مسوولان جمهوری اسلامی عملکرد نیروهای موسوم به «حجاب‌بان» را به نیروهای خودجوش مردمی و آنچه آتش‌به‌اختیار خوانده می‌شود نسبت می‌دهند. یک منبع مطلع اما می‌گوید نیروهای حجاب‌بان از طریق بسیج شهرداری تهران، از پایگاه‌های مناطق شهرداری تامین شده‌اند.
***
وقتی هیچ‌کس مسوولیت قبول نکرد
وقتی نیمه مرداد۱۴۰۲ روزنامه اینترنتی «فراز» از آگهی جذب ۴۰۰ نیرو توسط شهرداری تهران خبر داد، تصور می‌شد که نهاد مدیریت شهری حجاب‌بانان را ساماندهی و مدیریت کرده است. ۱۰۸ روز پس از آن خبر و در‌حالی‌که سایه فعالیت حجاب‌بانان بر مرگ پرابهام «آرمیتا گراوند»، دختر دانش‌آموزی که قصد داشت با خط ۴ مترو تهران به مدرسه برود، سنگینی می‌کند، اظهارنظر «احمد وحیدی»، وزیر کشور، بار دیگر نگاه‌ها را به‌سوی این نیروها جلب کرد، آن هم درست پس از آنکه انتشار گزارشی مبنی‌بر تصویربرداری اعضای تیم حجاب‌بانان از مردم، در کنار ایجاد تونل حجاب‌بانان خبرساز شده بود.
احمد وحیدی، وزیر کشور گفت: «ما مجوز خاصی برای این کار ندادیم، در واقع تحت‌عنوان امر به معروف و نهی از منکر، ظاهرا گروه‌های مردمی اقدام می‌کنند و کارشان در این چارچوب است.»
با‌این‌حال روزنامه «اعتماد»، ۵آذر، با انتشار تصویری از یک نامه با مهر محرمانه، از دستور احمد وحیدی برای برخورد با زنان خبر داد. طبق گزارش روزنامه اعتماد، احمد وحیدی، وزیر کشور، در بخشنامه‌ای که به شماره ۹۷۴۳ در روز ۹خرداد۱۴۰۲ به دستگاه‌ها، ارگان‌ها و نهادهای حکومتی و عمومی ابلاغ شده، در آن بر برخورد، تصویربرداری، شناسایی و بازداشت زنانی که تن به حجاب اجباری نمی‌دهند، تاکید کرده است.
هنوز زمان زیادی از این اظهارنظر وزیر کشور سپری نشده بود که «علیرضا زاکانی»، شهردار تهران هم با تاکید بر اینکه «شهرداری مجوز این کار را نداده»، آن را اقدامی خودجوش توصیف کرد. شهردار تهران اما ۲۰مرداد، یعنی ۵ روز پس از آغاز‌به‌کار فعالیت حجاب‌بانان در ایستگاه‌های مترو، به «اکوایران» گفته بود: «من نمی‌دانم این واژه‌ها را از کجا می‌آورند، از قبل مصوبه‌ای در خصوص یگان حفاظت مترو بوده که نزدیک به ۹۰۰ نفر پرسنل برای آن پیش‌بینی شده و ۱۶ تا ۱۷ ماموریت هم برای آن تعریف شده بود.»
او همچنین گفته بود: «در مترو دو سیستم وجود دارد، یکی پلیس و فراجا است که ۲۸ ماموریت براساس جنس فعالیت‌های خودش را تعریف کرده و دیگری یگان حفاظت که ۱۷ماموریت دارد که از وظایف پلیس تفکیک شده است. نظم و انضباط و صیانت از درون مترو تعریف شده و قلمرویی است که در کنار قلمرو فراجا تعریف شده است.»
