گزارش تفصیلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در حالی منتشر شده که آمارهای بین‌المللی از رشد منفی اقتصادی ایران در سال جاری خورشیدی خبر می‌دهند و مرکز آمار کشور نیز ۱۴ اسفندماه با انتشار گزارشی از رشد منفی ۱.۲ درصدی اقتصاد کشور در ۹ ماهه ابتدایی سال ۹۹ خبر داد.

صندوق بین‌المللی پول نیز پیش‌بینی کرده است رشد اقتصادی ایران در سال جاری خورشیدی منفی ۵ درصد باشد.

بانک مرکزی مدعی است بهار امسال اقتصاد کشور رشد منفی داشته، اما در تابستان و پاییز برای دو فصل متوالی رشد اقتصادی کشور مثبت بوده است.

رشد در کجا؟

آمارهای تفصیلی بانک مرکزی نشان می‌دهد، بخش خدمات کشور که بیش از نصف تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد، در ۹ ماهه ابتدایی سال نه تنها رشدی نداشته، بلکه ۳ دهم درصد نیز کوچکتر شده و علت رشد ۲.۲ درصدی اقتصاد مربوط به توسعه بخش کشاورزی، نفت و صنعت است.

در مورد به‌خصوص نفت، این گزارش مدعی شده است ارزش افزوده گروه نفت (تولید، فروش داخلی و خارجی نفت و گاز) در ۹ ماه ابتدایی سال رشدی ۳.۹ درصدی نسبت به دور مشابه پارسال داشته است که علت آن “افزایش تولید گاز طبیعی و میعانات گازی و همچنین صادرات نفت خام و میعانات گـازی نسـبت بـه دوره مشابه سال قبل است”.

مقامات ایران مدعی هستند که تولید گاز کشور افزایش یافته، اما زمستان امسال کشور دوباره با کمبود گاز مواجه شد و برای چند هفته گازرسانی به نیروگاه‌ها نیز مختل شد و برخی شهرها، از جمله خود تهران با قطعی برق مواجه شد.

هنوز آمارهای بین‌المللی در تایید رشد تولید گاز کشور منتشر نشده، اما آمارهای جهانی از وضعیت تولید و صادرات نفت و میعانات گازی (نوعی نفت خام فوق سبک که از میادین گازی تولید می‌شود)، نشان می‌دهد هم میزان تولید و صادرات و هم قیمت نفت ایران در ۹ ماهه ابتدایی سال جاری به شدت سقوط کرده است.

آمارهای اوپک نشان می‌دهد که متوسط قیمت نفت خام ایران در ۹ ماهه ابتدایی پارسال نزدیک ۶۰ دلار بوده و در دور مشابه امسال به حدود ۴۰ دلار سقوط کرده است. قیمت‌های جهانی نفت از ابتدای سال جاری خورشیدی به خاطر همه‌گیری کرونا در جهان به شدت سقوط کرد. از طرفی آمارهای اوپک نشان می‌دهد میزان تولید نفت خام ایران در ۹ ماهه ابتدایی پارسال ۲.۳ میلیون بشکه در روز بوده که در دور مشابه امسال به ۲ میلیون بشکه کاهش یافته است.

آمارهای شرکت اطلاعات انرژی، کپلر نیز نشان می‌دهد کل صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران در ۹ ماه ابتدایی پارسال حدود ۵۶۰ هزار بشکه در روز بوده که در دور مشابه امسال به ۳۲۶ هزار بشکه سقوط کرده است.

بدین ترتیب نفت صادراتی ایران از لحاظ قیمت یک سوم افت داشته و از لحاظ حجم نیز ۴۱ درصد کاهش یافته است.

ساختمان بانک مرکزی ایران

اگر بانک مرکزی سه برابر شدن قیمت بنزین در آبان ۹۸ یا رشد سه برابری صادرات بنزین ایران در ۹ ماهه امسال را علت افزایش ۳.۹ درصدی ارزش افزوده بخش نفت عنوان می‌کرد، باز هم تا حدی باورپذیر بود، اما عنوان کردن رشد درآمدهای صادرات نفت خام و میعانات گازی با توجه به آمارهای ذکرشده بسیار بعید به نظر می‌رسد.

آمارهای خزانه‌داری کشور نیز نشان می‌دهد در ۹ ماهه ابتدایی سال جاری خورشیدی تنها حدود ۱۷ درصد از بودجه نفتی کشور تحقق یافته است. اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری ایران نیز ۲۵ آذرماه گفته بود: «به خاطر گوش‌های نامحرم نمی‌گویم چه میزان صادرات نفت داریم، ولی میزان صادرات نفت به شدت کاهش یافته است.»

اقتصاد ایران

راستی‌آزمایی آمارهای ارائه شده توسط بانک مرکزی در رابطه با رشد اقتصادی هر یک از بخش‌های مختلف اقتصاد کشور، از جمله کشاورزی و صنعت با توجه به نبود اطلاعات و ارزیابی‌های خارجی در رابطه با هر کدام از آنها بسیار مشکل است، اما صندوق بین‌المللی پول ارزیابی کرده است که رشد اقتصادی غیرنفتی ایران در سال جاری خورشیدی منفی ۴.۵ درصد و رشد اقتصادی نفتی کشور منفی ۸.۵ درصد باشد. در کل رشد اقتصادی ایران برای سال ۱۳۹۹ منفی ۵ درصد پیش‌بینی شده است.

مرکز آمار ایران نیز می‌گوید محصول ناخالص داخلی به قیمت ثابت سال ۱۳۹۰ در نه ماهه نخست سال ۱۳۹۹ به رقم ۵۲۳۱ هزار میلیارد ریال با نفت و ۴۵۴۶ هزار میلیارد ریال بدون احتساب نفت رسیده است؛ در حالیکه رقم مذکور در مدت مشابه سال قبل با نفت ۵۲۹۵ هزار میلیارد ریال و بدون نفت ۴۵۹۳ هزار میلیارد ریال بوده که نشان از رشد منفی ۱.۲ درصدی محصول ناخالص داخلی با نفت و  منفی ۱ درصدی محصول ناخالص داخلی بدون نفت در نه ماهه نخست سال ۱۳۹۹ دارد.

این در حالی است که آمارهای بانک مرکزی مدعی است، در دوره یادشده رشد اقتصادی بخش نفت کشور مثبت ۳.۹ درصد و رشد اقتصاد بخش غیرنفتی کشور مثبت ۲.۹ درصد است.

بانک جهانی نیز در گزارش جدید خود که کمتر از دو ماه پیش منتشر شده بود، رشد اقتصادی ایران برای سال گذشته میلادی را منفی ۳.۷ درصد ارزیابی کرده بود و با توجه به رشد منفی پیاپی اقتصاد ایران در سه سال گذشته میلادی، تصور اینکه تولید ناخالص داخلی ایران در ۹ ماهه ابتدایی سال جاری خورشیدی مثبت شده باشد، غیرممکن است.

برآوردهای صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی حاکی است که اقتصاد ایران طی سه سال گذشته میلادی روی‌هم‌رفته حدود ۱۷ درصد کوچکتر شده است و سال جاری میلادی حدود ۳ درصد نسبت به سال ۲۰۲۰ رشد خواهد داشت.

البته در صورت رفع تحریم‌های آمریکا این رشد می‌تواند بیشتر نیز باشد، اما آنچه مسلم است، اقتصاد کشور از سال ۹۷ به این سو همواره کوچکتر شده؛ یعنی با رشد اقتصادی منفی مواجه بوده است.

جمهوری اسلامی هنوز به درخواست آمریکا و کشورهای اروپایی برای اجلاس اعضای برجام بعلاوه ایالات متحده پاسخی نداده و بسیار بعید است با توجه به انتخابات ریاست جمهوری پیش روی ایران، جناح اصولگرا اجازه مذاکره مستقیم با آمریکا برای دست‌یابی به توافقی جدید به دولت حسن روحانی بدهد. از طرفی، رفع تحریم‌ها نیز زمان‌بر و تدریجی خواهد بود.

از: دویچه وله