بابک تقوایی کارشناس نظامی و دفاعی
اختلال در امواج زمانی پدید آمده است که کیفیت دید در شهر تهران و اطراف آن به علت بارش برف، به شدت کاهش یافته بود – عکس از همشهری آنلاین
از روز پنجشنبه ۴ دی ۱۳۹۹، نیروی زمینی سپاه پاسداران، امواج جی‌پی‌اس آمریکایی و گلوناس روسی، دو موقعیت‌نمای جهانی را در محدوده شهر تهران با اختلال شدید مواجه کرد؛ اقدامی که تاکنون منجر به کشته‌شدن حداقل ۱۰ کوهنورد در اطراف تهران و کاهش شدید امنیت پروازهای هواپیماهای نظامی و غیرنظامی، شده است.
این اختلال در شرایطی پدید آمده است که به علت بارش برف، کیفیت دید در شهر تهران و اطراف آن به شدت کاهش یافته بود. البته این نخستین‌بار نیست که سپاه پاسداران با استفاده از اخلالگرهای خود، امواج موقعیت‌نماهای جهانی را مختل می‌کند. پیشتر در روزهای منتهی به انجام عملیات انتقامی حمله به پایگاه عین الاسد در عراق در تاریخ ۱۸ دی ۱۳۹۸، سپاه پاسداران با استفاده از این سامانه‌ها، امواج موقعیت‌نماهای جهانی را در سراسر شهر تهران و حومه آن، مختل کرده بود.
دلیل اختلال در امواج جی‌پی‌اس و گلوناس از سوی سپاه، هراس فرماندهان این ارگان و مقامات جمهوری اسلامی از مورد هدف واقع‌شدن اماکن، تاسیسات و پایگاه‌های حساس نظامی سپاه در شهر تهران و حومه آن، علاوه بر اماکن دولتی شامل محل اقامت علی خامنه‌ای در مرکز شهر است.
استفاده از اخلالگرهای جی‌پی‌اس و گلوناس در سوریه از سوی ارتش عربی این کشور و همچنین نیروهای نظامی روسیه در دو سال اخیر، نشان داده است که این سامانه‌ها، توانایی جلوگیری از عملکرد موشک‌های کروز را ندارد و نمی‌توانند از دقت موشک‌های دلیله شلیک شده از سوی جنگنده‌های اف-۱۶ دی و آی نیروی هوایی اسرائیل بکاهند. این سامانه‌ها تنها قابلیت مقابله با حملات پهپادی شبه‌نظامیان وابسته به دولت ترکیه را در شمال سوریه دارند.
اخلالگرهای امواج جی‌پی‌اس اولین بار چه زمان از ایران سردرآوردند؟
نخستین‌بار سال ۱۳۹۸ بود که سامانه‌هایی با قابلیت اختلال در امواج موقعیت‌نماهای جهانی، سر از ایران درآوردند. نگارنده و بسیاری از متخصصان نظامی، نخستین‌بار در تاریخ ۷ مرداد ماه آن سال، متوجه حضور این سامانه‌ها در ایران شدیم. تعداد نامشخصی آر-۳۳۰زد اِچ (R-330Zh) موسوم به ژیتِل (Zhitel) که در حقیقت سامانه‌های پیشرفته جاسوسی رادیویی با قابلیت جانبی اخلال در سامانه‌های ارتباط رادیویی و موقعیت‌نمای جهانی، ساخت روسیه بودند، از طریق دریای خزر به ایران منتقل شد.
این سامانه‌ها، زمانی تحویل داده شد که ایران هنوز به علت قطعنامه ۱۷۴۷ شورای امنیت سازمان ملل متحد، از خرید و تحویل سامانه‌های نظامی منع بود. اما در نهایت این سامانه‌های پیشرفته، ساخت شرکت پروتک (Protek) با هدف راضی کردن ایران برای عدم مجادله با جمهوری آذربایجان بر سر سهم آبی خود در دریای خزر، در عرض تنها سه ماه، تحویل ایران شد.
نخستین بار، ژیتِل‌های سپاه به جنوب کشور و منطقه خلیج فارس اعزام و در جزایر ایرانی همچون فارسی (محل استقرار نیروهای ویژه نیروی دریایی سپاه)، ابوموسی و…. مستقر شد. در ۱۷ مرداد ۱۳۹۸ یعنی ده روز پس از دیده‌شدن محموله تحویلی ژیتِل در بندرانزلی، وزارت ترابری آمریکا برای اولین بار، اطلاعیه‌ای مبنی بر خطر اخلال در امواج موقعیت‌نمای جهانی کشتی‌های غیر نظامی در خلیج فارس و تنگه هرمز و دریای عمان منتشر کرد.
این هشدار از آن رو بود که سپاه پاسداران موفق شده بود با استفاده از اخلالگرهای خود، سامانه‌های موقعیت نمای جی‌پی‌اس هواپیماهای غیر نظامی و کشتی‌های باربری و نفکش را در نزدیکی جزیره ابوموسی در خلیج فارس مختل کند. در نتیجه، سپاه موفق شده بود کشتی‌های تجاری را به درون آبهای ایران بکشاند و آنها را برای مدتی توقیف کند.
پس از تحویل سامانه‌های ژیتِل، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، با همکاری شرکت‌های نیمه خصوصی متعلق به سپاه پاسداران، موفق به تولید اخلالگرهای جی‌پی‌اس با برد کمتر و دقت پایین‌تر به‌طور انبوه شد. سامانه‌هایی بر فراز اماکن دولتی و نظامی در شهر تهران و سایر نقاط ایران تعبیه شد تا در زمان حمله نظامی کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، با ایجاد اخلال در امواج جی‌پی‌اس، سامانه‌های ناوبری هواپیماهای نظامی، موشک‌های کروز و بمب‌های هواپرتاب نقظه‌زن، هدایت ماهواره‌ای شوند.
احتمال حمله به نیروهای آمریکایی از سوی سپاه و ترس از پاسخ نظامی آمریکا
در جریان حمله موشکی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به پایگاه هوایی عین الاسد در غرب عراق، شماری از موشک‌های بالستیک فاتح ۳۱۳ و قیام ۲ نیروی هوافضای سپاه، چادرهای محلِ نگهداری پهپادهای رزمی ام کیو-۱بی پردیتور (MQ-1B Predator) مورد استفاده سرویس اطلاعات مرکز آمریکا (سیا) و همچنین پهپادهای ام کیو-۱سی خاکستری (MQ-1C Grey Eagle) هوانیروز ارتش آمریکا و محل اقامت سربازان آمریکایی را هدف قرار دادند. اما با توجه به اینکه مقامات، رژیم عراق را از انجام این حمله مطلع کرده بود تلفاتی به نیروهای آمریکایی وارد نشد. به جز یک فروند پهپاد، تجهیزات و تاسیسات مهمی در پایگاه عین الاسد نابود نشد.
رژیم جمهوری اسلامی حمله موشکی نیروی هوافضای سپاه پاسداران را یک عملیات موفقیت‌آمیز، دستاوردی مهم و انتقامی سخت جلوه داد. اما در حقیقت، به دلیل هراس فرماندهان سپاه و مقامات رژیم جمهوری اسلامی از پاسخگویی نظامی آمریکا به حمله موشکی، این حمله فاقد تلفات انسانی و آسیب چشمگیر مادی (متریالی) بود. با این وجود، دستپاچگی، ضعف در فرماندهی در میان فرماندهان سپاه، به‌خصوص نیروی هوافضای آن منجر به فاجعه‌ای انسانی شد. برای جلوگیری از پاسخگویی نظامی آمریکا به حمله ایران، مقامات جمهوری اسلامی از یک هواپیمای مسافربری به عنوان یک عامل بازدارنده یا سپر انسانی، استفاده کردند. این اقدام منجر به ساقط‌شدن یک فروند هواپیمای مسافربری بوئینگ ۷۳۷-۸کِی‌وی شرکت هواپیمایی بین‌المللی اوکراین با نشان ثبت UR-PSR در جریان پرواز پی‌اس ۷۵۲ از فرودگاه خمینی تهران به کیف اوکراین شد. با هدف قرار دادنِ این هواپیما، تمام ۱۷۶ سرنشین و خدمه این پرواز کشته شدند.
بار دیگر تاریخ تکرار می‌شود و اینبار به نظر می‌رسد مقامات رژیم جمهوری اسلامی و فرماندهان سپاه در نظر دارند در سالگرد کشته‌شدن قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس، بار دیگر دست به انجام یک حمله نظامی بزنند. به احتمال زیاد آنها درصدد حمله به پایگاه‌های مورد استفاده آمریکایی‌ها و اماکن دیپلماتیک همچون سفارت آمریکا در بغداد هستند.
با توجه به حضور یک فروند زیردریایی اتمی کلاس اوهایو نیروی دریایی آمریکا، به نام یو‌اس‌اس جورجیا، که مجهز به ۱۵۴ موشک کروز تاماهاک است و همچنین حضور دو بمب‌افکن سنگین بی-۵۲اچ در پایگاه العدید قطر، که توانایی حمل موشک‌های کروز اِی‌جی‌اِم-۱۸۶ بی (AGM-186B) را دارند و در نهایت، ۴۳ فروند جنگنده اف/ای-۱۸سی، ئی و اف نیروی دریایی و سپاه تفنگداران دریایی آمریکا مستقر در ناو هواپیمابر یو اس اس نیمیتز و ۵۴ فروند جنگنده اف-۱۶سی جِی و اف-۱۵ئی نیروی هوایی آمریکا در پایگاه‌های سطح منطقه، به‌طور قطع سران رژیم جمهوری اسلامی، با پاسخ نظامی احتمالی آمریکا به حمله سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مواجه خواهند شد. در نتیجه آن، احتمال مورد هدف واقع‌شدن ساختمان‌ها، اماکن نظامی و سیاسی و پایگاه‌های نظامی سپاه وجود دارد. به همین دلیل، نیروی زمینی سپاه، با استفاده از اخلالگرهای موقعیت‌نماهای جهانی در تلاش است در صورت حمله تلافی‌جویانه آمریکا، سامانه‌های ناوبری موشک‌های کروز و بمب‌های هواپرتاب نقطه‌زن با هدایت ماهواره‌ای را مختل کند تا از مورد هدف واقع‌شدن دقیق پایگاه‌ها و اماکن نظامی و سیاسی جلوگیری کند.
بازی با جان شهروندان به قیمت محافظت از جان مقام‌های رژیم و حفظ اماکن نظامی سپاه
بسیاری از هواپیماهای نظامی و غیرنظامی موجود در ایران، مجهز به گیرنده‌های سامانه‌های موقعیت‌نمای جی‌پی‌اس و گلوناس است. این سامانه‌های موقعیت‌نما، نقشی بسیار حیاتی در ناوبری، به‌خصوص در شب و در شرایط دیدِ کم بازی می‌کند. اگرچه فرودگاه‌های مهرآباد و خمینی در شهر تهران، به سامانه‌های کمک ناوبری برای فرود در شب مجهز هستند، به عنوان مثال آی‌اِل‌اِس برای فرود با آلات دقیق در شرایط دید صفر و یا بسیار کم، اما تمامی هواپیماهای غیر نظامی و نظامی به آن مجهز نیستند. بالگردهای نظامی و غیر نظامی نیز با این مشکل مواجه‌اند.
در روزهای گذشته، صدها شهروند ایرانی در حین کوهنوردی در اطراف تهران، به دنبال اخلال در امواجِ گیرنده‌های جی‌پی‌اس خود، پس از کاهش دید به علت بارش برف، مسیر خود را گم کردند و در نهایت در برف و کولاک گرفتار شدند. این موضوع منجر به کشته شدن حداقل ده نفر از کوهنوردان در ۷۲ ساعت اول حادثه شد. یگان هوایی هلال احمر، مجهز به بالگردهای میل-۱۷وی-۵ و میل-۱۷۱ئی، اگرچه موفق شد حداقل ۱۴ نفر از کوهنوردان را در ارتفاعات شمال تهران نجات دهد، اما به علت کاهش دید و اخلال در امواج جی‌پی‌اس، که مانعی بزرگ برای ناوبری خلبانان و ناوبر این بالگردها است، از نجات جان سایر کوهنوردان عاجز ماند.
اخلالگرهای جی‌پی‌اس سپاه، توانایی محافظت از اماکن نظامی را ندارند
ارتش روسیه از ابتدای سال ۲۰۱۹ میلادی، با استفاده از سامانه‌های آر-۳۳۰ضِد اِچ (R-330Zh) موسوم به ژیتِ (Zhitel) به ایجاد پارازیت و اخلال در سیگنال‌های جی‌پی‌اس برفراز سوریه، لبنان و شمال اسرائیل اقدام کرده است. این اخلال‌ها حتی در جریان رزمایش‌های نیروی هوایی و دریایی اسرائیل برفراز دریای مدیترانه تشدید شد. نگارنده نیز در جریان حضور در این رزمایش‌ها، بارها با این مساله مواجه شده است. در چنین شرایطی، سامانه جی‌پی‌اس هواپیما یا بالگرد، اطلاعات غلطی در رابطه با موقعیت خود دریافت می‌کند. همان اطلاعات غلط از طریق سامانه ناوبری-نظارتی ADS–B به گیرنده‌های دیگر، از جمله گیرنده‌های وب‌سایت‌های تعقیب هواپیماها ارسال می‌شود.
هدف از استفاده از این سامانه‌های اخلالگر، آزمایش آنها بود. برای سازندگان روسی آنها اهمیت داشت تا ببینند آیا استفاده از آنها می‌تواند دقت موشک‌های کروز دلیله نیروی هوایی اسرائیل را کاهش دهد یا خیر؛ موشک‌هایی که در جریان حملات اسرائیل به تاسیسات نظامی ارتش عربی سوریه و همچنین تاسیسات مورد استفاده سپاه قدس و نیروهای وابسته به آن، مورد استفاده واقع می‌شد. اما نتیجه آزمایش موفقیت آمیز نبود. موشک‌های اسرائیلی به علت مجهز بودن به سامانه‌های ناوبری اینرسی، حسگرهای تلویزیونی و فروسرخ، توانایی ادامه مسیر به سمت هدف و شناسایی دقیق آن، حتی در صورت اخلال در امواج جی‌پی‌اس داشتند. در نتیجه آن، تمامی حمله‌های نیروی هوایی اسرائیل، با استفاده از این موشک‌ها در سوریه در دو سال اخیر، موفقیت‌آمیز بود. به عنوان مثال می‌توان به حمله هوایی جمعه گذشته به مرکز تحقیق، توسعه و ساخت موشک‌های بالستیک سوریه در مصیاف اشاره کرد.
در پایان می‌توان نتیجه گرفت که سپاه پاسداران با استفاده از سامانه‌های اخلالگر خود، نه تنها نمی‌تواند مانع از حمله دقیق آمریکا به اماکن نظامی و دولتی در شهر تهران و سایر مناطق ایران شود، بلکه جان شهروندان غیرنظامی را به خطر می‌اندازد. در نتیجه استفاده از سامانه‌های اخلالگر، تعدادی کوهنورد در نزدیکی شهر تهران کشته شده‌اند. حتی اگر این سامانه‌ها توانایی اخلال در عملکرد موشک‌های کروز را داشتند، در صورت حمله نظامی آمریکا به تاسیسات سپاه در شهر تهران، موشک‌های کروز به جای برخورد به اهدافشان، به مکان‌های غیرنظامی و خانه‌های شهروندان برخورد خواهند کرد.
از: ایندیپندنت
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید