زیتون ـ نیلوفر سعیدی: این روزها عراق ناآرام و پرالتهاب‌تر از همیشه است. کمیسیون حقوق بشر عراق امروز اعلام کرد که تعداد کشته‌های اعتراض‌های ۵ روز اخیر به ۹۴ نفر رسیده است.

به گزارش همین کمیسیون صدها تن هم در این پنج روز بازداشت و بیش از سه هزار نفر نیز مجروح شده‌اند.

این اعتراضات که از سه‌شنبه هفته گذشته آغاز شد، بیشتر ماهیتی اقتصادی داشت و معترضین، شاکیان به وضعیت بیکاری، فساد و ناکارآمدی دولت در این کشور بودند. با بالا گرفتن درگیری‌ها و افزایش تعداد کشته‌شدگان، درگیری به سطوح دیگری رفت. دولت در بکارگیری خشونت تردیدی به خود راه نداد و رکوردی باورنکردنی‌ از کشته‌، زخمی‌ و بازداشتی در طول ۵ روز به جای گذاشت.

از این سو در ایران و در اغلب رسانه‌های نزدیک به سپاه پاسداران و اصولگرایان، خبرهایی در مورد تلاش برای «فتنه‌انگیزی» معترضان منتشر شده و همزمان با اعلام خبر افزایش تعداد کشته‌شدگان در عراق از «بازگشت آرامش» به خیایان‎های عراق سخن گفته شده و تیترهایی مانند «آمریکا و راهبرد هرج‌ومرج فراگیر در عراق» ٬ «تلاش مأیوسانه با اهداف بزرگ در عراق»٬ «نقش مستقیم عربستان در تحولات اخیر عراق»٬ «آرامش بر بغداد حکمفرماست»٬ «عراق، روی خط آرامش تدریجی» زده شد.

صدور انقلاب به سبک اشغال سفارت

حسین شریعتمداری، مدیر مسئول روزنامه کیهان، درباره این ناآرامی‌ها نوشت:«باید از جوانان مومن و انقلابی عراق که در سال‌های اخیر با از خودگذشتگی و ایثار ده‌ها حماسه بزرگ و مثال‌زدنی آفریده‌اند پرسید؛ چرا به حضور سفارت آمریکا در بغداد یعنی همان جاسوسخانه و کانون توطئه علیه ملت مظلوم عراق خاتمه نمی‌دهید؟! و این دُمل چرکین را از سرزمین مقدس خود حذف نمی‌کنید و بیرون نمی‌اندازید؟! تسخیر جاسوسخانه آمریکا و حذف این کانون توطئه برای ما در ایران اسلامی دستاوردهای فراوانی داشته است. چرا باید جوانان انقلابی عراق میهن مقدس خود را از این دستاوردها محروم کنند؟!»

شریعتمداری در حالی جوانان عراقی را به اشغال سفارت آمریکا در بغداد تشویق کرده که اولا در تظاهرات اخیر٬ معترضین عراقی شعارهایی نیز علیه جمهوری اسلامی ایران سر داده‌اند و دوم این که مسئولین عراقی در هفته‌ها و ماه‌های اخیر٬ بارها اعلام کرده‌اند که در تنش بین ایران و آمریکا و در صورت بروز یک جنگ احتمالی٬ بی‌طرف خواهند بود.

همچنین حسین امیرعبداللهیان معاون سابق وزیر امور خارجه و از سیاست‌مداران نزدیک به سپاه قدس٬ گفته است:«صهیونیست‌ها و حامیان تروریسم تکفیری پشت حوادث اخیر عراق قرار دارند؛ به برکت اربعین حسینی، این توطئه نیز خنثی خواهد شد.»

امامی‌کاشانی، امام جمعه موقت تهران هم ناآرامی‌های عراق را به «ناراحتی دشمنان از حضور بیست میلیونی شیعیان در مراسم اربعین حسینی» ربط داده است.

یکی دیگر از ابعاد توجه رسانه‌ای جریانات نزدیک به سپاه پاسداران به موضوع عراق٬ ربط دادن این اتفاقات به برنامه‌ریزی‌ عربستان سعودی برای مقابله با ایران است. خبرگزاری تسنیم از مجموعه رسانه‌های سپاه در این مورد نوشته است:«نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد ۷۹ درصد از پیام‌هایی که در توئیتر درباره «تظاهرات‌ در عراق» منتشر می‌شود مربوط به کاربران سعودی هستند.»

مسئولان عراقی چه می‌گویند؟

اگر چه در ایران ناآرامی و اعتراض‌های عراق را به فتنه و توطئه آمریکایی و عبری ـ عربی ربط داده می‌شود، اما در پیام آیت‌الله سیستانی مرجع تقلید متنفذ در نجف٬ نشانه‌ای از اشاره به فتنه‌گران و دشمنان دیده نمی‌شود و پیام او تنها دو بُعد دارد: انتقاد از کم‌کاری مسئولین دولتی و تشویق مردم و نیروهای امنیتی به آرامش.

همچنین مقتدی صدر رهبر جریان سائرون٬ نه تنها نمایندگان تحت امر خود را از حضور در پارلمان برحذر داشت٬ بلکه خواستار استعفای دولت شد و حیدر العبادی نخست وزیر سابق نیز٬ همین خواسته را تکرار کرد.

با این وجود عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق٬ ضمن تلاش برای دلجویی از مردم و شهید خواندن کشته‌شدگان و دعوت شهروندان به آرامش٬ جمله‌ای بیان کرد که گویای بخش مهمی از وضعیت دولت عراق در برابر مطالبات مردم است. او گفت که مردم نباید در انتظار تغییرات آنی و معجره‌وار باشند.

اشاره عادل عبدالمهدی٬ گویای این واقعیت است که پاسخ دادن به مطالبات مردمی مهمی همچون مبارزه با فساد مالی٬ حل مشکل بیکاری و بی‌عدالتی و سایر مطالبات٬ نه در کوتاه‌مدت بلکه در میان‌مدت نیز میسر نیست.

علاوه بر عادل عبدالمهدی نخست وزیر٬ محمد حلبوسی، رئیس مجلس نیز تلاش کرده برای ایفای نقش به میدان بیاید و با نمایندگان معترضین دیدار و گفتگو کند.

وضعیت اقتصادی و سیاسی در عراق

عادل عبدالمهدی که روند انتخاب و معرفی او به عنوان نخست وزیر جدید عراق٬ یک روند سخت و نفس‌گیر بود٬ سکان هدایت کشوری را در دست دارد که در عین برخورداری از ثروت بالای نفتی٬ یکی از مهم‌ترین کشورهای پای ثابت لیست بین‌المللی فساد مالی است.

علاوه بر آن که بسیاری از زیرساخت‌ها در عراق هنوز هم فلج و ناکارامد است٬ مسائلی همچون رانت و فساد مالی٬ نفوذ خانواده‌های قدرتمند در ساختارهای اجرایی و اقتصادی و سواستفاده از منابع نفتی و مالی ، امری رایج است.

در عراق نیز همچون ایران٬ پدیده‌ی قدرت و ثروت بی حد وحصر آقازاده‌ها ظهور کرده و گفته می‌شود پسران سیاست‌مداران مشهوری همچون نوری المالکی و هادی العامری نیز به عنوان فاسدین بزرگ پرونده‌های مالی شناخته می‌شوند و از آنجایی که هنوز هم در این کشور٬ دستگاه قضای قدرتمند و مستقلی وجود ندارد٬ لذا مبارزه با فساد مالی٬ بسیار سخت و دشوار است.

در چنین  شرایطی٬ برخی از عراقی‌های معترض بر این باورند که به قدرت رسیدن نهادهای نظامی در بخش اقتصاد و سیاست همچون حشد الشعبی و دخالت‌های ایران نیز در رساندن عراق به وضعیت فعلی٬ نقش و تاثیر به سزایی داشته و نه تنها در اعتراضات امسال٬ بلکه در اعتراضات سال گذشته بصره نیز٬ بارها شعارهای ضدایرانی به گوش رسید.

این در حالی است که تنها چند روز به اجتماع اربعین٬ زمان باقی مانده است و علیرضا رشیدیان، رئیس سازمان حج و زیارت ایران اعلام کرده است: «پیش‌بینی می‌کنیم امسال در ایام اربعین حسینی٬ بالغ بر ۳ میلیون نفر از کشورمان به عراق سفر کنند و آماری بی‌نظیر از حضور زائران اهل بیت (ع) در سال های اخیر به ثبت برسد. »

البته خواسته مقامات جمهوری اسلامی و سران و فرماندهان سپاه قدس به عنوان اصلی‌ترین متولی پرونده‌ی عراق٬ صرفا تامین امنیت اربعین نیست و بی‌ثباتی در عراق٬ همواره این سوال را پیش روی مسئولین ایرانی می‌گذارد که آیا ممکن است مسیر تحولات عراق٬ به سمتی حرکت کند که منجر به کاهش نفوذ جمهوری اسلامی ایران در عراق شود یا نه؟