همچنین سه روز پس از راه‌اندازی و ساماندهی حجاب‌بانان در تهران، «محمد امین توکلی‌زاده»، معاون اجتماعی فرهنگی شهرداری تهران، درباره به‌کارگیری حجاب‌بان‌ها توسط شهرداری تهران گفته‌بود: «ما قرارگاه انضباط شهری را راه‌اندازی کرده‌ایم، مدتی است که در این خصوص جلسات منظمی برگزار می‌شود. در این قرارگاه، موضوعات مختلف و متنوع انضباط شهری را پیش می‌بریم. در واقع ما به‌دنبال این بودیم که چگونه می‌توانیم در شهر یک انضباط در موضوعات فرهنگی اجتماعی داشته باشیم.»
این درحالی‌ست که در همان گزارش روزنامه اینترنتی فراز وقتی به جذب ۴۰۰ نیرو تحت عنوان حجاب‌بان اشاره شده بود تا در ایستگاه‌های مترو مستقر شوند، تاکید شده بود که این نیروها توسط یگان حفاظت شهرداری تهران گزینش شده و کلاس آموزشی نیز گذرانده‌اند.
این گزارش با اظهارنظر «مهدی بابایی»، عضو شورای شهر تهران تکمیل شده بود که قرار داد این نیروها توسط شرکت پیمانکاری «حامیان شهر شهرداری تهران» منعقد شده که سابقه زیادی در جذب و استخدام نیروهای یگان حفاظت شهرداری تهران دارد. آن زمان دستمزد ماهانه نیروهای «حجاب‌بان» شهرداری، حدود ۱۲ میلیون تومان ذکر شده بود.
آنچه روزنامه همشهری مدعی شد
تجربه زنانی که در ایستگاه‌های مترو با حجاب‌بانان مواجه شده‌اند، در رفتارشناسی آنان به ما کمک می‌کند.
«فرزانه» که بخشی از مسیر خانه تا محل کار خود را با مترو طی می‌کند، به ایران‌وایر گفت: «برخورد حجاب‌بان‌ها خیلی سلیقه‌ای است. حتی گاهی فکر می‌کنی بین آن‌ها خوش‌اخلاق و بداخلاقشان ممکن است به پستت بخورد.»
«سیما» دیگر زنی که با حجاب‌بانان مواجه شده، به لباس آن‌ها اشاره کرد و توضیح داد: «من نمی‌توانم باور کنم که این حرکت یک حرکت خودجوش است، زیرا این خانم‌ها لباس‌های مخصوص و همسان دارند و مشخص است که از یک نهاد یا ارگان سازماندهی شده‌اند.»
در همین حال «الهام نداف»، در حساب توییتری خود با جمله «شمایل یک خودجوش خانه‌مان سوز»، عکسی از یکی از نیروهایی را منتشر کرد که در لایه دوم حجاب‌بانان مشغول تصویربرداری از مردمی است که در ایستگاه‌های مترو تردد می‌کنند.
این اظهارنظرها را می‌توان در کنار سخنان «ناصر امانی»، عضو کنونی شورای شهر تهران و معاون وقت «محمدباقر قالیباف» در شهرداری تهران قرار داد. امانی درباره لباس حجاب‌بانان گفته «نیروهای زن و نیروهای مرد یونیفرم و آرم دارند.» او با این استدلال، اظهارنظر وزیر کشور مبنی‌بر آنکه کسی به این نیروها مجوز نداده را، موجب ایجاد «ابهامات زیاد» دانسته است.
چندی قبل روزنامه «همشهری» در صفحه اول خود، گزارشی با عنوان «عزیزم شالت»، به نقل از یکی از حجاب‌بانان با نام محمدی نوشت: «ما با تعریف یک کار تشکیلاتی کاملا مردمی و هماهنگی با فراجا و دادستانی دست‌به‌کار شده‌ایم.»
از سوی دیگر «احمد صادقی»، عضو شورای شهر تهران نیز درباره عملکرد حجاب‌بانان گفته است: «درباره بحث حجاب‌بان‌ها شهرداری به‌تنهایی تصمیم نمی‌گیرد و مجموعه‌های مختلف با هم تصمیم می‌گیرند. اینکه این افراد از کدام مرجع مجوز گرفتند، مشخص نیست.»
در گفته‌های حجاب‌بانی که روزنامه همشهری در گزارش خود آن را منتشر کرده آمده: «آموزش این افراد هم شامل اصول مواجهه با افراد ازنظر روانشناسی، کار تشکیلاتی، سواد رسانه‌ای و عملیات میدانی می‌شود. نتیجه این آموزش هم این بوده که در مواجهه با افرادی که می‌خواستند از قانون تخطی کنند و به تذکر این ماموران گوش ندادند، حتی ناسزا هم شنیده شده است؛ ولی پاسخ بسیار نرم و همراه با ادب دریافت کرده‌اند.»
در ایران هیچ نهاد مردمی‌ای امکان کار تشکیلاتی و سازماندهی حتی برای فعالیت‌های خیرخواهانه نظیر آنچه «جمعیت امام علی» انجام می‌داد را ندارد. «ان.جی.او»ها عموما زیر ذره‌بین هستند و اخیرا شاهد آن بودیم که دو عضو انجمنی در گیلان که درباره مدیریت پسماند تمرکز داشتند، بازداشت و پس از چند روز توقیف با قرار وثیقه ۵۰۰ میلیون تومانی آزاد شده‌اند.
تصویربرداری از مردم روش سپاه است
یک منبع مطلع در گفت‌وگو با ایران‌وایر، سپاه ثارالله را مرجع اصلی سازماندهی، اجرا و مدیریت آنچه حجاب‌بانان انجام می‌دهند دانست و گفت: «نیروهای حجاب‌بان از طریق بسیج شهرداری تهران از پایگاه‌های مناطق شهرداری تامین شده‌اند.»
پیش‌تر نیز تصویربرداری از جمعیت، به‌ویژه جمعیت معترض در خیابان در دوره‌های مختلف توسط ماموران سپاه انجام می‌شده است. در اعتراضات مردم پس از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۸۸، ماموران سپاه در‌حالی‌که دوربین‌های مجهز به لنزهای تله داشتند، با موتورهای سنگین از معترضان عکس و فیلم می‌گرفتند.
در تابستان گذشته نیز وقتی دوباره گشت‌های ارشاد به خیابان‌های تهران بازگشتند، این بار نه خودروهای آن‌ها رنگ و نشان خاصی داشت و نه نیروهای آن. علاوه‌بر این، افرادی تیم حاضر در ون‌ها را همراهی می‌کردند که با یک دوربین مدرن مشغول عکاسی از مردم بودند. حالا عکاسی از حاضران در ایستگاه‌های مترو، به‌شکلی علنی در حال انجام است.
حقوق شما: آیا حجاب‌بان‌ها می‌توانند از مردم فیلم‌برداری کنند؟
آنچه وضعیت فعالیت حجاب‌بانان را به موقعیتی تبدیل کرده که هیچ مسوولی حاضر به پذیرش مسوولیت عملکرد آنان نیست، ناشی از غیرقانونی بودن آنان است، تا آنجا که «موسی برزین خلیفه‌لو» در توصیف آن به ایران‌وایر توضیح داد: «در قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر گفته شده مردم می‌توانند تذکر به‌صورت لسانی بدهند و گرچه از نیروهای بسیج هم یاد شده، اما اینکه گروهی تحت عنوان حجاب‌بان سازماندهی شده باشد، چنین اجازه‌ای در قوانین داده نشده است.»
این حقوقدان و فعال حقوق‌بشر همچنین تاکید کرد: «فعالیت حجاب‌بانان محدود به تذکر نمی‌شود و آن‌ها مشغول فیلم‌برداری از مردم و بعضا توسل به زور هستند و عملکردشان خارج از قانون است. حتی دیده شده که مانع ورود مردم به مترو و یا ادارات شده‌اند.»
آقای برزین خلیفه‌لو در بخش دیگری از بررسی حقوقی آنچه حجاب‌بانان مرتکب می‌شوند به ایران‌وایر گفت: «اگر هم بدحجابی را جرم تلقی کنیم، فقط این ضابط قضایی، یعنی نیروی انتظامی است که می‌تواند در چارچوب قوانین مداخله‌ای انجام دهد و نه نیروهای دیگر.»
از: ایران وایر
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید