برگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۴۱ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته ای که گذشت، دستکم ۲۳ شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا در ۲۹ شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. به علاوه، بیش از صد هکتار از منابع طبیعی کشور طعمه حریق شدند. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به بحران فرونشست و پسماند اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.
آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.
حیات وحش
حیات وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته میشود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین میکند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بیرویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.
طی هفت روز اخیر، روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی اعلام کرد که تعداد ۲۸ راس آهو در منطقه شکار ممنوع نوبهار شهرستان مه ولات که در ضلع جنوبی شهرستان مه ولات و درمجاورت حوزه استحفاظی شهرستانهای گناباد، بجستان و خلیل آباد واقع شده است، تلف شدند.
همچنین، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: یک قلاده یوز ماده به همراه دو توله، شامگاه دوشنبه در محدوده حفاظت مشارکتی یوزکنام پل ابریشم توسط محیطبان منطقه توران مشاهده شدند.
از سوی دیگر، رئیس نمایندگی حفاظت محیط زیست شهرستان خوسف از مشاهده کفتار «راه راه» در این شهرستان برای اولین بار خبر داد.
بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی
یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگلها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی میشود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.
طی یک هفته اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، بیش از ۱۰ تن چوب قاچاق در شهرهای مهاباد، سملقان، تبریز و میامی ضبط و در این راستا سه متهم بازداشت شدند. همچنین طی این مدت دستکم ۲۰ شکارچی غیرمجاز در شهرهای اصفهان، سردشت، گچساران، اردبیل، بجنورد، پاوه، رومشکان، شمیرانات و کوهرنگ بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.
حق تنفس و هوای پاک
براساس گزارشها، سالانه تعداد پر شماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست میدهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیونها و قراردادهای بینالمللی در این زمینه ندارد.
طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای اصفهان ۱۱۷، زرین شهر ۱۶۲، کاشان ۱۱۳، شوشتر ۱۵۲،آبادان ۱۸۱، هندیجان ۱۶۴، اهواز ۱۵۱، اندیمشک ۱۵۷، دزفول ۱۲۸، امیدیه ۱۳۹، شادگان ۱۰۶، شوش ۱۳۲، رامهرمز ۱۲۱، هویزه ۱۶۹، لنجان ۱۵۰، اراک ۱۸۵، شازند ۱۳۱، ساوه ۱۹۵، ماهشهر ۱۷۰، تهران ۱۰۹، سرایان ۱۱۷، قم ۱۱۵، خمینی شهر ۱۴۰، سجزی ۱۷۷، قهجاورستان ۱۶۵، درگز ۵۰۰، کلات ۵۰۰، سرخس ۵۰۰ و مشهد ۱۱۲ ناسالم برای گروه های حساس، ناسالم برای تمام گروه ها، بسیار ناسالم و یا خطرناک اعلام شد.
مدیر روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط زیست قم با اشاره به وضعیت هوای قم از ابتدای سالجاری تاکنون گفت: از ابتدای سالجاری تا پایان مردادماه، ۵۵ روز یعنی یک سوم از سال، هوای شهر قم در وضعیت ناسالم قرار داشته که سه روز آن بسیار ناسالم بودهاست.
به علاوه، رییس امور آزمایشگاههای ادارهکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی اعلام کرد که امسال ۴۲ روز هوای ناسالم در کارنامه اراک ثبت شده است.
شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروههای حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.
شاخص کیفی هوا ( Air Quality Index ) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق ( ذرات کوچکتر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچکتر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل میکند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش میدهد.
آتش سوزی منابع طبیعی
به طور کلی جنگلها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا میشود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس میدهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.
در هفته ای که گذشت، وقوع حریق در استان های کردستان، اصفهان، یزد و فارس باعث از بین رفتن بیش از ۱۰۶ هکتار از منابع طبیعی این استان ها شد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان اعلام کرد: از ابتدای امسال تاکنون، طی ۱۱۸ فقره آتشسوزی، هزار و ۶۳۷ هکتار از مراتع و جنگلهای استان دچار حریق شده است.
از سوی دیگر، رئیس اداره آموزش و ترویج اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان اظهار داشت: ۳۱ فقره آتش سوزی در مراتع این استان رخ داده که بیشترین میزان آتش سوزی در اراضی ملی مربوط به شهرستان های اسدآباد و همدان است.
بنا بر اعلام مدیرکل مدیریت بحران استانداری کهگیلویه و بویراحمد، عامل اغلب آتشسوزی در این استان انسانی بوده و تاکنون ۲۲ نفر در این رابطه دستگیر و تحویل مقامات قضایی شدهاند.
رئیس سازمان مدیریت بحران کشور نیز اعلام کرد که امسال ۴۶۱ آتش سوزی در مراتع و جنگلهای کشور اتفاق افتاده که بخش قابل توجهی از آنها در استانهای لرستان، ایلام، کرمانشاه و چهار محال و بختیاری بوده است.
طی هفته گذشته، فرمانده انتظامی شهرستان سیروان از وقوع یک فقره آتش سوزی در جنگل ها و مراتع این شهرستان خبر داد و عنوان کرد که در این رابطه دو نوجوان بازداشت شدند.
بحران فرونشست زمین در ایران
یکی از مسائلی که در اثر برداشت بیرویهٔ آب زیرزمینی رخ میدهد، فرونشست زمین است. امری که به گفته برخی از کارشناسان، عدم مدیریت آب های سطحی موجود توسط مسئولان متولی و نهایتا اقدام به برداشت بیش از حد از آبهای زیرزمینی، رشد به سزایی به آن می بخشد. نشست زمین باعث ایجاد شکافهای عمیق در سطح زمین، کج شدن لولههای چاه، خرابی ساختمانها و نهایتا ایجاد تلفات جبران ناپذیر برای انسان ها و دیگر موجودات زنده می شود.
طبق اظهارات رئیس سازمان مدیریت بحران کشور، میزان فرونشست زمین در کشور ۱۸ میلیمتر بوده که در برخی استانها از جمله اصفهان، خراسان رضوی و یزد به ۲۴ میلیمتر رسیده است که یک خطر جدی محسوب میشود.
به گفته این مقام، اگر میزان برداشت منابع آب زیرزمینی در یک منطقه بیش از ۲۰ درصد منابع آن باشد خطر فرونشست زمین را در آن منطقه در پی دارد که امروز میزان برداشت آبهای زمینی در برخی مناطق کشور به ۷۵ درصد رسیده است.
بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی
رئیس اداره محیط زیست دماوند از پایش زیست محیطی و صدور اخطاریه برای سه مطب و درمانگاه پزشکی در شهر رودهن به دلیل تخلیه پسماند در سطل زباله های شهری خبر داد.
همچنین، شهردار پاکدشت از اجرای طرح برخورد با عوامل غیرمجاز نگهداری و جمعآوری پسماند خشک و پلمب این واحدها توسط عوامل خدمات شهری خبر داد.
بنا بر اعلام وی، فعالیت مراکز غیرمجاز جمعآوری، تفکیک، جداسازی و دپوی انواع پسماندهای خشک علاوه بر اینکه باعث آشفتگی و بهم ریختگی چهره و سیمای شهر می شود، موجب بروز معضلات بهداشتی و مشکلات زیستمحیطی نیز خواهد شد.