«رکسانا مصلحی»، دانشمند علوم ژنتیک و همهگیریشناس ایرانی-کانادایی است. او که متولد ایران و بزرگشده کاناداست، تحقیقات مهمی را در زمینه همهگیریهایی که ریشه ژنتیکی دارند انجام داده است، از جمله پژوهش درباره همهگیریهای سرطان، مانند سرطان تخمدان و پستان و سندروم خستگی مزمن یا انسفالومیلیت میالژیک در دوران بارداری.
دکتر مصلحی که تحصیلات خود را در دانشگاه «بریتیش کلمبیا» در ونکوور کانادا به اتمام رسانده، اکنون بهعنوان دانشیار اپیدمولوژی و آمار زیستی در دانشگاه ایالتی نیویورک در آلبانی تدریس و در مرکز سرطان شناسی وابسته به این دانشگاه تحقیق میکند. نتیجه تحقیقات او درباره سرطان چشم در جزایر اقیانوس آرام در غرب آمریکای شمالی، تیمی از بزرگترین چشمپزشکان آمریکایی را متوجه ریشههای جغرافیایی، اتنیکی و زیستی یک نوع سرطان نادر چشمی که تا پیش از آن حتی در تشخیص آن ناتوان بودند، کرده است.
***
تحقیقاتی که از چرنوبیل تا جزیرههای اقیانوس آرام را بههم وصل کرد
رکسانا مصلحی دوره لیسانس خود را در رشته زیستشناسی سلولی و کارشناسی ارشد و دکترای خود را در رشته ژنتیک پزشکی در دانشگاه بریتیش کلمبیای کانادا گذراند. او در سال ۲۰۰۰، از پایاننامه دکترای خود دفاع کرد. مدتی بعد فلوشیپ فوق دکترایش را در «موسسه ملی سلامت» ایالات متحده آمریکا در رشته همهگیری سرطان آغاز کرد. پس از آن مصلحی بهعنوان استاد دانشکده پزشکی دانشگاه «سانی»، دانشگاه ایالتی نیویورک در شهر آلبانی مشغول بهکار شد.
حوزه تحقیق او عمدتا بر کشف ریشههای زیستی، انسانی و ژنتیکی بیماریهای همهگیر است. یکی از مهمترین کارهای او درباره لنفوم ویترئورتینال یا لنفوم داخل چشم است، یک نوع سرطان نادر چشم که تشخیص آن برای دههها حتی توسط شناختهشدهترین چشمپزشکان آمریکایی نیز دشوار بود.
تحقیقات دکتر مصلحی در قالب مقالهای درباره ریشه جغرافیایی این نوع سرطان نادر در جزیرهنشینهای اقیانوس آرام، جرقه تحقیقات گستردهتری را در آمریکای شمالی زد که پرده از رازی بزرگ بر میداشت.
در پی پیوستن دکتر مصلحی به تیم تحقیقاتی و طراحی مدلی از سوی او برای رصد و بررسی پیشینه این بیماران، مشخص شد که از بین ۱۰ بیماری که تیم تحقیق در اقصی نقاط آمریکا تشخیص لنفوم داخل چشمی برای آنها داده بودند، ۶ نفر در اواسط دهه ۱۹۸۰ در نزدیکی راکتور اتمی چرنوبیل بودهاند، یعنی زمانیکه این راکتور اتمی منفجر شد و تشعشعات آن محدوده جغرافیایی گستردهای را در بر گرفت.
تحقیقات مصلحی که درباره بیماران مبتلا به این نوع سرطان چشم در جزیرههای اقیانوس آرام بود، نشان میداد که آنها هم مانند بیمارانی که ربطی به انفجار راکتور اتمی چرنوبیل داشتند، در معرض تشعشعات رادیواکتیو بودهاند. با این تفاوت که محل اقامت آنها در نزدیکی مکان آزمایشهای نظامی هستهای ایالات متحده و بریتانیا در دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ میلادی بوده است.
مراکز آزمایشی نظامی هستهای دهههاست که دیگر مورد استفاده نیستند، اما دانشمندان بسیاری درباره شیوع سرطان در این منطقه ناشی از این آزمایشها کار کردهاند. در همین راستا، تحقیقات دکتر مصلحی هم نشان میدهد که حتی اندک تشعشعات هستهای نیز میتواند به این نوع از سرطان ربط داشته باشد.
او خود پیشتر در مقالهای که درباره تحقیقاتش در وبسایت آمریکایی «تایمز یونیون» منتشر شده، گفته است: «اپیدمیولوژیستها خود را کارآگاه دنیای علم پزشکی میدانند و من واقعا از کنار هم قرار دادن سرنخ ها لذت می برم. اما همیشه به یاد دارم که سرنخها در زندگی انسانها تنیده شدهاند. من میخواهم آن انسانها را نجات دهم. همانطور که سابقه پزشکی آنها را میخوانم و حرف پزشکانشان را میشنوم، آن بیماران برای من بسیار واقعی میشوند و کاری که انجام میدهم برایم بسیار احساسی است.»
تلاش برای مقابله با سرطانهایی که جان زنان را میگیرد
یکی دیگر از حوزههایی که رکسانا مصلحی روی آن کار میکند، ریشههای اتنیکی، زیستی و جغرافیایی سرطانهایی چون سرطان تخمدان و پستان و سندروم خستگی مزمن در زنان باردار است. او که خود جان بهدر برده از دوران جنگ ایران و عراق است، نجات جان انسانها را در اولویت میداند.
در معرفینامه او در وبسایت دانشکده پزشکی دانشگاه ایالتی نیویورک در آلبانی آمده است: «به عنوان بخشی از مطالعاتم، مشاوره ژنتیکی برای احتمال ابتلا به سرطانهای ارثی را نیز انجام دادهام. روشهایی که در حال حاضر در آزمایشگاه من به کار میروند شامل مطالعات خانوادگی، مطالعات مورد-شاهدی، تجزیه و تحلیل مطالعات همبستگی ژنومی (GWAS)، آنالیزهای پیوند ژن کاندید و کل ژنوم، و آرایههای بیان ژن و آنالیز رونوشت است. شرایط مختلف بدخیم و پیشا بدخیم محور تحقیقات من هستند. من چندین سال است که در حال مطالعه خطرات سرطان مرتبط با جهش در ژنهای ترمیمی در دیانای هستم.»
دکتر مصلحی در سالهای اخیر، بهویژه بعد از عالم گیری ویروس کرونا، بر مشکلاتی که زنان باردار با این بیماری عفونی خطرناک داشتهاند هم متمرکز بوده است.
بر اساس یکی از آخرین پژوهشهای او و تیم همکارانش، کووید-۱۹ میتواند جرقهای برای سندروم خستگی مزمن دوران بارداری باشد. این مطالعه با بررسی ارتباط بین کووید طولانی، انواع سرطان و بیماریهای خودایمنی تلاش کرده سطح زندگی زنان بارداری را که از سندروم خستگی مزمن رنج میبرند، بهبود ببخشد.
محققی که از رنج مردمان به حاشیه رانده شده میگوید
رکسانا مصلحی به جز فعالیتهای حرفهای خود در زمینه علم ژنتیک پزشکی، خود را یک اندیشمند و باورمند به دنیای بهتر نیز میداند. او در حسابهای شبکههای اجتماعی خود سوالات مهمی را درباره علم ژنتیک، بیماریهای همهگیر در شرایط غیرانسانی مانند جنگ و البته احکام اعدام در سرزمین آبا و اجدادیاش، ایران مطرح میکند.
در یکی از آخرین پستهایش در شبکه اجتماعی ایکس، او اعلام کرده که کار بازبینی مقالهای پژوهشی در سازمان «مدگلوبال» که در زمینه دسترسی عادلانه و آزاد به خدمات درمانی و بهداشتی فعال است برعهده او گذاشته شده است. بر اساس یافتههای این پژوهش، بیماری فلج اطفال و برخی دیگر از بیماریهای عفونی خطرناک در فلسطین اشغالی در حال گسترش است.
در پستی که دکتر مصلحی در میانه اعتراضات به کشته شدن «ژینا (مهسا) امینی»، از وبسایت «اعتماد» بازنشر کرده، نسبت به اعدام «محسن شکاری» و صدور حکم اعدام برای ۲۴ شهروند معترض دیگر، واکنش نشان داده است.
خانم مصلحی حتی از هشتگ فارسی و پرتکرار «اعدام نکنید» هم که پیش از این در جریان کارزار لغو اعدام سه معترض آبان ۹۸ بهکار رفته و جان آنها را نجات داده بود، استفاده کرده است. او در پست دیگری هم نسبت به تعداد بالای اعدامها در ایران واکنش نشان داده و به نقل از سازمان «عفو بینالملل»، خواستار توقف احکام اعدام در ایران شده است.
با اینحال، این پژوهشگر علم ژنتیک و استاد دانشگاه در راستای آگاهیرسانی مردم داخل ایران درباره ویروس کرونا، درست در زمانیکه واکسنهای غربی در ایران بهدستور شخص «علی خامنهای»، رهبر جمهوری اسلامی ممنوع بود هم با رسانههای رسمی ایران گفتوگو کرده است.
این دانشمند ایرانیتبار، در مصاحبهای که با وبسایت «خبرآنلاین» انجام داده از شروع آزمایشهای بالینی واکسن خبر داده و واقعیت ماندگار بودن ویروسی که تاکنون جان بیش از ۷ میلیون نفر را در دنیا گرفته، را بیان کرده است.
دکتر مصلحی همچنین در صفحات شبکههای اجتماعی خود از دلتنگیاش برای ایران مینویسد، هرچند موقع ترک ایران خردسال بوده است. از لذتهایی کوچک اما به یادماندنی که از تمامی ایرانیان دور از وطن، خواه این دوری اجباری باشد، خواه اختیاری، دریغ شده است.
از هوس کردن لبو و باقالی و غروبهای سرد زمستان برای ایرانیانی که این روزها هر یک در گوشهای از جهان، انتظار روز بازگشت به میهن را میکشند. جدا از اینکه در کدامجای جهان به بشریت در حال خدمتند، اما در زادگاه خود جایی ندارند.