برخی کارشناسان آینده قیمت ارز در ایران را “در گرو” تصمیم ترامپ درباره برجام می‌دانند. یک مقام ایرانی می‌گوید، حتی لایه‌های پایین جامعه هم پول خود را به سکه تبدیل می‌کنند. مردم نگران “حفظ ارزش دارایی‌هایشان” هستند.
ارزش پول ملی ایران در برابر دلار آمریکا در ماه گذشته میلادی (ماه آوریل) ۱۱ درصد دیگر کاهش داشته است. این امر ایران را در صدر فهرست کشورهایی قرار داده که با کاهش ارزش پول ملی‌شان در مقابل دلار روبه‌رو بوده‌اند.
در همین راستا قیمت دلار و بهای سکه در ایران که روز گذشته شاهد افزایش چشمگیری بود، با واکنش گسترده رسانه‌ها، تحلیلگران اقتصادی و کارشناسان حوزه ارز و طلا روبه‌رو شد.
از جمله روزنامه “قانون” روز یکشنبه (۱۶ اردیبهشت/ ۶ مه) در گزارشی زیر عنوان “دلار تک‌نرخی؛ رویایی بر باد رفته” به بررسی وضعیت هفته گذشته بازار سکه و ارز ایران پرداخته است. احمد حاتمی یزد، کارشناس ارز، به این روزنامه گفته است: «همه در تحلیل این بازار در ابهام، دودلی، تردید و در ناامیدی هستند و کسی نمی‌داند چه باید بکند».
روز شنبه نرخ دلار در بازار آزاد ایران به ۶۳۰۰ تومان رسید و هر یورو نیز از مرز ۷۵۰۰ تومان گذشت. در عین حال بهای سکه نیز با افزایشی بیسابقه همراه بود و به ۲ میلیون و ۵۰ هزار تومان هم رسید. این در حالی است که در آغاز هفته گذشته، سکه تمام یک میلیون و ۸۰۵ هزار تومان فروخته می‌شد.
محمد کشتی آرای، رئیس کمیسیون تخصصی طلا و جواهر ایران، روز شنبه ضمن “غیرمنطقی” خواندن افزایش قیمت طلا و سکه، به خبرگزاری “خانه ملت” گفت: «در حالی قیمت جهانی طلا با کاهش روبرو شده که قیمت سکه و طلا در ایران رکوردشکنی کرده است». او از “هجوم” تقاضا برای خرید طلا در ایران خبر داد و افزود، اقدام متقاضیان در تبدیل “نقدینگی” خود به طلا در عرض چند روز گذشته باعث بالا رفتن “غیرمنطقی” قیمت طلا و سکه شده است.
“حتی لایه‌های پایین در حال تبدیل پول به سکه‌اند”
رئیس کمیسیون تخصصی طلا و جواهر همچنین گفت، با وجود اینکه با پیش‌فروش سکه به تقاضاها پاسخ داده شده، «اما در هفته گذشته حتی لایه‌های پایین جامعه در حال تبدیل پول خود به طلا و سکه هستند». محمد کشتی آرای در مورد دلیل “هجوم” مردم برای تبدیل نقدینگی‌شان به طلا افزود: «در جامعه نگرانی از بابت حفظ ارزش دارایی‌ها وجود دارد و بیشتر یک بحث روانی درباره قیمت‌ها مطرح است و باید مسئولان به مردم اطمینان دهند تا التهابات مهار شود».
برخی کارشناسان علت افزایش بیسابقه بهای ارزهای خارجی و نیز سکه در بازار آزاد ایران را نزدیک شدن تاریخ تصمیم‌گیری ترامپ در مورد خروج از توافق هسته‌ای یا ماندن در آن عنوان کرده‌اند. هم‌زمان اما خبرگزاری‌های ایران بیشترین تاثیرات ناشی از تصمیم ترامپ درباره برجام را در افزایش بهای طلا و سکه دیده‌اند.
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، می‌خواهد تا روز ۱۲ ماه مه (۲۲ اردیبهشت) در مورد ماندن در توافق هسته‌ای با ایران یا خروج از آن تصمیم بگیرد. او تهدید کرده است که چنانچه شروط مورد نظرش در مورد “اصلاح” برجام تأمین نشوند، از این توافق خارج شده و تحریم‌ها علیه ایران مجددا اعمال شوند.
شمشیر داموکلس “بلاتکلیفی”
به گفته احمد حاتمی یزد: «همه چیز در گرو هفته آینده است که ترامپ بگوید از برجام بیرون می‌آید یا خیر». این مدیر پیشین بانکی در گفت‌وگو با “قانون” پیش‌بینی کرده است که «شاید وی خروج یا باقی ماندن کشورش را در برجام اعلام نکند و این مساله را به صورت شمشیری بالای سر اقتصاد ایران نگه دارد. این بی‌ثباتی به محیط ناامید و غیرفعال اقتصادی‌مان دامن می‌زند و در واقع اقتصاد کشور ما از این بلاتکلیفی لطمه بیشتری خواهد خورد تا اینکه ترامپ به صورت شفاف اعلام کند به برجام پایبند خواهد ماند یا خیر».
این کارشناس ارشد اقتصادی در ادامه متمرکز شدن “بعضی از دولتمردان” ایران بر برقراری رابطه با چین و روسیه و “تقویت ارتباط با شرق” را به عنوان راه حل مورد انتقاد قرار داده و گفته است: «البته به نظر من این اشتباه بزرگی است، زیرا روسیه و چین به هیچ وجه جدا از آمریکا در گذشته تصمیمی نگرفتند و در تمام قطعنامه‌هایی که در سازمان ملل علیه ایران مطرح بوده علیه ما رای داده‌اند. در حال حاضر نیز مشکلات بسیاری در نقل و انتقال وجوه از چین برای کشور ما وجود دارد».
دولت روحانی با صدور بخشنامه‌ای قیمت دلار را ۴۲۰۰ تومان تعیین کرده و نرخ‌های بالاتر را “قاچاق” دانسته است، ولی عملا دلاری با این قیمت در بازار مبادله نمی‌شود. سایت‌های منتشرکننده نرخ ارز نیز یا قیمت دلار را به شکلی تشریفاتی در همان حدود نرخ تعیین‌شده دولتی می‌نویسند و یا آن را اصلا منتشر نمی‌کنند.
بسیاری از کارشناسان سیاست تک‌نرخی کردن ارز توسط دولت را به دو دلیل شکست‌خورده دانسته‌اند. از نظر آنان، از یک‌سو نرخ ۴۲۰۰ تومان برای هر دلار نازل‌تر از بهای واقعی آن است و از سوی دیگر، سیاست تک‌نرخی کردن ارز با توجه به محدودیت مالی موجود به دلایلی، از جمله عدم توانایی سیستم بانکی در تأمین نیازهای ارزی جامعه، محکوم به شکست خواهد بود.
خبرگزاری ایلنا در گزارش روز شنبه خود از جمله نوشته بود که سیاست‌های غیراقتصادی دولت در بازار ارز، نقدینگی و سفته‌بازان را به سمت بازار سکه و طلا کشانده است؛ به‌طوری که ویژگی چندنرخی بودن از بازار ارز به بازار سکه نیز سرایت کرده و در تابلوی اعلانات صرافی‌ها برای سکه قیمت‌های متفاوتی درج شده است.
همچنین ممنوع کردن نگهداری بیش از معادل ۱۰ هزار یورو از سوی دولت، از جمله دلایل روی آوردن مردم به بازار طلا و سکه شمرده می‌شود. توقف پیش‌فروش یک‌ماهه سکه از سوی بانک مرکزی و نگرانی مردم از کاهش ارزش دارایی‌هایشان نیز “هجوم” آنان به بازار سکه را تشدید می‌کند.
مسئولان بانک مرکزی و دولت ایران هنوز دلیلی برای افزایش بهای “غیرمنطقی” طلا و سکه و نیز نوسان بازار ارز عنوان نکرده‌اند. ولی‌الله سیف، رئیس بانک مرکزی، چند ماه پیش به مردم توصیه کرده بود که به خاطر ارزان شدن قریب‌الوقوع قیمت دلار، از خریدن آن خودداری کنند.
“توصیه عجیب” نماینده رهبر
در چنین شرایطی، سعید جلیلی، نماینده علی خامنه‌ای در شورای عالی امنیت ملی، در واکنش به افزایش قیمت دلار در ایران سخنانی گفت که به “توصیه عجیب برای کپی‌برداری از روش‌های احمدی‌نژادی برای مدیریت حوزه ارز” تعبیر شد.
به گزارش ایسنا، روز گذشته در راستای جلسات “دولت سایه” دو نشست تخصصی برای بررسی وضعیت ارز با حضور سعید جلیلی و جمعی از مسئولان سابق بانک مرکزی و کارشناسان اقتصادی برگزار شد که این سیاستمدار اصولگرا در یکی از آنها از جمله گفت: «از آنجایی که کشور در یک “جنگ اقتصادی” است لذا باید برای هر سناریوی دشمن یک برنامه از پیش فکر شده داشت. به نظر می‌رسد ترامپ می‌خواهد با استفاده از ظرفیت‌های برجام و غیر برجام، ابزارهای اعمال فشار بر ایران را زیاد کند و به همین خاطر باید برای چنین فضایی حداکثر پیش‌بینی و آمادگی را داشت».
نماینده رهبر جمهوری اسلامی در شورای عالی امنیت ملی ایران در ادامه با انتقاد از دولت روحانی و تأیید تلویحی سیاست‌های ارزی دولت احمدی‌نژاد افزود: «۶ سال قبل نیز مانند امروز کشور با مشکل ارز مواجه بود که در آن زمان مجموعه تدابیری اندیشیده شد که با روی کار آمدن دولت یازدهم، بسیاری از این تجارب و تدابیر کنار گذاشته شد. البته این حق هر دولتی است که تدبیر قبل را کنار بگذارد، اما متاسفانه جایگزین شایسته‌ای هم برای این تدابیر ارائه نشد».
بهای دلار در سال ۱۳۸۸ حدود یک هزار تومان بود که در پایان دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد در سال ۱۳۹۱ به ۳۹۸۰ تومان رسید. پیروزی روحانی در انتخابات سال ۱۳۹۲ دلار را به ۳۵۸۰ تومان رساند و قیمت دلار تا پایان دولت یازدهم تنها ۲ درصد (یعنی هر دلار به بهای ۳۷۰۰ تومان) افزایش داشت. دلایل مختلفی از جمله پایان مذاکرات اتمی و تأیید برجام را می‌توان به عنوان یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های ثبات نسبی بهای دلار برشمرد.
محمدرضا رحیمی، معاون اول احمدی‌نژاد در دولت دهم، اواخر مهرماه ۹۱ هم‌هنگام با نوسانات شدید بازار ارز در ایران و ورود نیروی انتظامی برای کنترل این بازار، از دستگیری فردی به نام “جمشید بسم‌الله” خبر داده بود که به گفته او، تعیین‌کننده نرخ ارز در بازار بوده است. محمدرضا رحیمی گفته بود: «جمشید بسم‌الله روی چارپایه می‌ایستد و قیمت ارز در ایران را تعیین می‌کند».
نطق معاون اول احمدی‌نژاد در آن زمان جنجال زیادی به پا کرد و موضوع سرنوشت جمشید بسم‌الله هم در این جار و جنجال گم شد. اواخر بهمن‌ماه گذشته نیز نیروهای پلیس ایران، در اقدامی مشابه با آن دوران، دوباره به بازار ارز وارد شدند تا “فضا” برای “دلالان و اخلالگران” این بازار را با “حضور و نظارت مؤثر” خود از بین ببرند؛ اقدامی که پس از گذشت حدود سه ماه ناکامی خود را با افزایش اخیر قیمت ارز نشان داد.
از: دویچه وله
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید