رایزنیها و گفتوگوها به پایان رسید؛ میهمانان خارجی که با هم آمدند، با هم رفتند، اما جدا جدا و در دو شکل متفاوت؛ یکی با بدرقه رسمی و تشریفات دیپلماتیک و دیگری بیسروصدا و در سکوت خبری. دیروز این سلطان قابوس، پادشاه عمان، بود که با بدرقه رسمی وزیر خارجه و با تشریفاتی باشکوه تهران را ترک کرد. جفری فلتمن، معاون سیاسی دبیرکل سازمان ملل، همانطوری از ایران رفت که آمده بود. بهطور کلی متفاوت از میهمان ویژه دولت جمهوریاسلامی ایران. بااینحال این دو سفر متفاوت که در اهداف هم با یکدیگر تفاوتهای بسیاری داشتند در یک نقطه با یکدیگر اشتراک داشتند؛ انتقال پیام احتمالی از آمریکا به تهران. اساسا همین موضوع سبب شد از نگاه رسانهها متن سفر این دو به تهران در حاشیه باشد و انتقال پیام احتمالی در متن. نقش میانجیگری که آمریکا پیشتر میان ایران و آمریکا بازی کرده است و همچنین آمریکاییبودن معاون دبیرکل سازمان ملل متحد سبب شد در رسانهها ماموریت ویژه داشتن این دو برجسته شود. همزمانی این دو سفر هم در مضاعفشدن گمانهزنیها بیتاثیر نبود.
با سفر جفری فلتمن، دیپلمات آمریکایی به تهران، رسانهها، این سفر را مکمل سفر سلطان قابوس به تهران دانستند که به میانجی تهران – واشنگتن معروف شده است.
اظهارات دیروز وزیر خارجه جمهوریاسلامی نشان داد گمانهزنیهای رسانهها درباره این سفر پربیراه نبوده است. او در یک مورد، یعنی سفر سلطان قابوس به تهران بهصراحت بر ماموریت ویژه پادشاه عمان از جانب واشنگتن در تهران مهر تایید زد. «محمدجواد ظریف» دیروز در پایان مراسم بدرقه سلطان قابوس در پاسخ به این سوال که آیا در گفتوگوها با پادشاه عمان درباره موضوع آمریکا نیز صحبتی شده است؟ گفت: «موضوع آمریکا یکی از موضوعاتی است که دوستانی که به ایران سفر میکنند، درباره آن صحبت میکنند.»
رییس دستگاه دیپلماسی در ادامه اظهارات خود بر کسب اجازه این میهمان خارجی از آمریکا برای ایفای نقش میانجی را تایید کرد و گفت: این دوستان، صحبتهایی با مقامات آمریکایی داشتهاند و گاه هم در این مورد صحبتهایی میشود. پیش از سفر پادشاه عمان به تهران، روزنامه الاخبار لبنان بهنقل از منابعی خبر داده بود سلطان قابوس پیش از سفر به ایران موافقت ضمنی آمریکا با ابتکار عمل خود را گرفته است و قصد دارد بهشکل جدی در رابطه ایران و آمریکا بهعنوان یک میانجی ظاهر شود تا عمان را از یک کشور کوچک توریستی به یک بازیگر منطقهای تبدیل کند. بهنوشته این روزنامه، ابتکار عمل جدید عمان یک آزمایش جدی برای ایران است و اساسا سلطان قابوس بدون اینکه موافقت ضمنی ایران را نیز گرفته باشد، عازم این سفر نمیشد.
ایفای نقش عمان در مناسبات جمهوریاسلامی ایران و آمریکا پیش از این مورد پذیرش تهران- واشنگتن قرار گرفته بود و دو کشور بارها به این کشور کوچک عربی اجازه داده بود در اینباره نقشآفرینی کند. پیشتر یکی از مقامات آمریکایی بهصراحت بر ایفای نقش عمان در مناسبات تهران- واشنگتن تاکید کرده بود. اواخر دی ۹۱ آرون اسنایپ، سخنگوی دفتر امور خاور نزدیک (NEA) وزارت خارجه آمریکا، در نشستی با رسانهها در سفارت آمریکا در مسقط بر این امر تاکید کرد و در سخنانی با اشاره به موضوع برقراری احتمالی روابط میان ایران و آمریکا، از عمان بهعنوان کشوری نام برد که میتواند وظیفه «از میان برداشتن حصارها» و میانجیگری میان دو کشور را ایفا کند. وی با تاکید بر اینکه هنوز برنامه مشخصی درباره رابطه با ایران وجود ندارد، گفته بود: «فکر میکنم عمان گاهی به عنوان شریکی ارزشمند در از میان برداشتن این شکاف عمل کرده است و اگر در آینده هرگونه فرصتی برای مذاکره با ایران باشد، مایه خرسندی ما خواهد بود این فرآیند را با کمک عمان انجام دهیم.»
بهنظر میرسد پس از انتخابات ریاستجمهوری و رویکارآمدن دولت اعتدالگرا در ایران که بر تعامل با جهان تاکید دارد فرصتهای تازهای برای مذاکره میان تهران-واشنگتن ایجاد شده است که عمان بهسرعت و در همان بدو امر از این فرصت پیشآمده نهایت استفاده را کرد تا نقش خود در مناسبات تهران-واشنگتن را تثبیت کند؛ نقشی که بهیقین برای این کشور کوچک میتواند اعتبار بینالمللی را بهدنبال داشته باشد تا خود را بهعنوان یک بازیگر تاثیرگذار بینالمللی معرفی کند. دیروز در حاشیه بدرقه پادشاه عمان، ظریف با تاکید بر اینکه همه صحبتهای انجامشده بین ما و سلطان قابوس بسیار خوب بود ابراز امیدواری کرد این صحبتها نتایج خوبی نیز بههمراه داشته باشد. یکی از این نتایج میتواند در حوزه مناسبات تهران- واشنگتن باشد که جزو ماموریتهای سلطان بوده است. از اینرو آینده مشخص خواهد کرد که سلطان در نقشی که بر عهده گرفته موفق بوده است یا نه. دیروز ظریف با وجود تایید «ماموریت ویژه سلطان در تهران» ارتباط سفر «جفری فلتمن»، معاون سیاسی دبیرکل سازمان ملل به تهران و سفر سلطان قابوس را رد کرد و گفت: هیچ ارتباط خاصی در اینباره وجود ندارد. سفر آقای فلتمن به تهران درباره مسائل منطقهای بود و بحثهای بسیار خوبی در ملاقات من با ایشان و دیگر دوستان مطرح شد.
در همین حال روزنامه «السفیر» لبنان درباره اهداف و دستاوردهای سفر معاون دبیرکل سازمان ملل به تهران نوشت: فلتمن آمریکایی هیچگاه تصور نمیکرد خود را برای مذاکره با مقامات ایرانی در تهران ببیند و با لبخند و تعارفات با آنان گفت و شنود کند؛ اما وی با استفاده از موقعیت سیاسی خود در سازمان ملل توانست با عبور از موانع بر سرمیز مذاکرات با سختترین دشمن، چای زعفرانی نیز بنوشد.
بهنوشته این روزنامه، کیف فلتمن پر از پروندههایی درباره یک منطقه یعنی شام و لبنان سوخته با انفجار بمبها و سوریه شعلهورشده در جنگ داخلی بود.
منابع روزنامه السفیر در تهران نیز اعلام کردند گفتوگو با فلتمن اولین تجربه مذاکره «مستقیم غیرمستقیم» با آمریکا بود، بنابراین هیچ فردی نمیتواند جایگاه این دیپلمات بینالمللی را در کشورش انکار کند که زمانی مذاکرهکننده ارشد در خاورمیانه بود.
منابع اطلاعاتی السفیر اعلام کردند مذاکرات فلتمن در تهران در سه مرحله برای بررسی دستورکار مورد توافق با عنوان اصلی کنفرانس ژنو۲ برگزار شد. فلتمن درباره دیدگاه ایران به کنفرانس و نقشی که قرار است در این بازی ایفا کند از جمله ابتکار ششمادهای ایران با محوریتیافتن ایجاد راهکاری برای بحران سوریه سوالاتی مطرح کرد. بهنوشته السفیر، فلتمن با طرح چندین ملاحظه به طرح ایران توضیح داد تهران میتواند بهواسطه داشتن ارتباط ویژه با بشار اسد رییسجمهوری سوریه و نظام حاکم بر این کشور نقش بسیار مهمی ایفا کند. اولین جلسه رسمی بود، در جلسه دوم، مذاکرات صریحتر بود، اما در جلسه سوم فلتمن پیامهایی را که برای ارسال آن آمده بود به گروه ایرانی ابلاغ کرد. اینکه چه پیامی منتقل شده را این روزنامه مشخص نکرد، اما بههرحال بعید نیست براساس آنچه جواد ظریف اعلام کرده است یکی از صحبتهای مطرحشده همان بحث ایران و آمریکا بوده باشد.
درهرحال ماموریت اصلی فلتمن گفتوگو با مقامات ایرانی درباره تحولات منطقهای و در راس آن سوریه بوده است. مرکز اطلاعات سازمان ملل متحد در تهران با صدور اعلامیهای در اینباره نوشت: «فلتمن مقامات ایرانی را در راستای موضع سازمان ملل متحد در تاکید بر رد رویکرد نظامی برای حل بحران سوریه، تلاش این سازمان جهت آمادهسازی برای کنفرانس سوریه در ژنو، متمرکز بر اجرای بیانیه ۳۰ژوئن۲۰۱۲ آگاه کرد. فلتمن موضع ملل متحد درباره اینکه جمهوریاسلامی ایران با توجه به نفوذ و هدایتگری در منطقه، نقش و مسئولیت مهمی در کمک به گردهمآوردن طرفهای سوری پای میز مذاکره براساس بیانیه ژنو دارد را بهاشتراک گذاشت. او از بیانیههای مسئولان ایرانی درباره تعهد ایران جهت تسهیل یک راهحل سیاسی برای پایاندادن به فاجعه در سوریه تقدیر کرد.
از: بهار