامی از او ببرد گفت که یک فعال مجازی و ویراستار به اتهام «جاسوسی برای اسراییل» بازداشت شده است.
او مدعی شد که شنبه‌زاده «متواری» بوده و «قصد فرار از ایران» را داشته که بازداشت شده است. به گفته دادستان اردبیل، او در «پوشش کار ویراستاری برای اسراییل جاسوسی می‌کرده و پول دریافت می‌کرده است.»
خانواده او پیش‌تر بحث خروج او از کشور را به‌واسطه اینکه او قبلا علنا از سفرش به اردبیل در شبکه اجتماعی ایکس گفته بود، «غیرقابل توجیه» خوانده و نسبت به اتهامات انتسابی به او ابراز نگرانی کرده بودند.
البته پیش از گفته‌های دادستانی اردبیل، حساب شنبه‌زاده در شبکه اجتماعی ایکس، متنی را منتشر کرد که کاربران بسیاری، از جمله برادرش گفتند نمی‌تواند نوشته حسین باشد. در این توییت با ادبیاتی که سعی شده بود شبیه به نحوه نگارش شنبه‌زاده باشد، بدون مشخص کردن فردی که توییت درباره او نوشته شده، او را متهم به «پول گرفتن» از «فرقه دینی» کرده بودند که «چند ده هزار کودک و امدادگر را در هشت ما کشته است»؛ موضوعی که بعدا با صحبت‌های دادستان اردبیل، مشخص شد در راستای پرونده‌سازی برای این فعال شبکه‌های اجتماعی، از سوی ماموران امنیتی و بعد از بازداشت در حساب ایکس او منتشر شده است.
از بعد از این خبر، برادر حسین، یکی دو بار در شبکه اجتماعی ایکس درباره تماس‌های برادرش با خانواده نوشته است. آخرین توییت مربوط به روز دوشنبه ۲۸ خرداد ۱۴۰۳ است.
«عباس شنبه‌زاده»، برادر حسین در توییتی از فشار نهاد امنیتی بازداشت‌کننده بر این فعال شبکه‌های اجتماعی برای اخذ اعتراف اجباری خبر داده است: «امروز حسین تماسی غم‌انگیز با مادرم داشت. در خلال مکالمه، حسین بارها به شرافت مادرم سوگند خورد و به او گفت «من آن کاری را که این‌ها می‌گویند نکرده‌ام.» من نیز از ادامه فعالیت در این فضا منع شده‌ام اما اگر خبر مهمی به‌دست آمد حتما آن را با شما به اشتراک می‌گذارم.»
پیش از بازداشت ماه‌ها تحت فشار و تهدید بود
درحالی‌که بسیاری ماجرای ویرایش شنبه‌زاده و پست کردن یک نقطه در بخش کامنت‌های توییت «علی خامنه‌ای» را موجب بازداشت او می‌دانند. اطلاعات رسیده به «ایران‌وایر» نشان می‌دهد که او دست‌کم از حدود دو سه ماه پیش تحت فشار بوده و مدام تهدید جانی می‌شده است.
یک منبع مطلع که به‌دلایل امنیتی از بردن نام او معذوریم، به ایران‌وایر می‌گوید که حسین بارها از سوی شماره‌های ناشناس تهدید می‌شده و اصولا هویت او که پیش‌تر با نام مستعار در توییتر می‌نوشت، توسط یک مدیر انتشاراتی نزدیک به حکومت که حسین برای او کار می‌کرده، برملا شده است. ایران‌وایر به طور مستقل نمی‌تواند این موضوع را تایید کند.
پیش‌از این تلویزیون «ایران اینترنشنال» نیز در گزارشی، موضوع تماس‌های تهدیدآمیز به شنبه‌زاده را پوشش داده بود. در گزارش این شبکه خبری آمده بود که «این تهدیدها به‌شکل ویژه از روز هفتم فروردین امسال آغاز شد و هر روز ده‌ها نفر با هویت‌هایی عمدتا مشخص با او تماس تلفنی می‌گرفتند.»
