رضا حقیقت نژاد
شامگاه چهارم فروردین ۱۳۹۸، گردان مهندسی و تخریب «حضرت ابوالفضل» وابسته به گروه «مهندسی ۴۵ جوادالائمه» نیروی زمینی سپاه پاسداران، بخشی از مسیر خط آهن گرگان-اینچه‌برون در شمال شهر آق‌قلا را در سه نقطه منفجر کردند.
علت انفجار، «رهاسازی آب انباشت‌شده در منطقه» اعلام شد. محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام نوشت «ستاد بحران استانداری» گلستان پس از ۴۸ ساعت به سپاه اجازه انفجار داد. او از این انفجارها به عنوان «انفجار امید» یاد کرد.
روز هفتم فروردین، گردان مهندسی و تخریب سپاه با دستور مستقیم محمدعلی جعفری، فرمانده سپاه بخشی از جاده «چارقلی-گمیشان» را منفجر کردند تا راه خروج آب باز شود.
این دو انفجار به عنوان راه‌حل کاهش حجم آب در شهر آق‌قلا و جلوگیری از وقوع بحران در گمیشان از سوی رسانه‌های وابسته به سپاه، برجسته شدند و اسناد افتخار «مدیریت جهادی» سپاه نام گرفتند.
خط آهن گرگان-اینچه برون، بخشی از یک خط‌آهن مهم بین کشورهای ایران، قزاقستان و ترکمنستان است که در مجموع ۹۲۴ کیلومتر طول دارد و ۱۲۹ کیلومتر آن در ایران واقع شده است.
اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۲، در دولت احمدی‌نژاد، بخشی از فاز اول این پروژه که ۸۰کیلومتر بود، با اعتباری معادل ۱۳۰ میلیارد تومان افتتاح شد. آذرماه سال ۱۳۹۳ نیز حسن روحانی، رئیس جمهور ایران دوباره این خط آهن را افتتاح کرد. در مراسم افتتاح گفته شد که ۱۱۰میلیارد تومان دیگر برای تکمیل پروژه هزینه شده است. البته اعدادی در که درباره طول این پروژه اعلام شده، به شدت متناقض هستند و از ۸۰ کیلومتر تا ۱۵۰ کیلومتر را در بر می‌گیرد ولی آخرین عددی که به طور رسمی اعلام شده، ۱۲۹ کیلومتر است.
اما در روزهای پایانی آماده‌سازی این پروژه یعنی ۲۴ آذر ۱۳۹۳، سردار عبادالله عبداللهی، فرمانده وقت قرارگاه خاتم‌الانبیای سپاه پاسداران، در یک نشست خبری از اجرای پروژه خط آهن «گرگان-اینچه برون» به عنوان «اولین رکورد در کشور» یاد کرد و گفت: «در مدت کمتر از یک سال» این پروژه را ساخته‌اند.
همان ایام، سردار رمضان شریف، مسئول روابط عمومی کل سپاه نیز از این پروژه به عنوان «نقطه عطف تعامل دولت و سپاه» یاد کرد و گفت: «سرعت، کیفیت و دقت» نشانه‌های اقدامات قرارگاه خاتم‌الانبیای سپاه است.
اطلاعات سردار عبداللهی البته دقیق نبود و بیشتر شعاری بود. حرف و حدیث این پروژه از سال ۱۳۸۶ شروع شد و ۱۱ تیرماه ۱۳۸۶، توافق‌نامه احداث این پروژه بین رؤسای جهوری ایران و ترکمنستان و قزاقستان امضا شد. کلنگ این پروژه در ایران، اول تیرماه سال ۱۳۹۰ با حضور علی‌نیکزاد، وزیر وقت مسکن و شهرسازی به زمین زده شد.
قرارداد اجرای پروژه در داخل ایران، تیرماه سال ۱۳۹۰ ابتدا با «شرکت پارس انرژی» امضا شد و قرار بود این شرکت در طول مدت ۱۶۴ روز کار را به اتمام برساند ولی سال ۱۳۹۱ اعلام شد که قرارگاه خاتم‌الانبیا وارد این پروژه شده است. به عبارت دقیق‌تر، عملیات اجرایی این پروژه ۴۲ ماه طول کشید که از این مدت حداقل قرارگاه خاتم‌الانبیا ۳۰ ماه به طور مستقیم درگیر بود.
در واقع، پروژه‌ای که شامگاه چهار فروردین ۱۳۹۸ به یکی از مهم‌ترین عوامل تشدید بحران در جریان سیل آق‌قلا تبدیل شد، پروژه‌ای بود که قرارگاه خاتم‌الانبیای سپاه ساخته بود و از آن به عنوان نماد افتخار یاد می‌کرد و وقتی هم سه قسمت آن را منفجر کرد، دوباره آن را به عنوان نماد افتخار توصیف کردند.
این در حالی است که نورمحمد تربتی‌نژاد، نماینده گرگان در مجلس، در جلسه ستاد مدیریت بحران استان گلستان که هفتم فروردین برگزار شد، گفته است این راه‌آهن در مسیر سیل قرار دارد زیرا در زمان ساخت «گذرگاه‌های آب» برای آن طراحی نشده است.
