زیتون ـ یلدا امیری: روز گذشته دولت لبنان استعفا داد. این استعفا به دنبال انفجار بزرگ هفته گذشته در بندر بیروت و اعتراضات گسترده‌ای بود که علیه شرایط سیاسی و اقتصادی در این کشور صورت گرفت. حکومت کردن در کشوری که ملغمه‌ای از ادیان مختلف است و همگی آنها خود را مستحق حکومت‌داری می‌دانند کار ساده‌ای نیست. علاوه بر این لبنان «عمق استراتژیک» ایران هم محسوب می‌شود و معادلات این کشور با واسطه حزب‌الله لبنان زیر نظر مستقیم مقامات جمهوری اسلامی است. اسرائیل نیز همواره دستی بر این آتش داشته و هر چند ماه یکبار با حزب الله درگیر می‌شود.

اعتراضات اخیر در لبنان به دلیل بحران اقتصادی شدیدی است که این کشور را در آستانه یک ورشکستگی کامل قرار داده است. در لبنان قدرت خرید کارمندان و کارگران در قیاس با پائیز گذشته به دلیل گرانی ارز یک سوم کاهش پیدا کرده. نجات اقتصاد این کشور اکنون بدون کمک‌های خارجی غیرممکن شده است. علاوه بر این تحریم‌های آمریکا که علیه حزب الله لبنان اعمال می‌شود تاثیر مستقیمی بر بانک‌های لبنان و حزب‌الله لبنان دارد.

انتقادات تند دبیرکل پیشین حزب الله

در میان نا‌آرامی‌های روزهای اخیر صبحی طفیلی، نخستین دبیرکل حزب‌الله لبنان با انتشار ویدیوئی انتقادات تندی را متوجه سیدحسن نصرالله کرد و گفت که نصرالله و ایران دلیل نابودی لبنان و سوریه هستند. صبحی طفیلی گفت: «دبیرکل حزب‌الله مافوق رئیس‌جمهور، رئیس مجلس و نخست‌وزیر است و او مهره کلیدی در این فجایع است.» او همچنین از آیت‌الله خامنه‌ای انتقاد کرد و گفت که او حامی اصلی نصرالله و پشت و پناه او است. صبحی طفیلی گفت لبنان در دست دزدان و خائنین است

صبحی طفیلی سال‌ها است با فشار حزب‌الله در دره بقاع در حصر خانگی قرار دارد.

او همچنین به ناامنی‌های رخ داده در بعلبک و کشتار گروهی از مردم در این شهر که در دره بقاع واقع شده نیز اشاره کرد و گفت که این‌ها نمونه‌ای از فجایعی است که اسلحه ایران در لبنان می‌آفریند.

حزب‌الله لبنان سازمانی سیاسی-نظامی اسلامگرای شیعه در لبنان است. این «حزب» از همان ابتدا با الهام از ایدئولوژی اسلام سیاسی آیت الله خمینی در لبنان ظهور کرد و توسط سپاه پاسداران تعلیم داده شد تعداد نیروهای حزب الله به ۶۵ هزار نیروی سازماندهی شده می‌رسد که ۱۵۰۰۰ نفر از آنها نظامی و آموزش دیده هستند و بقیه ارتش مردمی آموزش دیده و مجهز هستند. گفته می‌شود میزان سلاح‌های حزب‌الله حتی از ارتش لبنان هم بیشتر است. حزب‌الله لبنان پس از سال‌ها جنگ چریکی موفق به آزاد کردن جنوب لبنان از اشغال اسرائیل در سال ۲۰۰۰ شد. این گروه پس از آن فعالیت‌های سیاسی خود را جدی‌تر کرد و به کابینه و مجلس لبنان راه یافت.

سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله، در سال ۹۵ به صورت علنی اعلام کرد که بودجه و هزینه و خرج و خورد و خوراک و سلاح و موشک‌های حزب‌الله از جمهوری اسلامی ایران می‌رسد. بنابر این می‌توان گفت این گروه بیگانگانی در خاک لبنان هستند که خط نظامی و سیاسی جمهوری اسلامی را پیش می‌برند.

بساری از کشورها از جمله ایالات متحده، ژاپن، استرالیا و کانادا، حزب‌الله را یک سازمان «تروریستی» می‌دانند و بسیاری از کشورهیا اروپایی هم شاخه نظامی آن را تروریستی اعلام کرده‌اند.. بازوی نظامی حزب‌الله به یک نیروی شبه‌نظامی قدرتمند در منطقه تبدیل شده و در جنگ داخلی سوریه با حضور قدرتمند خود یکی از موانع  سقوط دولت بشار اسد بود.

حزب‌الله اغلب در پشت صحنه سیاسی لبنان ایفای نقش می‌کند اما در عمل عاملی عمده در دولت این کشور است. تحلیلگران معتقدند حزب‌الله در لبنان صاحب حکومت است. این سازمان در عرصه اقتصادی نیز قدرت زیادی دارد. کنترل فرودگاه بیروت را در دست دارد و از یک شبکه بزرگ اقتصادی برخوردار است.

به لحاظ ایدئولوژیک حزب‌الله مطیع بی‌چون و چرای رهبر جمهوری اسلامی ایران است. حزب‌الله متهم به دست داشتن در زدوبندهای جنایی است و چندین بار اخباری مبنی بر همکاری این گروه با کارتل‌های مواد مخدر در آمریکای جنوبی منتشر شده است. در لبنان هم گفته می شود که حزب‌الله کنترل کشت حشیش در دره بقاع را در دست دارد.

در اعتراضات اخیر مردم لبنان با سردادن شعارهای ضد حزب‌الله، مقواهایی با تصاویر رهبر این گروه، سید حسن نصرالله، را به دار آویختند و علیه  آنان و جمهوری اسلامی شعار دادند.

بازیگران در عرصه سیاست لبنان

لبنان را «عروس خاورمیانه» و بیروت را «پاریس خاورمیانه» می‌نامند. لبنان دارای موقعیتی استراتژیک در منطقه است و همین این کشور کوچک را به جایگاهی برای رقابت‌های سیاسی بازیگران بزرگ منطقه ای تبدیل کرده است.

این کشورِ متشکل از مسیحیان، سنی‌ها و شیعیان. علاوه بر این تنوع مذهبی، باز هم هر دینی به فرقه‌ها و جریان‌های کوچکتری تقسیم می‌شوند که اغلب با یکدیگر در تخاصم رقابت به سر می‌برند و این تنوع قومی در کنار موقعیت استراتژیک جغرافیایی باعث شده بسیاری به دنبال نفوذ در این کشور کوچک باشند.

وضعیت کنونی لبنان خصوصا پس از انفجار مهیب اخیر حاصل نقش آفرینی بازیگران و عوامل متعددی است. حزب الله لبنان، ایران، اسرائیل و فساد ساختاری همگی جزو عواملی هستند که شرایط کنونی لبنان را رقم زده اند و اکنون این احتمال وجود دارد که بازیگران جدیدی نیز اضافه شوند.

ضرب الاجل فرانسه

تنها چند ساعت پس از انتشار خبر انفجار بیروت، امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه اعلام کرد که برای همدردی با مردم لبنان به این کشور خواهد رفت. این سفر انعکاس گسترده رسانه‌ای داشت مهم‌ترین بخش این سفر هنگامی بود که ماکرون در جمع گروهی از مردم لبنان گفت که تا اول سپتامبر به مقامات لبنانی فرصت می‌دهد تا طرحی را که او آماده کرده است بپذیرند، در غیر این صورت او به مسئولیت سیاسی خود عمل خواهد کرد. البته او هنوز در مورد طرح خود سخنی نگفته است.

لبنان به مدت ۲۳ سال یعنی تا سال ۱۹۴۳ میلادی تحت قیمومیت فرانسه بود.

پس از اتفاقات اخیر و در جریان اعتراضات، جمع قابل توجهی از شهروندان لبنان با امضای طوماری خواستار آن شدند که لبنان بار دیگر و دست‌کم برای ۱۰ سال آینده تحت حاکمیت فرانسه قرار بگیرد.

ماکرون در سفر خود به بیروت اعلام کرد که به این کشور کمک می‌کند پس از آن بود که کنفرانسی برای جمع‌آوری کمک مالی به لبنان با پیشگامی فرانسه و سازمان ملل متحد برگزار شد و ۲۵۲.۷ میلیون یورو کمک مالی برای بیروت جمع آوری شد.

اما مشکل لبنان عدم وجود ثبات سیاسی است، ساختارهای سیاسی و مدیریتی کشور غرق در فساد است. ماکرون به صراحت از حزب‌الله لبنان و ایران نیز نام برده و آنها را از مشکلات موجود در لبنان خواند.

حزب الله لبنان تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارد. دفتر ریاست  جمهوری فرانسه به ترامپ گفته است که در حال حاضر، تلاش برای تداوم سیاست‌ تحریم‌ها در لبنان، به سود آن دسته از نیروهایی تمام خواهد شد که آمریکا خواستار تضعیف آن‌ها در منطقه است. و از ایران و حزب‌الله لبنان به عنوان چنین نیروهایی یاد شده است.

اسرائیل، دشمن قدیمی

اسرائیل تاکنون چند حمله بزرگ به خاک لبنان کرده و بخش‌هایی از خاک این کشور را تصرف کرده است که هر بار توسط نیروهای حزب‌الله بیرون رانده شده است. اسرائیل و حزب الله لبنان همواره در وضعیت تهدید متقابل به سر می‌برند.

اما پس از انتشار خبر انفجار مهیب بیروت، سیاستمداران اسرائیلی از رئیس جمهور گرفته تا نخست وزیر و وزیر خارجه به لبنان تسلیت گفتند و برای کمک بشر دوستانه اعلام آمادگی کردند. این در حالی است که چند روز قبل از انفجار بیروت، تنش میان اسرائیل و حزب الله لبنان افزایش یافته بود.

جمهوری اسلامی و عمق استراتژیک

جمهوری اسلامی لبنان را عمق استراتژیک خود می‌داند و با کمک به ایجاد حزب الله لبنان، پایگاه مستحکمی برای نفوذ در لبنان ساخته است. حزب الله برای ایران سدی در برابر اسرائیل هم هست و از سوی دیگر ایران از طریق این گروه به حکومت سوریه کمک می‌کند.

اگرچه ایران خود دچار بحران شدید اقتصادی است و تحریم‌های آمریکا و سیاست فشار حداکثری از یک سو و فساد داخلی از سوی دیگر نفس اقتصاد ایران را بریده است اما ایران قول داده که در بازسازی لبنان نقشی پر رنگ داشته باشد. قطعا ایران نگران موقعیت حزب‌الله است اما می‌داند هیچ نیرویی نمی‌تواند حزب‌الله را از معادلات لبنان حذف کند.

مجموع عوامل موثر در سیاست و اقتصاد لبنان نشان می‌دهد این کشور کوچک خاورمیانه ای تا چه حد درگیر بحران‌های نفس‌گیر است. بعید است که برگزاری انتخابات مجدد و بر سر کار آمدن دولتی جدید هم بتواند کمکی به بهبود  شرایط پیچیده این کشور بکند.