آمارهای وزارت نفت که نسخه‌ای از آن به دست دویچه وله فارسی رسیده، نشان می‌دهد اسفند پارسال ذخایر بنزین کشور به شدت کاهش یافته و تنها کفاف پنج روز مصرف داخلی را می‌داد اما ذخایر بنزین ایران در بهار امسال نسبت به روزهای پایانی زمستان پارسال سه برابر شده و نزدیک به یک و نیم میلیارد لیتر اوج گرفته است.

نکته اینجاست که در بهار امسال تولید بنزین کشور تنها یک درصد رشد داشته و مصرف بنزین بیش از ۱۲ درصد جهش کرده است.

از طرفی مصرف روزانه بنزین کشور در بهار امسال به بالای ۱۰۳ میلیون لیتر رسیده که شش میلیون لیتر بیشتر از تولید بنزین پایه کشور بوده است.

به رغم ناترازی چشمگیر یاد شده، ذخایر بنزین ایران به شدت افزایش یافته است.

مواد افزودنی غیراستاندارد

آمارهای وزارت نفت ایران نشان می‌دهد در بهار امسال روزانه بیش از ۹ میلیون لیتر مواد افزودنی با بنزین پایه تولیدی پالایشگاه‌های کشور مخلوط شده که بخش اعظم آن شامل مواد آروماتیک و پتروشیمی است.

این مواد خصوصا ام‌تی‌بی‌ای، برای سلامت انسان و محیط زیست به شدت مضر هستند و مخلوط کردن ماده سرطان‌زای ام‌تی‌بی‌ای به بنزین از دو دهه پیش در کشورهای غربی ممنوع شده است.

پالایشگاه آبادان، بزرگترین پالایشگاه نفتی کشور با قدمتی بیش از یک قرن، بیشترین بنزین مخلوط شده با این مواد را تولید کرده و وضعیت پالایشگاه بندر عباس نیز دست کمی از آن ندارد.

بدین ترتیب، پالایشگاه‌های ایران با افزودن حجم عظیمی از مواد آروماتیک و شیمیایی، نه تنها کسری بنزین کشور را جبران کرده‌اند بلکه روزانه سه میلیون لیتر بنزین مازاد در کشور تولید و انبار شده است.

آمارهای وزارت نفت همچنین نشان می‌دهد تنها یک پنجم بنزین تولیدی پالایشگاه‌های کشور استاندارد یورو ۴ و یورو ۵ را داشته و بقیه بنزین معمولی است.

حتی پالایشگاه ستاره خلیج فارس که مقامات ایران همواره ادعای تولید بنزین یورو ۴ و یورو ۵ در آنجا را داشته‌اند فقط بنزین معمولی تولید کرده است.

غیراستاندارد بودن بنزین ایران موضوع جدیدی نیست و آلودگی شدید هوای کلانشهرها آشکارا این موضوع را تایید می‌کند. از طرفی تاکنون گزارش‌های زیادی از پس فرستادن محموله‌های صادراتی ایران به افغانستان به خاطر عدم تطبیق آن با استانداردهای مورد نیاز در رسانه‌ها بازتاب یافته است.

آمارهای وزارت نفت همچنین نشان می‌دهد پالایشگاه‌های نفتی کشور (به جز پالایشگاه ستاره خلیج فارس که خوراک آن بجای نفت خام، میعانات گازی یا همان نفت فوق سبک است) یک سوم نفت خام دریافتی را به مازوت تبدیل می‌کنند که آلاینده‌ترین سوخت فسیلی جهان است و ارزش آن نیز به مراتب کمتر از نفت خام است.

پالایشگاه آبادان ۴۴ درصد از نفت دریافتی را به مازوت و قیر تبدیل می‌کند که عملا به معنی زیان خالص فعال بودن آن است. اما جمهوری اسلامی به خاطر کسری بنزین این پالایشگاه زیان‌ده را فعال نگه داشته و به خاطر تحریم‌ها و عدم همکاری شرکت‌های بین‌المللی نتوانسته آن را مدرن‌سازی کند.

برای مقایسه پالایشگاه‌های مدرن امارات متحده عربی تنها ۴ درصد نفت دریافتی را با مازوت تبدیل می‌کنند و بقیه محصولات خروجی شامل سوخت‌های گران‌قیمت مانند بنزین و گازوئیل است.

از طرفی مازوت تولیدی پالایشگاه‌های ایران در بهترین حالت حدود ۳.۵ درصد گوگرد دارد که هفت برابر استانداردهای بین‌المللی است و استفاده از آن حتی به عنوان سوخت کشتی‌ها در آب‌های آزاد نیز ممنوع است.

پالایشگاه‌های ایران پارسال روزانه ۶۸ میلیون لیتر مازوت تولید کرده‌اند که ۳۵ درصد آن در صنایع و نیروگاه‌های برقی کشور مصرف شده است. این موضوع نیز به آلودگی شدید هوای کلان‌شهرهای کشور منجر شد.

روش عجیب واردات بنزین

ایران از پاییز پارسال مذاکراتی با روسیه، ترکمنستان، امارات و برخی دیگر از کشورها برای واردات بنزین آغاز کرد.

اوایل فروردین امسال خبرگزاری رویترز از صادرات ۳۰ هزار تن بنزین و گازوئیل روسیه به ایران خبر داد و احمد معروف‌خانی رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت ایران نیز ۲۷ فروردین به «تجارت‌نیوز» گفت که ایران هر تن محصولات نفتی روسیه را ۱۵۰ دلار، معادل ۲۰ درصد گران‌تر از قیمت‌های جهانی خریداری کرده است.

اخیرا جواد اوجی وزیر نفت ایران اعلام کرد هم‌ اکنون تنها عملیات «سوآپ غیرهمنام» برای واردات بنزین انجام می‌شود.

سوآپ غیرهمنام یعنی دولت ایران بخشی از مازوت تولیدی داخل را تحویل دلال‌های نفتی می‌دهد و آنها در ازای فروش آن به یک مشتری خارجی، بنزین خریداری کرده و به کشور وارد می‌کنند.

گزارش‌ها حاکی است ایران از این روش برای واردات بنزین از ترکمنستان استفاده می‌کند. این کشور با ذخایر عظیم گاز، در سال ۲۰۱۹ با کمک شرکت‌های غربی یک واحد عظیم تبدیل گاز طبیعی به بنزین را راه‌اندازی کرد و هم‌اکنون به صادرکننده بنزین تبدیل شده است.

الهام شبان مدیر مرکز مطالعات نفت خزر، مستقر در باکو طی گفت‌و‌گویی با بخش فارسی دویچه وله گفت ترکمنستان در هشت ماه ابتدایی امسال ۲۹ هزار تن بنزین با استاندارد یورو ۴ به جمهوری آذربایجان صادر کرده و دولت باکو نیز این بنزین را به مشتریان غربی فروخته است.

او گفت، ترکمنستان نیازی به مازوت تولیدی ایران ندارد چرا که نیروگاه‌های برقی این کشور با گاز ارزان کار می‌کنند و بخش صنعتی ترکمنستان نیز مصرف مازوت ندارد.

آقای شبان در ادامه به ترکیب گوگرد بسیار بالای مازوت تولیدی ایران اشاره کرد و گفت نه ترکمنستان و نه روسیه پالایشگاه‌های مختص گوگردزدایی از مازوت ندارند تا مازوت بسیار آلاینده و غیراستاندارد ایران را دریافت و با غلظت گوگرد آن را کاهش داده و به مشتریان خارجی بفروشند.

او گفت اما امارات و چند کشور دیگر، از جمله چین این کار را انجام می‌دهند و احتمالا دلال‌های نفتی، نفت کوره ایران را به این کشورها فروخته و بنزین از ترکمنستان خریداری می‌کنند که این پروسه پیچیده و طولانی به همراه انتقال منابع مالی از کشورهای دیگر به ترکمنستان با توسل به واسطه‌ها و نظام غیربانکی نیز باعث زیان شدید دولت ایران می‌شود.

هم‌اکنون نیز شرکت ملی نفت ایران هم نفت خام و هم محصولات نفتی خود را با ارائه تخفیف‌های زیاد و با توسل به واسطه‌ها به مشتریان چینی می‌فروشد و بخشی از این معامله‌ها نیز در واقع عملیات تهاتر نفت با کالا است.