“به ایران باز نمیگردیم” شعار گروهی از پناهجویان ایرانی در مقدونیه که میخواهند به غرب اروپا برسند (سال ۲۰۱۵ میلادی)
آمارهای پناهجویانی با ملیت ایرانی، از سال ۱۳۵۹ (۱۹۸۰میلادی) وارد دادههای کمیساریای عالی سازمان ملل متحد برای پناهندگان شده است. در پایگاه دادههای سازمان ملل متحد که اطلاعات مربوط به پناهجویان جهان از سال ۱۳۲۹ ( ۱۹۵۱ میلادی) را نشان میدهد، آماری از پناهجویانی با ملیت ایرانی، قبل از انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ وجود ندارد.
براساس این دادهها در سال ۱۳۹۷؛ حدود ۲۱۷ هزار نفر، با ملیت ایرانی در کشورهای مختلف جهان پناه بردهاند که به آنها پناهندگی (یا وضعیتی مشابه آن) اعطا شده یا آنکه تقاضای پناهندگی کرده و در انتظار پاسخ هستند.
شمار پناهندگان ایرانی از سال ۱۳۸۸ روندی صعودی داشته و از سال ۱۳۹۵ تا حد بیسابقهای افزایش یافته است.
آمارهای سازمان ملل متحد نشان میدهد که در چهار دهه گذشته، آلمان مقصد اصلی پناهجویان ایرانی بوده است. این کشور به طور متوسط در یک دهه اخیر هرسال میزبان ۳۳ هزار پناهنده یا پناهجوی ایرانی بوده است.
عراق و ترکیه کشورهایی هستند که پناهجویان ایرانی در دفاتر سازمان ملل در این کشورها، تقاضای پناهندگی میکنند و بعد به کشورهای دیگر سپرده میشوند. در حالی که ترکیه به صورت معمول محلی برای اعلام پناهجویی ایرانیان بوده، دو موج بزرگ پناهجویان ایرانی در عراق یک بار در جریان جنگ دو کشور و یکبار هم بعد از خودمختاری کردستان عراق در سال ۱۹۹۱ رخ داده و بعد از آن هرسال به حدود ۱۱ تا ۱۳ هزار ایرانی در عراق پناهنده بوده یا تقاضای پناهندگی داده بودند.
آلمان، بریتانیا، آمریکا و استرالیا، دیگر مقصدهای عمده پناهجویان ایرانی بوده اند.
در یک دهه اخیر، شمار پناهجویان ایرانی، تا حد بیسابقهای بالا رفته است. دادههای سازمان ملل متحد نشان میدهد که بعد از آلمان، ترکیه و بریتانیا سه کشوری هستند که بالاترین تعداد پناهجویان ایرانی را ثبت کردهاند. ترکیه که در سالهای اخیر به بزرگترین پناهگاه برای پناهجویان منطقه تبدیل شده، در سال ۱۳۹۷ میزبان حدود ۴۰ هزار ایرانی بوده است.
پناهجویان بعد از آنکه مدتی را – مطابق قوانین کشور میزبان – به عنوان پناهنده زندگی میکنند، معمولا به عنوان شهروند آن کشور پذیرفته میشوند.
در سال ۲۰۱۸ میلادی، در جهان ۲۰ میلیون نفر پناهنده و ۳ میلیون و ۵۰۳ هزار پناهجو بودهاند. این تعداد پناهجو یا پناهنده بالاترین آمار ثبت شده در جهان است. همچنین ۴۱ میلیون نفر هم به دلیل شرایط اجتماعی، سیاسی یا جنگ از خانه خود رانده شدهاند.