به گفته این منبع ایران اینترنشنال، «حدود ۳۰ شماره تلفن مختلف بارها با شنبه‌زاده تماس گرفته و او را تهدید جانی» می‌کردند و به می‌گفتند که «می‌آییم و دست و پایت را می‌شکنیم.»
موضوع تحت فشار بودن شنبه‌زاده قبلا نیز در جریان مرگ «ابراهیم رئیسی» مشخص شد. شنبه‌زاده با بازنشر اولین توییت «ابراهیم رئیسی»، به مرگ او اشاره کرده بود، او، بعد از این پست، در توییت دیگری به سایر کاربران خبر داد که مدتی نخواهد بود. موضوعی که بسیار آن را به تهدیدها و تحت فشار بودن او ربط دادند.
اما منبع مطلع ایران‌وایر تاکید دارد که موضوع پنهانی سفر کردن او واقعیت ندارد و حسین نزد دوستی مهمان بوده و این را در تماس‌های تلفنی‌اش با دوستانش نیز مطرح می‌کرده است؛ موضوعی که می‌تواند دال بر این واقعیت باشد که او قصد پنهان شدن را نداشته و مخفیانه سفر نمی‌کرده است.
پرونده‌سازی و ستیز با نوشتن و طنازی برای چه؟
از زمان بازداشت حسین شنبه‌زاده در اردبیل بسیاری به سبک خاص او در انتقاد از حکومت، افشای موارد نقض حقوق زندانیان جرایم عادی و مجازات‌های سبعانه‌ای چون قطع دست و شلاق اشاره کرده‌اند.
یکی از دوستان حسین شنبه‌زاده که نخواسته نام او منتشر شود و برای حفظ امنیت او فقط بخشی از گفته‌هایش بازتاب داده می‌شود، به ایران‌وایر می‌گوید: «حسین انسان ساده و درستی است. طنازی خاصی در کارهایش از ترجمه‌هایش تا توییت‌هایی که می‌نوشت دارد. انتقادهایش هم درست به دلیل هم سادگی و درستی است که این‌قدر بی پرواست و بر دل مخاطب مستقل می‌نشیند. کمی ضدچپ است، اما خب تفاوت در نگاه باعث نمی‌شود که از مردمی که عمیقا به‌خاطر سیاست‌های حکومت در رنج هستند، نگوید و ننویسد.»
او توضیح می‌دهد: «من چند سال است که او را می‌شناسم، اوایل فقط از توییتر. بعدا متوجه شدم چقدر شوخ‌طبع است و نگاه انتقادی‌اش را به همه چیز در قالب همین طنز ابراز می‌کند. مثلا همان نقطه‌ای که پای پست خامنه‌ای کامنت کرد. آن طنازی است که از یک ویراستار خوب می‌توان انتظار داشت.»
این فعال مدنی در ادامه به طرح اتهام جاسوسی برای این فعال شبکه‌های اجتماعی از سوی دستگاه‌های امنیتی اشاره کرده و می‌‌افزاید: «خیلی‌ها گفته‌اند و نوشته‌اند از اینکه حسین نمی‌توانسته جاسوس باشد. او را از کارش که به‌شدت به آن عشق می‌ورزید محروم کردند، برای همین هر جایی که می‌توانست در نقش ویراستاری نقاد وارد می‌شد، نه به این‌خاطر که صرفا می‌خواست انتقاد کند، بلکه چون ویراستاری و نقادی در تاروپود این بشر است. این وصله‌ها اصلا به حسین نمی‌چسبد. او فوق‌العاده انسان ساده و درستی است و کسانی‌که با او حبس کشیدند این را خیلی می‌گویند. اصلا چنین چیزی از او در نمی‌آید.»
اشاره این شهروند به توییت‌ها و پست‌های اینستاگرامی است که همبندان سابق و حامیان شنبه‌زاده منتشر کرده‌اند. «خسرو صادقی بروجنی»، روزنامه‌نگار که پیش از این در بند ۸ زندان اوین همبندی شنبه زاده بوده، درباره او نوشته است: «حسین شنبه‌زاده در اوین انسان بسیار آرام و محجوبی بود. اولین‌بار در کلاس داستان‌نویسی رضا خندان در حسینیه بند ۸ او را دیدم؛ تازه وارد بود و با جدیت و دانش ادبی زیادش می‌خواند و می‌نوشت و نقد می‌کرد. بعد از آزادی، در اینجا با رویِ دیگر او یعنی شوخ‌طبعی و طنز قوی‌اش آشنا شدم.»
با این اوصاف، اگرچه بسیاری، ازجمله خود شنبه‌زاده بر بی‌گناهی او تاکید دارند، شواهد نشان می‌دهد که ماموران امنیتی در حال فشار بر او هستند تا اتهام «جاسوسی» را قبول کند؛ اتهامی که می تواند قابل مجازات با سال‌های طولانی زندان و حتی اعدام باشد.
فعال مدنی که از نزدیکان حسین شنبه‌زاده است با اشاره به الهام بخش بودن جسارت و شجاعت او، به ایران‌وایر می‌گوید: «مشکل حکومت با کسانی است که در چند سال گذشته، به ویژه از بعد از دی ۱۳۹۶ آبرویی بین مردم کسب کرده‌اند و به نماد جنبش آزادی‌خواهی تبدیل شده‌اند. حسین شنبه‌زاده یکی از آن‌هاست، درست مثل توماج صالحی و سپیده رشنو.»
این فعال مدنی با اشاره به در پیش بودن انتخابات غیرمنتظره پیش‌رو، می‌گوید که چون بازداشت، حبس چند ساله و تهدید هیچ‌کدام در مورد حسین پاسخگو نبوده و حالا تصمیم گرفته‌اند، به هر نحوی شده، او را پشت میله‌های زندان نگه دارند، «تا هم درس عبرتی برای بقیه شود و هم از تاثیرگذاری او روی بقیه جلوگیری کنند.»
حقوق شما
«موسی برزین»، حقوق‌دان و مشاور حقوقی ایران‌وایر می‌گوید که اتهام جاسوسی از لحاظ ماهیتی، تنها زمانی قابل طرح است که «فردی اسناد طبقه‌بندی شده دولتی و نظامی را استخراج کند و در اختیار کسانی که صلاحیت دسترسی به آن را ندارند قرار دهد.»
او توضیح می‌دهد: «مهم‌ترین مساله این است که این اسناد باید طبقه‌بندی شده باشد و این شخص هم در موقعیتی باشد که بتواند چنین اسنادی را به‌دست بیاورد. ایشان نه پستی دارد و نه دسترسی به اسناد طبقه بندی شده. فقط در شبکه‌های اجتماعی فعال بوده است.»
آقای برزین به برخی دیگر از اتهامات مطرح شده، ازجمله «توهین به مقدسات» که از سوی رسانه‌‌های نزدیک به حکومت عنوان شده، اشاره کرده و می‌گوید: «می‌گویند توهین به مقدسات کرده، کسی که واقعا جاسوس است که نمی‌آید در شبکه‌های اجتماعی خودش را به این راحتی گیر بیاندازد. در کل منظورم این است که ایشان نه پست و مقامی داشته و نه موقعیت دسترسی به اسناد طبقه‌بندی شده.»
به گفته این وکیل حقوق‌بشری، نهادهای امنیتی «هرکسی که اطلاعات خیلی معمولی را که در روزنامه‌ها ممکن است باشد منتشر می‌کند یا بفرستد به رسانه‌ای که وابسته به یک دولت است، را یا می‌گویند همکاری با دول متخاصم یا جاسوسی.»
آقای برزین تاکید می‌کند: «در این پرونده تاکنون مشخص نشده که کدام سِرّ دولتی یا نظامی را ایشان به موساد داده و به چه نحوی داده است؟ من فکر می‌کنم اتهام جاسوسی برای ایشون اتهامی است که مطرح می‌کنند تا مجازات بیشتری به او بدهند.»
از: ایران وایر
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید