عکس از آرشیو
آرزو میرزاخانی
فریادزنان کمک می‌خواهد. شعله‌های آتش تمام دشت را فرا گرفتهاند: «مردم! به دادمان برسید. تمام منطقه دارد در آتش می‌سوزد!»
این صدای مردی است که با ناامیدی، از مردم کمک می‌خواهد که شاید برای خاموش کردن آتش او را یاری دهند. تنها ابزاری که دارد، بیل است و یک سطل کوچک آب.
از ابتدای سال جاری تاکنون، از «خان زنیان» و «کوهمره سرخی» شیراز تا «چهلمیر» خراسان رضوی، «شاه چشمه» فیروزکوه و مناطقی از کرمان و ایلام، بیش از ۴۰۰ آتش سوزی در جنگل‌ها و مراتع کشور رخ داده است که بیش از ۹۰ درصد از آنها منشا انسانی داشتهاند.
بر اساس آمار سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور، بیشترین آتش سوزی‌ها در جنگل‌ها و مراتع کشور، هر ساله در فصول گرم سال، یعنی تیر و مرداد و با آغاز فصل خزان، یعنی شهریور، مهر و آبان رخ می‌دهند. اما خاموش کردن آتشی که در جنگل‌ها برپا می‌شوند، به خاطر صعب‌العبور بودن برخی از مناطق و نبود بالگرد، گاهی حتی غیرممکن می‌شود. با این حال، «خلیل آقایی»، رییس سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور امسال در مصاحبه‌‌ای با «ایسنا» اعلام کرد که این سازمان در سال ۱۳۹۸ برای اطفای حریق هیچ بالگردی در اختیار ندارد.
خاموش کردن حریق جنگل‌ها گویا تا پیش از سال ۱۳۸۴ در ایران از اهمیت بیشتری برخوردار بود. سازمان جنگل‌ها تا آن زمان، دفتری به نام «حفاظت و حمایت طبیعی» با دو معاونت و دو اداره زیر مجموعه داشت. یکی از این معاونت‌ها، «حمایت جنگل» نام داشت که یکی از ادارات آن، اداره «اطفای حریق» بود. این معاونت به طور ویژه وظیفه اطفای حریق جنگل‌های کشور را برعهده داشت. با این وجود، در همان سال و بعد از تشکیل «یگان حفاظت» سازمان جنگل‌ها، چارت اشاره شده از هم گسست و مدیریت اطفای حریق هم به این یگان واگذار شد؛ مسوولیتی دشوار برای بخشی با بودجه بسیار پایین و در اختیار نداشتن امکانات کافی، گاهی حتی غیرممکن است.
یک عضو «انجمن تحقیقات جنگل» در این باره به «ایرانوایر» می‌گوید: «اولین مرحله از اطفای حریق جنگل‌ها، پیشگیری است؛ یعنی باید با فرهنگسازی و شناسایی مناطق مستعد آتش‌سوزی یا نصب تابلوهای هشدار دهنده و در کل، به کارگیری ابزارهای ممکن، از این فاجعه‌ها جلوگیری کرد.»
به گفته او، مرحله دوم مقابله با آتش سوزی جنگل‌ها، کشف به موقع حریق در نقطه آغاز است: «با کشف به موقع آتش می‌شود آن‌را در نطفه خفه کرد تا به دیگر مناطق سرایت نکند. در این ارتباط، به بالگردها و دکل‌های دیده‌بانی نیاز داریم. اما متاسفانه در اکثر استان‌های کشور به جز در پارک ملی گلستان، این امکانات وجود ندارد.»
بر اساس اصل ۵۰ «قانون اساسی کشور»، حفاظت از محیط زیست یک وظیفه همگانی است. این عضو انجمن تحقیقات جنگل در ایران می‌گوید: «طبق مفاد تبصره ماده ۴۷ “قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل‌های کشور”، وقتی آتش در جنگل شکل گرفت، همه دستگاه‌ها، از جمله صداوسیما و نیروی انتظامی موظف هستند برای اطفای حریق مشارکت داشته باشند. با این حال، بر خلاف قانون، در زمان آتش سوزی وقتی سازمان جنگل‌ها درخواست بالگرد می‌کند، از هوانیروز گرفته تا هلال احمر و سپاه، برای همان بالگرد از اداره منابع طبیعی ساعتی ۲۰ میلیون تومان اجاره می‌گیرند.»
او البته یادآوری می‌کند که این نرخی است که این سازمان‌ها سال گذشته برای در اختیار قرار دادن بالگرد طلب می‌کردند.
این در حالی است که خودروهای برخی از ادارات منابع طبیعی سازمان جنگل‌ها حتی نمی‌توانند هزینه بنزین خودشان را پرداخت کنند: «با این وجود، وقتی جنگلی آتش می‌گیرد، دیگر دستگاه‌ها برخلاف قانون، از سازمان جنگل‌ها پولهای گزافی مطالبه می‌کنند. انگار که یک باغ شخصی آتش گرفته است و هزینه‌اش را صاحب آن باغ باید پرداخت کند.»
همین عوامل باعث می‌شوند در بسیاری از موارد و به علت در اختیار نداشتن بالگرد، جنگلبانها مجبور شوند برای خاموش کردن آتش، با دست خالی به مناطق صعب‌العبور بروند. همین امر گاهی باعث از دست دادن جان‌شان هم شده است.
عملیات پس از اطفای حریق، مرحله بعدی است:«با خاموش شدن آتش، جنگلبانها باید در منطقه حاضر شوند و علت را بررسی کنند. البته در این مورد هم با توجه به کمبود نیرو در این سازمان، انجامش بسیار دشوار است.»
یک فعال محیط زیست با تاکید بر این که ۱۰ درصد از این آتش سوزی‌ها تعمدا آغاز می‌شوند، به «ایرانوایر» می‌گوید: «تا زمانی که فقر در جوامع محلی وجود دارد و حفاظت از جنگل هم عایدی نداشته باشد، همچنان شاهد آتش سوزی در جنگل‌ها و مراتع کشور خواهیم بود.»
او ضمن اشاره به این مهم که زندگی جوامع محلی به منابع طبیعی و جنگل‌ها وابسته است، می‌گوید: «ما باید به یاد داشته باشیم که از طرفی تا زمانی که معیشت جوامع محلی تامین نشود، حفاظت از منابع طبیعی در اولویت زندگی آنها قرار نخواهد گرفت. از سوی دیگر هم نیروهای ادارات منابع طبیعی به دلیل حقوق‌های بسیار کم و مشکلات معیشتی که دارند، دچار سرخوردگی شده‌‌اند. بنابراین، اطفای حریق در جنگل‌های کشور با چنین شرایطی، روز به روز دشوارتر می‌شود.»
آتش سوزی‌های امسال در حالی رخ داده و هکتارها جنگل و مرتع را به خاکستر بدل کردهاند که اوایل اردیبهشت ماه یگان حفاظت منابع طبیعی کشور درباره این آتش‌سوزی‌ها هشدار داده و فهرستی هم از مناطق پرخطر اعلام کرده بود. ولی بیتوجهی به این هشدارها از سوی مسوولان و سهلانگاری عدهای یا به طورعمدی، شعله‌های آتش را به جان صدها هکتار از جنگل‌ها و مراتع کشور انداخت و جاندارانی که در این مراتع زندگی می‌کنند را هم طعمه حریق کرد.
از: ایران وایر
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید