دیروز پنج‌شنبه هفتم بهمن ۱۴۰۰، حدود دو هزار زن ایرانی اجازه پیدا کردند بازی تیم‌های ملی ایران و عراق را که منجر به صعود تیم ملی ایران به رقابت‌های جام جهانی ۲۰۲۲ قطر شد، از نزدیک تماشا کنند.

براساس ویدیوهایی که در فضای مجازی منتشر یا از سوی شهروندخبرنگاران برای «ایران‌وایر» ارسال شدند، به وضوح حضور «زنان گزینشی» با چادرها و لباس‌های متحدالشکل به چشم می‌خورد.

کنار این جمعیت، تعدادی از هواداران زن فوتبال ایران که پشت درهای ورزشگاه «آزادی» حضور داشتند نیز سرانجام موفق به حضور در ورزشگاه شدند.

وزارت ورزش و جوانان هم‌چنین تعدادی بلیت برای ورود زنان به ورزشگاه را بین برخی از رسانه‌های وابسته یا نزدیک به خود تقسیم کرده بود. برخی از زنانی که دیروز وارد ورزشگاه آزادی شدند، بلیت مسابقه را از طریق نزدیکان خود در این رسانه‌ها به دست آورده بودند.

در کنار این تقسیم‌بندی‌ها، چند نیروی تازه به خدمت گرفته شده نیز برای وزارت ورزش و جوانان سنگ تمام گذاشتند؛ شاخ‌های اینستاگرام.

 ***

ماموریت شاخ‌های مجازی در ورزشگاه آزادی چه بود؟

سه شنبه ۲۱ دی ۱۴۰۰، روزنامه «خبر ورزشی» گزارشی کوتاه از حضور برخی از اینفلوئنسرهای زن شناخته شده در اینستاگرام در ساختمان وزارت ورزش و جوانان منتشر کرد.

یک روز بعد، همین روزنامه در گزارشی کامل با تیتر «این‌جا پارتی نیست، وزارت ورزش است»، به حضور آن‌هایی که «شاخ‌های مجازی» نامیده بود، واکنش نشان داد.

خبر ورزشی در بخشی از گزارش خود، بر اساس ویدیوها و تصاویری که منتشر کرد، مدعی شد: «جلسه‌ای با حضور تعدادی از اینفلوئنسرهای زن اینستاگرامی در ساختمان شماره دو وزارت ورزش و جوانان برگزار شده است.»

هم‌چنین به یکی از همین دختران شناخته شده اشاره شد که در ویدیویی که در حساب توییتری و اینستاگرامی خود منتشر کرده بود، می‌گوید: «داریم جایی می‌رویم که به ما گفته‌اند مقنعه به سر کنید. به همین خاطر کف سعادت‌آباد، دربه‌در دنبال مغازه مقنعه‌ فروشی هستیم.»

در ویدیویی دیگر نیز شاخ‌های اینستاگرام که با مقنعه و پوشش مورد نظر وزارت ورزش و جوانان دولت «ابراهیم رئیسی» در جلسه حضور دارند، ادعا می‌کنند که برای ترویج فرهنگ ازدواج دعوت شده‌اند. می‌خندند، با هم عکس سلفی می‌اندازند، شوخی می‌کنند و فضا را متفاوت از یک نشست دولتی نشان می‌دهند.

همان روز روابط عمومی وزارت ورزش و جوانان بیانیه‌ای منتشر و دیدار این زنان با مدیران وزارت ورزش را به صورت کامل تکذیب کرد.

در بخشی از بیانیه ادعا شده بود که این دختران به دعوت نهادی دیگر و به دلیل نبود فضای کافی، به وزارت ورزش و جوانان رفته بودند. 

هم‌چنین «وحید یامین‌پور»، معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان در حساب توییتری خود هرگونه ارتباط وزارت ورزش با این جمعیت را تکذیب و آن را منتسب به «مجمع خیرین» کرده بود. با این حال، او از حضور این شاخ‌های مجازی استقبال کرد و نوشت: «اگر مجمع خیرین ازدواج توانسته آدم‌های متفاوتی را که هیچ وقت صدای ما به آن‌ها نمی‌رسد، جمع کند و درباره ازدواج با آن‌ها حرف بزند، دم‌شان گرم.»

اما پیش از آن‌ که مجمع خیرین یا هر نهاد دیگری که مدیران اصول‌گرای وزارت ورزش شاخ‌های مجازی را به آن‌ها متصل کرده بودند، از این حضور و دعوت بهره ببرند، این وزارت ورزش بود که از آن‌ها استفاده‌ای ابزاری کرد.

در بازی ایران و عراق، شاخ‌های مجازی که آخرین هفته دی‌ماه میهمانان ویژه وزارت ورزش و جوانان بودند، روی سکوهای ورزشگاه آزادی و در بخش ویژه زنان حضور داشتند.

شاخ‌های اینستاگرام روی سکوهای ورزشگاه آزادی و میان زنانی که چادر به سر داشتند، از حضور خود و سایر زنان، لایوهای اینستاگرامی و سلفی منتشر می‌کردند. رفتارشان واکنش‌هایی را هم به همراه داشت. «مریم شکرانی»، روزنامه‌نگار اقتصادی در حساب توییتر خود لایوهای این گروه را «عادی‌سازی وضعیت زنان» در ایران دانست و نوشت: «منتظر پروژه‌های دیگر آن‌ها باشید.»

انتشار تصاویر دخترانی که در وزارت ورزش با مقنعه حضور داشتند و در ورزشگاه آزادی با سهمیه بلیت زنان، برای وزارت ورزش و جوانان تبلیغ می‌کردند، نشان می‌داد که قرار است تصویری ویژه از حضور آزادانه زنان در ورزشگاه آزادی به فیفا و کنفدراسیون فوتبال آسیا ارایه شود؛ تصویر زنانی آزاد در روز صعود تیم ملی ایران به جام جهانی.

وزارت ورزش و جوانان البته تمام بلیت‌های جایگاه زنان را به زنان حراست فدراسیون‌ها، کارکنان زن سپاه پاسداران و نیروی انتظامی و البته شاخ‌های مجازی نداده بود. برخی از بازیگران زن مانند «دنیا مدنی» هم حضور داشتند.

آیا نگاه فیفا هم به زنان ایران تبعیض‌آمیز است؟

فدراسیون فوتبال و وزارت ورزش و جوانان بخشی از ورزشگاه آزادی را در روزی که دیدار ملی برگزار می‌شد، به تماشاگران زن اختصاص دادند.

دلیل آن، فشارهای فدراسیون جهانی فوتبال و دستورالعمل‌هایی بود که از سال ۱۳۹۸، پس از خودسوزی «سحر خدایاری»، ملقب به «دختر آبی» و هم‌چنین تاکید «جیانی اینفانتینو»، رییس فدراسیون جهانی فوتبال برای ورود دوباره زنان پس از همه‌گیری کرونا و پیش از دیدار تیم‌های ملی ایران و کره‌جنوبی در تهران برمی‌گشت.

با این وجود، برخی از رفتارهای فدراسیون جهانی فوتبال برای جامعه زنان ایران قابل درک نیست.

دقایقی پس از پایان دیدار ایران و عراق و صعود ایران به جام جهانی ۲۰۲۲ قطر، فدراسیون جهانی فوتبال روی صفحات رسمی خود در فضای مجازی، تصویری کارتونی را برای خوشامدگویی به تیم ملی ایران به مهم‌ترین تورنمنت خود منتشر کرد.

در این کارتون، بازیکنان سابق تیم ملی ایران مانند «علی دایی»، «علی کریمی»، «مهدی مهدوی‌کیا»، «جواد نکونام» و قابی از «حمید استیلی» در حال شادی پس از گل‌زنی به امریکا که پیش از این حضور در ادوار مختلف جام جهانی را تجربه کرده بودند، کنار هواداران فوتبال ایران از قومیت‌های مختلف به چشم می‌خوردند.

در این پوستر که در صفحات رسمی فیفا در توییتر و اینستاگرام قابل مشاهده است، چند هوادار مرد در حال شادمانی با لباس‌های سنتی ایران به چشم می‌خورند و زنی حضور ندارد.

حتی فدراسیون جهانی فوتبال در بخش خوشامدگویی خود به تیم ملی ایران هم زنان ایرانی را کنار گذاشته است.

صفحات فدراسیون جهانی فوتبال از دقایقی پس از انتشار این کارتون، با اعتراض کاربران ایرانی روبه‌رو شدند.

شاید مهم‌ترین دلیلی که تا امروز فدراسیون جهانی فوتبال اندکی جمهوری اسلامی را برای ورود زنان به ورزشگاه‌ها تحت فشار قرار داده است، نظارت، پی‌گیری و مطالبه‌گری نهادهای حقوق بشری و بین‌المللی از فیفا باشد؛ نمونه‌اش، به شهریور ۱۳۹۸ برمی‌گردد که «فیلیپ لوتر»، مدیر بخش پژوهش‌ها و امور حقوقی «سازمان عفو بین‌الملل» برای منطقهٔ خاورمیانه و آفریقا علنا بازی با فیفا در زمینه حقوق زنان در ایران را رسانه‌ای کرد.

سال ۱۳۹۸، زمانی که «ایران‌وایر» از فیلیپ لوتر در مورد تلاش‌هایش برای احقاق حق زنان ایرانی برای ورود به ورزشگاه‌ها سوال کرد، «نسیم پاپایانی» از سوی فیلیپ لوتر به عنوان نماینده «سازمان عفو بین‌الملل» گفت: «خواسته ما روشن است، تمامی زنان باید در همه مسابقات فوتبال در سراسر ایران مجاز باشند وارد ورزشگاه‌ها شوند. این محدود به مسابقات بین‌المللی و تنها در ورزشگاه آزادی نیست. مطمئنا مساله تعداد زنان هم اهمیت خواهد داشت. خانم‌ها کاملاً بدون محدودیت باید مجاز به تماشای هر مسابقه‌ای در هر شهر و ورزشگاهی باشند.»

بیانیه‌هایی که در ماه‌های بعد از سوی فیفا خطاب به ایران نوشته شدند، همین ادبیات را داشتند؛ همه زنان، همه ورزشگاه‌ها، همه شهرها، بدون هیچ محدودیتی.

اما پنج‌شنبه هفتم بهمن ۱۴۰۰، زنان بسیاری پشت درهای ورزشگاه آزادی به این‌ که نتوانسته بودند بلیت تهیه کنند، از این‌ که پشت درهای ورزشگاه مانده و از با چشمان خود اتوبوس‌هایی را دیده بودند که زنان گزینشی را وارد ورزشگاه می‌کردند، اعتراض داشتند.

ساعاتی بعد، فدراسیون جهانی فوتبال کارتونی منهای زنان ایرانی را روی صفحات خود منتشر کرد.