بر اساس بودجه سال ۱۴۰۲ مجموع منابع عمومی یا همان درآمد دولت، مبلغ یک هزار ‌و ۹۸۴ هزار میلیارد تومان است که رقم ۸۳۶ هزار میلیارد تومان از محل مالیات، عدد ۶۰۳ هزار میلیارد تومان از محل فروش نفت و مابقی درامدها از جاهای مختلف کسب می‌شود.

طبق آمارهای دولت سیزدهم در ده ماهه منتهی به ۳۰ دی ۱۴۰۱ دولت توانسته ۳۸۸ هزار میلیارد تومان مالیات جذب کند که نشان می‌دهد ۱۰۳ درصد از برنامه‌های خودش در جذب مالیات جلوتر است؛ این مساله سبب اعتماد به نفس دولت در رشد ۵۹ درصدی مالیات در سال ۱۴۰۲ می‌شود. در مقابل دولت معافیت‌های مالیاتی را نیز افزایش داده است.

معافیت‌های مالیاتی چندصد هزار میلیارد تومانی، در حالی برای نزدیکان حکومت در نظر گرفته می‌شود که مرکز پژوهش‌های مجلس گفته که احتمال کسری بودجه سال ۱۴۰۲ مبلغی بین ۳۰۰ هزار میلیارد تا ۶۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود.

ولی نهادها و ارگان‌هایی که مالیات نمی‌دهند چنان قوی هستند که زور هیچ دولتی بر آنها نمی‌چربد.

به گفته محسن صفایی فراهانی، فعال سیاسی اصلاح طلب، در حال حاضر در کشور حدود ۱۲۰ نهاد، ارگان و بنیاد مختلف فعالیت بسیار وسیع اقتصادى دارند که مطلقا کنترلی بر عملکردشان وجود ندارد. هم اکنون نزدیک به نیمی از تولید ناخالص داخلی ایران دراختیار این نهادها است.

این ستاد که در سال ۱۳۶۸ و برای مدیریت اموال در اختیار رهبر جمهوری اسلامی تاسیس شد، در حال حاضر مالک بیش از ۵۰ شرکت در حوزه‌های مختلفی همچون نفت، گاز و پتروشیمی، کشاورزی، صنعت، معدن، دارو و ساختمان است و «بنیاد برکت» نیز زیر مجموعه این ستاد است.

بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی نیز که با هدف تجمیع اموال و دارایی‌های مصادره شده فعالیت خود را در سال ۱۳۵۷ و به عنوان جایگزین «بنیاد پهلوی» آغاز کرد، هم اکنون بزرگ‌ترین نهاد اقتصادی غیردولتی ایران به شمار می‌رود که مالکیت و مدیریت بیش از ۱۸۵ شرکت را در قالب ۱۰ هلدینگ برعهده دارد و مدیریت بنیاد علوی را نیز داراست.

رقم دقیقی از گردش مالی نهادهای زیرمجموعه بیت رهبری تا کنون منتشر نشده‌است. ولی بر اساس برخی از گمانه زنی‌ها اگر این نهادها مالیات بدهند دولت نه تنها نیاز به فروش نفت ندارد بلکه کسری بودجه نیز نخواهد داشت.

البته معافیت مالیاتی یک ابزار دست حکومت برای تطمیع نیز است. برخی از افراد حقیقی و یا حقوقی نیز برای جلب حمایت، از مالیات معاف هستند. بنابراین در مجموع معافیت مالیاتی به معنای خروج برخی از درآمدها و دارایی‌ها، به طور موقت یا دائمی، از پرداخت مالیات است.

از چه کسانی و چقدر مالیات می‌گیرند؟

مالیات دولت، شامل مالیات اشخاص حقوقی، مالیات بر درآمدها، مالیات بر ثروت، واردات و مالیات کالاها و خدمات است.

بر این اساس، سهم مالیات اشخاص حقوقی در لایحه بودجه سال آینده مبلغ ۲۹۶ هزار میلیارد تومان است که در مقایسه با سال جاری که ۱۳۳ هزار میلیارد تومان بوده، ۱۲۲ درصد افزایش داشته‌است.

سهم مالیات بر درآمدها در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ نیز ۱۲۲ هزار میلیارد تومان درنظر گرفته شده که در مقایسه با سال جاری که ۸۴ هزار میلیارد تومان بوده معادل ۴۵ درصد زیاد شده است.

علاوه بر این، میزان مالیات بر ثروت ۳۷ هزار میلیارد تومان در لایحه بودجه سال آینده است که نسبت به سهم ۲۷ هزار میلیارد تومانی سال جاری، ۳۷ درصد افزایش داشته‌است.

رقم مالیات واردات در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ حدود ۱۳۰ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده‌است که نسبت به سال جاری که ۷۷ هزار میلیارد تومان بوده، ۶۷ درصد افزایش داشته‌است.

مالیات کالاها و خدمات در لایحه بودجه سال آینده معادل ۲۵۲ هزار میلیارد تومان درنظر گرفته شده است. این در حالی است که این رقم در بودجه سال جاری ۲۰۳ هزار میلیارد تومان است که به میزان ۲۴ درصد رشد داشته‌است.

چه نهادهایی اصلا مالیات نمی‌دهند؟

نهادهایی که نیمی از اقتصاد ایران را در دست دارند، به دستور مستقیم رهبران سابق و فعلی جمهوری اسلامی، آیت‌الله روح الله خمینی و آیت‌الله علی خامنه‌ای مالیات نمی‌دهند.

ندادن مالیات برخی از نهادهای خالص، یک داستان قدیمی است که هیچ دولتی را توان مقابل با آن نبود. دلیل آن ساده است. نهادهای زیرمجموعه بیت رهبری برای در رفتن از زیر مالیات حکم حکومتی دریافت کرده‌اند.

بر اساس اعلام سازمان امور مالیاتی کشور در سال ۱۳۹۷، نهادهای ده‌ گانه که «دارای مجوز معافیت از طرف رهبر سابق و رهبر فعلی از شمول پرداخت مالیات‌های موضوع قانون مالیات‌های مستقیم، خارج شده‌اند.»

فهرست این نهادها در زیر آمده است:

نکته جالب تر اینکه بیشتر این نهادها از دولت بودجه دریافت می‌کنند.

به گفته مجید فراهانی، دبیرکل حزب ندای ایرانیان، این نهادها نه تنها یک ریال مالیات نمی‌دهند بلکه با اتکا به رانت قدرت تمام طرح‌های ملی و عمرانی را در رقابتی نابرابر و غیرمنصفانه تصاحب می‌کنند.

علی مطهری، نایب رئیس مجلس دهم، در اسفند ۱۳۹۵ گفته بود که با فعالیت نهادهایی چون “ستاد اجرایی فرمان امام” مخالف است، چرا که این نهادها نه تنها مالیات نمی‌دهند بلکه اخلال گران اصلی اقتصاد کشور هستند.

دولت چه کسانی را از مالیات معاف کرد؟

با وجود بی پولی دولت، مالیات یک ابزار کنترلی در دست آنهاست.

چندی پیش، احمد امیرآبادی فراهانی، عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی گفته بود در بودجه سال آینده به گونه‌ای‌ سیاست مالیاتی تنظیم می‌شود تا سه میلیون کسبه از دادن مالیات معاف شوند تا «دوست‌دار نظام و انقلاب» شوند.

علاوه بر نهادهایی که حکومت انها را از دادن مالیات معاف کرده، دولت و مجلس هم برخی را از مالیات معاف می‌کند.

هنرمدان از جمله افرادی هستند که معافیت مالیاتی دارند. هنرمندان تا سقف ۲۷ میلیون تومان حقوق ماهانه از دادن مالیات معاف هستند این در حالی است که کارگران بر اساس لایحه دولت، تا رقم پنج ملیون تومان حقوق معافیت دارند.

اخیرا مجلس در بررسی بودجه سال آینده، خانه‌های لوکس را از معالیات معاف کرده بود که با انتقاد شدید مواجه شد و در نهایت مالیات آنها را دو در هزار در نظر گرفت که در حقیقت باز همان معافیت مالیاتی است.

دولت برای اینکه املاک خالی از سکنه وارد بازار اجاره شوند، روی آنها مالیات سنگینی وضع کرد. بانک‌ها که بیش از ۴۰ درصد از این املاک خالی از سکنه کشور را در اختیار دارند، با تبصره‌ای به نام مزایده از مالیات معاف شدند.

یعنی اگر یک بار در سال بانک‌ها در روزنامه ای اعلام کنند که قصد دارند این املاک را بفروشند و اگهی کنند، از مالیات معاف هستند که تاکنون به دلیل رقم‌های فروش پرت، این مزایده بدون مشتری مانده‌اند و بانک‌ها هم ریالی مالیات بابت این املاک ندادند.

صندوق عمران موقوفات کشور که مانند بنیادها و نهادهای حکومتی از درآمد و املاک زیادی برخوردار است از سوی دولت معاف شده است.

سخنگوی کمیسیون تلفیق مجلس اعلام کرده که بسیج در طرح‌های زودبازده در شهر و روستا از مالیات معاف است و حتی از پرداخت حق انشعاب برق، گاز، آب و فاضلاب، تلفن، عوارض شهرداری و شمارش‌گرها و کلیه خدمات دولتی و عوارض معاف شدند.

واردکنندگان ماشین آلات چاپ که زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده و از این وزارت خانه، مجوز دریافت کرده اند، از ۹ درصد مالیات ارزش افزوده واردات ماشین آلات چاپ، معاف می باشند.

فعالیت‌های انتشاراتی، مطبوعاتی، قرآنی و موسسات رسانه‌ ای دارای مجوز وزارت «فرهنگ و ارشاد اسلامی» از دادن مالیات معاف هستند.

خودروهای لوکس تا مبلغ یک میلیارد تومان مشمول معافیت مالیاتی می‌شوند.

در خصوص سقف معافیت‌های مالیاتی درآمد ناشی از اجاره ۱۴۰۲، دولت، درآمدهای سالانه کمتر از ۵۰ میلیون تومان را معاف از مالیات، تعیین کرده ‌است.

این لیست طولانی است و اگر این معافیت‌ها نبود، دولت می‌توانست بخش بزرگی از مشکلات خود را حل کند اما فعلا هدف راضی نگهداشتن بخش برخوردار جامعه است ولی در مقابل این معافیت‌ها باید گفت که کارمندان، کارگران، مستاجران و حداقلی بگیران باید تا ریال آخر مالیات را بدون کمترین اغماضی بپردازند.

از: بی بی سی