مسئولان سپاه در روزهای اخیر به جای پاسخگویی درباره بی‌توجهی فنی و کارشناسی در جریان ساخت این خط آهن، به این افتخار کرده‌اند که چند جا را منفجر کرده‌اند که آب رد شود.
این نمونه را می‌توان یکی از بهترین مدل‌ها برای چگونگی «مدیریت جهادی» در جمهوری اسلامی در سال‌های اخیر دانست.
نکته مورد توجه اینکه حتی این افتخار هم از سوی حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران هم نفی شده است. او روز جمعه نهم فروردین در جلسه «شورای هماهنگی مدیریت بحران استان خوزستان» گفته است که از منطقه سیل‌زده در استان گلستان به صورت هوایی بازدید کرده و شکستن جاده و راه‌آهن هیچ تأثیری در کاهش بحران نداشته است: «آب از این ور آمده آن ور، مثل یک قسمت از آب کاسه را می‌فرستید آن طرف کاسه. هیچ تاثیری نداشته.»
خبرگزاری ایرنا@IRNA_1313روحانی: برایم سوال بود که چرا آب از آق‌قلا و گمیشان خارج نمی‌شود. جاده‌ها و راه‌آهن را شکافته‌اند؛ این هیچ تاثیری ندارد، آب از یک سمت به سمت دیگر رفته است. با این کار سیلاب آق‌قلا به گمیشان منتقل شده. طبق گزارش‌ها، شکستن جاده‌ها هیچ تاثیری نداشته است. رودخانه باید آب را خارج کند.
اما نمادهای افتخار این پروژه ملی، محدود به همین مورد نیست. بر اساس گزارش‌های منتشرشده، به علت ناهماهنگی فنی بین مجریان این خط آهن سه‌جانبه که یکی خاتم‌الانبیای سپاه بوده و دیگری شرکت ایرانی «پارس انرژی»، تفاوت قوس ریل در خط آهن ایران و ترکمنستان مشکل‌زا شده و علاوه بر تأخیر ایجاد کردن در مسیر حمل کالا، هزینه بازرگانان را هم افزایش داده است.
دولت ایران برای حل مشکل و راه‌اندازی خط عریض منتهی به راه‌آهن ترکمنستان، مجبور شده که ۲۲ میلیارد تومان دیگر هزینه کند ولی باید دو میلیون دلار هم طرف ترکمنستانی برای تکمیل پروژه بپردازد که مدیران استانی دنبال تهیه این میزان دلار از محل دلار ۴۲۰۰ تومانی هستند ولی هنوز نهایی نشده است.
وجود چنین مشکلاتی علاوه بر افزایش هزینه‌ها سبب شده که در برخی مقاطع خاص مانند دوران بحران روابط روسیه و ترکیه که فرصت خوبی برای صادرات میوه از ایران پیش آمده بود، بازرگانان ایرانی نتوانند وارد رقابت شود.
در مجموع این طرح کلان که با تبلیغات گسترده در دولت احمدی‌نژاد و روحانی به بهره‌برداری رسید، در تامین اهداف اولیه خود شکست خورده و مسئولان ایرانی نتوانسته‌اند به یک پروتکل مشخص همکاری با طرف ترکمنستانی و قزاقستانی به ویژه در زمینه تعرفه‌ها و تامین واگن دست پیدا کنند.
بر اساس پیش‌بینی‌های اولیه قرار بوده که با اجرای طرح بین سه کشور، شاهد ترانزیت سالانه ۱۰ میلیون تن ترانزیت کالا باشیم که سال ۱۳۹۷، سهم ایران از میزان ترانزیت، حدود ۵۰ هزار تن بوده است، کمتر از نیم درصد.
ناکامی و سهل‌انگاری ایران در پیشبرد این پروژه در سال‌های اخیر موجب اعتراض طرف‌های خارجی هم شده است.
علی‌محمد چوپانی، رئیس اتاق بازرگانی گرگان ۱۲ آبان ۱۳۹۷ به خبرگزاری ایسنا گفته است که مدیران دو کشور ترکمنستان و قزاقستان به این نتیجه رسیده‌اند که مدیریت فعلی راه‌آهن ایران توانایی ایجاد ظرفیت لازم برای ترانزیت را ندارد و هشدار داده که در صورت ادامه این وضعیت و همچنین «سهل‌انگاری وزارت مسکن و شهرسازی»، ممکن است قزاقستان و ترکمنستان به دنبال «جایگزینی این خط» راه‌آهن باشند.
رئیس اتاق بازرگانی گرگان البته گفته حل مشکلاتی مثل عریض کردن خط آهن به دخالت «دست‌های پنهان بیگانگان» مربوط است، عبارتی کلیشه‌ای که پاسخ محبوب و مطلوب بسیاری از مسئولان جمهوری اسلامی در توضیح ناتوانی‌شان در حل مشکلات معمولی کشور است.
از: رادیو فردا
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید