سوزان کیانپور
جان کری وزیر امور خارجه آمریکا قبل از شروع سفر خود به خاورمیانه، روز ۲۰ ژوئیه با تعدادی از برنامه های تلویزیونی آمریکا مصاحبه کرد. انجام چنین مصاحبه هایی قبل از یک ماموریت دیپلماتیک مهم و در شرایط بحرانی منطقه کار عجیبی نبود. البته به غیر از یک مورد خاص که در خلال یکی از این مصاحبه ها روی داد.
زمانی که جان کری منتظر شروع مصاحبه با شبکه تلویزیونی فاکس نیوز بود یکی از مشاورانش تازه ترین رقم تلفات در حملات به نوار غزه تا روز ۲۰ ژوئیه را به او اطلاع داد. وزیر خارجه آمریکا که متوجه نبود میکروفون او روشن است در واکنش به رقم جدید تلفات با لحنی طعنه آمیز گفت:”واقعا که خیلی دقیق و هدفمند حمله میکنند!” اشاره او به تهاجم نظامی اسرائیل به نوار غزه بود.
این جملات جان کری که ضبط شده بود در طول مصاحبه او با برنامه تحلیل هفتگی شبکه فاکس نیوز پخش شد و مجری برنامه آن را “یک لحظه عجیب دیپلماتیک” توصیف کرد. در این اظهار نظر می شد دید که یک مقام ارشد دولت آمریکا از متحد نزدیک خود اسرائیل انتقاد می کند.
قبل از ورود جان کری به قاهره همه مباحث و اظهار نظرها حول یک سئوال می چرخید:”آیا مصر قادر است با میانجیگری خود به حصول یک توافق برای پایان دادن به جنگ در غزه کمک کند؟”
اما پس از ملاقات های متعدد وزیر امور خارجه آمریکا که نتایج چندانی نداشت سئوال محوری تغییر کرد و به این تبدیل شد که با توجه به شکست وزیر امور خارجه آمریکا در تلاش یکسال گذشته برای احیا روند صلح خاورمیانه، آیا او قادر خواهد بود به حل بحران اخیر غزه کمکی بکند یا نه.
تصمیم آمریکا برای متوقف کردن پروازهای این کشور به مقصد اسرائیل باعث خشم مقامات اسرائیلی شد و این فرضیه را مطرح کرد که گویا آمریکا قصد دارد از نظر اقتصادی اسرائیل را تحت فشار قرار دهد.
جان کری در چنین فضایی به اسرائیل رفت و در نتیجه ملاقات او با بنیامین نتانیاهو بسیار کوتاه تر از آن چیزی بود که انتظار می رفت.
پس از بازگشت او به قاهره برای مذاکرات بیشتر با مقامات مصر، صحبت در مورد طرح نسبتا جدیدی برای پایان دو مرحله ای بحران مطرح شد. براساس این طرح قرار بود با اعلام یک آتش بس موقت و یا توقفی در حملات با اهداف بشردوستانه، زمینه برای یک آتش بس طولانی و قطعی تر فراهم شود. هرگونه توقفی در حملات اسرائیل به مذاکرات بعدی در مورد آینده نوار غزه و به خصوص وضعیت اقتصادی منطقه و همینطور فعالیت های نظامی- امنیتی اسرائیل مشروط شد.
خالد مشغل در یک مصاحبه اختصاصی با بی بی سی در شهر دوحه قطر با صراحت در این مورد موضع گیری کرد و گفت:”فارغ از روش و مکانیسم کار، نکته اصلی این است که برای رفع محاصره اقتصادی نوار غزه تضمینهای لازم داده شود. در گذشته وعده ها و تضمین هایی در همین مورد داده شده ولی هیچکدام از آنها اجرا نشدهاند.”
روز بعد به نظر می رسید که یک آتش بس موقت حتمی است ولی کنفرانس خبری مشترک به تاخیر افتاد. صحبت هایی مطرح شد که وزیر امور خارجه آمریکا برای ملاقات با مقامات و دولتهای قطر و ترکیه که از حامیان حماس هستند به این دو کشور سفر خواهد کرد. مشخص شد که طرح دیپلماتیک آمریکا با مشکل مواجه شده است.
درست چند دقیقه قبل از شروع کنفرانس خبری مشترک جان کری، وزیر خارجه مصر و دبیرکل سازمان ملل متحد و اتحادیه عرب در شهر قاهره، رسانه های اسرائیلی خبر دادند که دولت آن کشور با طرح پیشنهادی آمریکا برای آتش بس مخالفت کرده است.
جان کری در واکنش به انتشار این خبر خطاب به خبرنگاران در قاهره گفت:” این نکته باید کاملا روشن باشد که هیچگونه طرح پیشنهادی رسمی و یا طرح قطعی و نهایی و یا پیشنهاد کامل و آماده ای را ما برای اظهار نظر دولت اسرائیل به آن کشور ارائه نکرده ایم. ما در حال گفتگو پیرامون مضامین و ایده های مختلفی هستیم و کسانی که با یک موارد مشخصی مخالف هستند همیشه در گفتگوها مشکل ایجاد می کنند.”
وزیر خارجه آمریکا گفت انتشار خبر رد پیشنهادات موجود “یکی از همین موارد برداشتهای بدجنسانه و درز اطلاعات به شیوه ای نادرست و در شرایطی نامناسب است.”
یک مقام ارشد دولت آمریکا نیز در تایید سخنان جان کری گفت در حال حاضر فقط یک ایده کلی وجود دارد که براساس پیشنهاد دولت مصر برای آتش بس تنظیم شده و دولت اسرائیل از قبل عدم پذیرش آن را اعلام کرده بود.
از روزی که جان کری این سخنان انتقادی را در مورد اسرائیل مطرح کرد رسانه های آن کشور به اشکال مختلف او را مورد حمله قرار داده و حتی او را به دلالی برای حماس متهم کرده اند. آمریکا چنین رفتاری را توهین آمیز توصیف کرده است.
دولت آمریکا تلاش کرده به شکلی رفتار کند که به دوستی و نرمش با حماس متهم نشود، گروهی که از نظر دولت آمریکا هنوز هم تروریست قلمداد می شود. شاید به همین خاطر بود که برخلاف احتمالاتی که قبلا مطرح می شد آقای کری به دوحه پایتخت قطر که از مراکز اصلی حمایت از حماس تلقی می شود سفر نکرد.
به جای آن جان کری با واسطه های گروه حماس، مقامات دولتهای ترکیه و قطر، در یک نقطه بی طرف یعنی شهر پاریس دیدار کرد.
پس از ملاقات سازنده ای که روز شنبه انجام شد دولت آمریکا به این نتیجه رسید که محتمل ترین سناریوی دیپلماتیک می تواند حرکت تدریجی به سوی یک راه حل برای بحران غزه باشد که در عمل به معنای آتش بس یک روزه و تلاش برای تداوم آن تا زمانی است که بالاخره مذاکرات به جایی برسد.
اما در حال حاضر دولت آمریکا نمی داند که این مذاکرات چقدر ادامه خواهند یافت و کسانی که از بیرون به این تلاشهای دیپلماتیک می نگرند دقیقا نمی دانند که تا چه حد تاثیر گذار و موفق خواهند بود.
از: بی بی سی