جناب رائفی پور عزیز، همانطور که عرض کردم، طبیعی‌ترین و منطقی‌ترین تغییری که در طول حیات بسیاری از انسان‌ها اتفاق می‌افتد، آن است که عقاید و باورهایشان نسبت به موضوعات مختلف تغییر یابد. اگر بنا بر این بود که باورهای انسان‌ها هیچ تغییر و تحولی پیدا نمی‌کردند، در آن صورت خیلی از انسان‌ها امروزه حسب تعالیم کلیسای قرون وسطی همچنان معتقد می‌بودند که ماه و خورشید و سایر سیارات بواسطۀ قداست زمین به دور آن می‌گردند و زمین مرکز کائنات و هستی است. یعنی باوری که کلیسا در طول قرون وسطی آن را ترویج می‌کرد. قبول دارم که ذات علوم کاربردی با علوم انسانی متفاوت است، اما در هر دو، پیشرفت و ترقی صورت می‌گیرد.‌ اگر قرار می‌شد که باور صادق زیباکلام و صادق زیباکلام‌ها در طول زمان ثابت می‌ماندند و هیچ تغییر و تحولی در آن‌ها صورت نمی‌گرفت، در آن صورت جناب رائفی‌پور عزیز، این پرسش مطرح می‌شد که پس علوم انسانی، مطالعه، پژوهش، تحصیل در دانشگاه و آگاهی، چه لزومی پیدا می‌کردند و چه فایده‌ای برای بشر می‌داشتند؟

صادق زیباکلام ۴۶ سال پیش معتقد بود که آمریکا چنین است و چنان، و می‌بایستی با آن مبارزه کرد. از آن تاریخ ۴۶ سال گذشته.

صادق زیباکلام در طی این ۴۶ سال صدها کتاب، مقاله و رساله خوانده و در معرض یک دوجین نظریه و اندیشه قرار گرفته. اگر بگوییم که آن‌همه مطالعه و کنکاش بر روی صادق زیباکلام هیچ تأثیری بر جای نگذارده، در آن صورت این پرسش مطرح می‌شود که پس فایدۀ درس، پیشرفت دانش و آگاهی، مطالعه، دانشگاه، تدریس، تحقیق و آموزش چه بوده؟ من به‌هیچ‌روی نمی‌گویم که در نتیجۀ تحقیق و مطالعه، همۀ افکار و آرای انسان لزوماً می‌بایستی تغییر یابد.

من ۴۵ سال پیش اعتقاد داشتم که بزرگ‌ترین مانع پیشرفت و ترقی ایران، فقدان دموکراسی است و امروز هم جناب رائفی‌پور همچنان بر این باور پایبندم؛ حتی بیشتر از ۴۵ سال پیش. اما بسیاری از باورهای دیگرم دچار تغییر و تحول شده و به خیلی از آن‌ها دیگر باور ندارم. از جمله به ظالم بودن آمریکا و لزوم مبارزه با آن؛ پلید بودن غرب و منحط بودن نظام فاسد سرمایه‌داری یا نظام سلطه و بسیاری از باورهای ۴۵ سال پیشم، دیگر باوری ندارم. همۀ حرف من با جناب رائفی‌پور آن است که می‌خواهم برسم به‌اینجا که «حرف مرد لزوماً یکی نیست»…

از: گویا