تخت جمشید یکی از نخستین آثار ثبت شده‌ ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو است اما این میراث به‌جامانده از امپراتوری هخامنشی روزبه‌روز بیشتر در معرض تهدیدهای گوناگون قرار می‌گیرد؛ عوامل جوی از یک‌سو و کمبود بودجه برای تعمیر و مرمت از سوی دیگر؛ گاهی هم تعرض‌ برخی افراد در سودای یافتن گنج.

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید معتقد است: «فضایی که در رسانه‌های اجتماعی درباره گنج‌یابی به وجود آمده، در ایجاد توهم‌ بیشتر برای سوداگران تاثیرگذار بوده و به بیشتر شدن موارد تعرض دامن زده است؛ مخصوصا با حضور کارشناسان تحصیل‌کرده، به یک کاسبی تبدیل شده که نتیجه آن تخریب میراث‌فرهنگی و آثار تاریخی است.»

حمید فدایی در گفت‌وگو با ایلنا با بیان اینکه تصور می‌شود درون ستون‌ها و بخش‌های کتیبه‌دار گنج نهفته باشد، توضیح داد: «در بسیاری از مکان‌هایی که  کتیبه دارند شاهد آنیم که سوداگران درصدد خالی کردن اطراف کتیبه برآمده‌اند که سبب آسیب رسیدن به آن شده است.»

کتیبه‌های تخت جمشید در حالی تخریب می‌شوند که سنگ نبشته‌های این منطقه علاوه بر میراث مادی، از نظر مفاهیم زبانی یک میراث معنوی نیز به حساب می‌آیند و در صورت تخریب، قابل بازسازی نیستند و در واقع بخشی از میراث فرهنگی و معنوی ایران از میان خواهد رفت.

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید درباره فعالیت مرمت‌گران بدون مرز گفت:‌ «دو فصل از فعالیت مرمت‌گران بدون مرز پیش رفته بود که هفته آخر حضور آن‌ها با شیوع کرونا مصادف شد. بعد از کرونا، ارتباطمان تقریبا قطع شد. یکی از حسن‌های برقراری ارتباط با مرمت‌گران بدون مرز برای ما آن بود که بسیاری از مواد مصرفی تخت جمشید تامین می‌شد. متاسفانه واردات و انتقال این مواد که از جمله مواد آهکی فراوری شده‌، بسیار سخت است.»

در کنار این موارد، مشکلات بزرگ‌تری مانند تامین بودجه هم وجود دارد؛ مشکلی که بناهای تاریخی و آثار باستانی گوناگون با آن دست به گریبان‌اند. انتظار این بود که دست‌کم تخت جمشید، به عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین آثار باستانی و یکی از محبوب‌ترین بناها برای ایرانیان، در تامین بودجه مشکل نداشته باشد؛ در حالی که به گفته حمید فدایی اینطور نیست: «تامین بودجه بسیار سخت است. اصلا باورپذیر نیست. اعتبارات استانی به تخت جمشید تعلق نمی‌گیرد و نگاه ما به اعتبارات ستادی و ملی است. توانایی‌ ما فقط در این حد است که حقوق‌ها را پرداخت کنیم. شاید اگر مصالحی را که ایتالیایی‌ها برایمان آورده‌اند نداشتیم، همین الان هم با مشکل تامین اعتبار برای تامین مواد و مصالح روبه‌رو بودیم.»

شهریور ۱۳۹۹، علی‌اصغر مونسان،‌ وزیر میراث فرهنگی وقت،‌ در یک گفت‌وگوی تلویزیونی اعلام کرد که برای تخت جمشید تنها پنج میلیون تومان اعتبار وجود دارد. به گفته او، «برای اداره هر یک از ۳۲ هزار اثر ثبت شده ایران، تنها پنج میلیون تومان بودجه داریم. مثلا تخت جمشید را با پنج میلیون تومان اداره می‌کنیم. بودجه این وزارتخانه بسیار کمتر از وزارتخانه‌های دیگر است و شاید به نصف آخرین وزارتخانه‌ هم نرسد.» او از بودجه یک هزار و ۲۰۰ میلیارد تومانی مجموعه تحت نظر خود خبر داد و گفت تنها ۲۶۰ میلیارد تومان از آن به میراث فرهنگی اختصاص می‌یابد.

این در حالی است که آمار رسمی دولت ایران نشان می‌دهد که بودجه نهادهای مذهبی در جمهوری اسلامی ایران چندین برابر بودجه کل آثار میراث فرهنگی است. «پایگاه داده‌باز ایران» که علی‌رغم بی‌میلی نهادهای جمهوری اسلامی برای ارائه آمار تلاش و به انتشار شفاف داده‌ها و اطلاعات کمک می‌کند، در گزارشی اعلام کرده که حجم بودجه عمرانی مقبره آیت‌الله خمینی «بیش از ۵.۳ برابر حجم کل بودجه عمرانی است که در ظرف تقریبا سه دهه برای مرمت تخت‌جمشید و پاسارگاد، دو اثر ثبت شده ایران در یونسکو، در نظر گرفته شده است».

مقبره آیت‌الله خمینی یکی از آثار ثبت شده در فهرست میراث فرهنگی در ایران است. البته این نهاد بر خلاف عمده آثار ثبت شده در ایران، بودجه جداگانه‌ای دارد. در بودجه سال ۱۳۹۹، در مجموع بیش از ۶۵ میلیارد تومان اعتبار برای بیت رهبر پیشین جمهوری اسلامی در نظر گرفته شد که مشخصا بیش از ۲۳ میلیارد تومان آن به ردیفی با عنوان «آستان مقدس حضرت امام خمینی» و مخارج «حرم» اختصاص پیدا کرد. به عبارتی، هر ۲۴ ساعت بیش از ۶۳ میلیون تومان بودجه دولتی به عنوان مخارج مقبره آیت‌الله خمینی به حساب بستانکاری بیت بنیان‌گذار جمهوری اسلامی نوشته می‌شود.

بر اساس مقایسه‌های آماری وب‌سایت داده‌باز ایران درباره اختصاص بودجه به سازمان میراث فرهنگی و مراکز مذهبی مانند سازمان اوقاف، حوزه‌های علمیه، مرکز رسیدگی به امور مساجد، ستاد احیای امر به معروف، مجمع جهانی اهل بیت و نهادهای متعدد دیگری از این قبیل، «اگر بودجه عمومی ایران را معادل اموال عمومی ۸۳ میلیون ایرانی بدانیم، باید بگوییم که از جیب هر ایرانی حدود ۴۶ هزار تومان به نهادهایی داده می‌شود که برای آموزش، تبلیغ و ترویج امور مذهبی هزینه می‌کنند، در حالی که کل هزینه میراث فرهنگی در طول سال برای هر ایرانی کمتر از هفت هزار و ۸۰۰ تومان است.»