در ایران در سال‌های گذشته از آمبولانس که باید برای نقل و انتقال بیماران استفاده شود، به طور غیرمتعارفی استفاده شده که با اعتراض‌ها و جنجال‌هایی همراه بوده است.

در جریان اعتراض‌‌ها در سال‌های اخیر، نیروهای امنیتی متهم شدند که از آمبولانس‌ برای سرکوب معترضان استفاده کرده‌اند.

سلبریتی‌ها نیز به استفاده از آمبولانس‌ها برای فرار از ترافیک سنگین تهران متهم شده‌اند. به گفته یکی از مدیران اورژانس ایران، حتی برای جابجایی غذا نیز در تهران از آمبولانس‌ها استفاده شده است.

حالا خبرهایی در رسانه‌ها منتشر شده که بعد تازه‌ای به سواستفاده از آمبولانس در ایران می‌دهد. بر اساس این گزارش‌ها بیمارستان‌ها و راننده‌های آمبولانس متهم به تبانی برای دادوستد بیمار شده‌اند. بر این اساس، راننده آمبولانس بعد از ملاقات با مریض برای «فروش بیمار» با بیمارستان‌ها مذاکره می‌کند و بیمار را به بیمارستانی می‌برد که با آن به توافق بهتری رسیده است.

محمد اسماعیل توکلی، رئیس اورژانس تهران، اخیراً با تأیید چنین تخلفی به خبرگزاری مهر گفت: «واقعیت این است که با چنین مسائلی مواجه هستیم و نمی‌توان آن را کتمان کرد. برخوردهای زیادی با این مراکز صورت گرفته اما باز هم ادامه دارد.»

این تخلفات عمدتاً از سوی آمبولانس‌های خصوصی صورت گرفته، هرچند که مواردی از تخلف در میان آمبولانس‌های دولتی نیز مشاهده شده است، اما نقش اصلی این داد وستد را بیمارستان‌ها به عهده دارند.

بیمار فروشی، به ویژه بین بیمارستان‌ها و آمبولانس‌های خصوصی، به یکی از مشکلات جدی نظام درمانی ایران تبدیل شده و نشان از فساد در حوزه درمان در ایران دارد.

در همین حال با وجود اینکه تعرفه‌های حمل بیمار توسط آمبولانس‌های خصوصی مشخص است، اما اغلب از بیماران و بیمارستان‌ها هزینه‌های بیشتری دریافت می‌شود. روزنامه همشهری در ۲۰ مرداد ۱۴۰۳ گزارش کرد که بر اساس تعرفه وزارت بهداشت، هزینه پایه یک میلیون تومان است، اما پیگیری‌های این روزنامه نشان می‌دهد که حداقل دریافتی آمبولانس‌های خصوصی برای این خدمات دو برابر این مبلغ و در برخی موارد حتی تا ۵ میلیون تومان هم می‌رسد.

قصه‌های تلخ از کسب‌وکار سیاه

بستگان بیماران اغلب اولین کسانی هستند که تخلف‌های مربوط به بیمار فروشی را گزارش می‌کنند. پس از تماس با آمبولانس و رسیدن آن به محل، موضوع انتخاب بیمارستان مطرح می‌شود و اینجاست که مذاکره راننده آمبولانس با بیمارستان یا پزشکان آغاز می‌شود. در نهایت، هر بیمارستان یا پزشکی که پول بیشتری بپردازد، معامله انجام می‌شود.

مینا، یکی از کسانی که تجربه شخصی در این خصوص دارد، به بی‌بی‌سی فارسی گفت: «یکی از بستگان ما سکته مغزی کرده بود. آمبولانسی که آمد، به بیمارستانی زنگ زد. ما بصورت اتفاقی صدای او را شنیدیم که به آن طرف می‌گفت که ما بیمار را به بیمارستان شما منتقل می‌کنیم و شما هم درصد ما را پرداخت کنید. راننده از لفظ “رفتنی است” برای مریض ما استفاده کرده بود. به دلیل نگرنی از وخیم‌تر شدن حال مریض، او را همراهی کردیم، اما بعد از انتقال به بیمارستان خصوصی متوجه شدیم که آن بیمارستان امکانات کافی برای بیمار ما ندارد و صرفا در تله یک بیمارفروشی گرفتار شدیم. بلافاصله مریض را از آن بیمارستان منتقل کردیم. خوشبختانه بیمار ما برخلاف ادعای راننده بهبود پیدا کرد.»

علی نیز تجربه مشابهی دارد. او به بی‌بی‌سی فارسی گفت: «منزل یکی از بستگان مهمان بودیم که حال پدرم بد شد و به زمین افتاد. بدنش شروع به لرزیدن کرد. وقتی آمبولانس آمد، امدادگر گفت مشکوک به سکته مغزی است و هر بیمارستانی پذیرش ندارد. راننده آمبولانس از ما فاصله گرفت و بجای استفاده از بیسیم و تجهیزات ارتباطی آمبولانس با تلفن همراه خود به جایی زنگ زد. بعد از چند دقیقه گفت یک جای خالی پیدا کرده‌ام و بعد از ۲۰ دقیقه تلف کردن وقت، پدرم را به یک بیمارستان خصوصی در آن طرف شهر منتقل کردند، در حالی که سه بیمارستان بزرگ دولتی وابسته به دانشگاه پزشکی نزدیک منزل ما بود.»

همه مثل پدر علی خوش شانس نیستند، در بعضی موارد چنین تعللی سبب مرگ بیمار می‌شود.

عبدالله که سال گذشته بر اثر همین تعلل و از دست دادن زمان برای مذاکره برادر خود را در یک تصادف از دست داد به بی‌بی‌بی‌سی فارسی گفت: «حال برادرم به دلیل تصادف با موتورسیکلت بد بود. به گفته شاهدان، راننده آمبولانس به جای اینکه برادرم را زودتر به یک درمانگاه برساند قبل از حرکت با تلفن همراه خود به چند جا زنگ زد که همین از دست دادن زمان سبب مرگ برادرم شد. پی‌گیری قضایی کردیم، اما نتوانستیم کاری از پیش ببریم.»

پول بیشتر با بیمار وخیم‌تر

بیمارفروشی به‌ویژه برای بیماران بدحال و تصادفی بیشتر انجام می‌شود. در برخی موارد، راننده آمبولانس به جای زنگ زدن به بیمارستان، مستقیم با یک جراح تماس می‌گیرد.

کارمند یکی از بیمارستان‌های خصوصی که نخواست نامش ذکر شود به بی‌بی‌سی فارسی گفت: «در بیمارستان‌های خصوصی و آمبولانس‌های خصوصی این یک امر مرسوم شده و از ابتدای تأسیس آمبولانس خصوصی این رویه باب شد. اصلاً موضوع جدیدی نیست.»

او در ادامه تاکید کرد: «ولی تنها بیمارستان‌های خصوصی درگیر این تخلف نیستند بلکه بعضی از بیمارستان‌های دولتی هم درگیر این مساله شده‌اند. بیمارستان‌های دولتی با آمبولانس‌ها تبانی می‌کنند و بیماران تصادفی و وخیم را از آمبولانس‌ها تحویل می‌گیرند تا برای اهدا عضو اقدام کنند.»

یکی از رانندگان آمبولانس‌های دولتی تهران معتقد است که «تخلف از سوی آمبولانس‌های دولتی تقریبا غیر ممکن است». او به بی‌بی‌سی فارسی گفت که «بیمارستان‌ را مرکز تعیین می‌کند و نمی‌شود غیر از آن بیمارستان جای دیگری رفت و کنترل شدیدی روی این آمبولانس‌ها صورت می‌گیرد. اما آمبولانس‌های خصوصی می‌توانند تصمیم بگیرند که بیمار را به کدام بیمارستان منتقل کنند. موضوعی که کمتر توجه می‌شود این است که فساد اصلی در بیمارستان‌ها رخ می‌دهد که با آمبولانس‌ها تبانی می‌کنند.»

او درباره نقش بیمارستان‌های دولتی در این فساد گفت: «ممکن است که در برخی موارد بیمارستان دولتی هم خطا کنند. مواردی شنیده شده که برای بیماران تصادفی وخیم تبانی انجام می‌شود، اما قطعا آمبولانس دولتی در این خطاهای بیمارستان‌های دولتی نقشی ندارند.»

به ادعای این راننده آمبولانس «گردش مالی چنین کاری هنگفت است». به گفته او چند تن دوستان همکار او از رانندگی آمبولانس دولتی استعفا کرده و به شرکت‌های خصوصی رفته‌اند و «بعد از یک دوره کوتاه، صاحب آمبولانس شخصی شدند.»

به گفته او به دلیل محرمانه بودن این مذاکرات، نمی‌توان رقم دقیقی برای گردش مالی «فروش بیمار» ذکر کرد.

در واکنش به انتشار خبر «فروش بیمار»، سخنگوی سازمان اورژانس ایران هم به رسانه‌ها گفته: «این موضوع هیچ ربطی به آمبولانس‌های ۱۱۵ اورژانس کشور ندارد.»

آمبولانس در نقش پیک غذا و وسیله نقلیه ویژه

سخنگوی سازمان اورژانس می‌گوید در مرداد ۱۴۰۳ در ایران ۱۸۰ موسسه خصوصی آمبولانس وجود دارد که ۵۰ موسسه در تهران و بقیه در سراسر کشور فعال هستند.

اولین آمبولانس خصوصی در ایران سال ۱۳۶۵ در تهران تأسیس شد.

طبق ماده بیست اصلاحیه آیین‌نامه تاسیس مراکز خدمات آمبولانس خصوصی که در سال ۱۳۹۷ به تصویب رسید، آنها اجازه «معرفی پزشک، پرستار و بیمارستان» را ندارند. همچنین، این آمبولانس‌ها بدون داشتن برگه مأموریت مرتبط با حمل بیمار، حق تردد در خیابان‌ها را ندارند. اما این قوانین، نه تنها به درستی اجرا نمی‌شوند، بلکه به نظر می‌رسد که در مواردی نادیده گرفته می‌شوند و تردد آمبولانس‌ها در سطح شهر به یکی از مسائل بحث‌برانگیز تبدیل شده است.

اغلب تخلف‌ آمبولانس‌ها در تهران روی می‌دهد ولی مواردی در بقیه‌ شهرها هم گزارش شده‌است.

فرار از ترافیک و پیک غذا

استفاده از آمبولانس‌ برای فرار از ترافیک شهر نیز جنجالی شده است.

در سال ۱۳۹۸، خبرگزاری ایسنا به نقل از یک استاد دانشگاه گزارش داد که برخی از معلمان خصوصی با آمبولانس تردد می‌کنند. این معلمان کنکور به آمبولانس خصوصی پول می‌دادند تا از خط ویژه استفاده کرده تا سریع‌تر به کلاس‌های خود برسند.

سایت خبرآنلاین در آن زمان گزارش کرده بود: «نرخ هر سفر ۲۵۰ هزار تومان و توقف هر ساعت برابر با ۶۰ هزار تومان است، فرقی هم نمی‌کند که مسافر بیمار باشد یا رئیس یک شرکت. مهم این است که پول پرداخت شود.»

رئیس اداره آمبولانس‌های خصوصی سازمان اورژانس در واکنش به باشگاه خبرنگاران جوان گفته بود: «آمبولانس به راحتی در سطح شهر خرید و فروش می‌شود. تا جایی که برخی از رستوران‌ها برای جابجایی غذا، آمبولانس می‌خرند.»

یک سال بعد، برخی رسانه‌ها مصاحبه‌ای از رئیس مرکز اورژانس تهران منتشر کردند که ادعا می‌کرد بعضی مسئولان کشوری نیز از آمبولانس‌های خصوصی برای جابجایی استفاده می‌کنند.

نمونه جنجالی دیگر استفاده سلبریتی‌ها از آمبولانس برای تردد بوده است. خرداد امسال، پس از اتمام لیگ برتر ایران، موضوع استفاده یکی از پیشکسوتان فوتبال از آمبولانس برای رفتن به ورزشگاه آزادی حاشیه‌ساز شد. در این مورد، ظاهرا از آمبولانسی که «در اختیار باشگاه» بوده برای تردد افراد استفاده می‌شد.

چنین استفاده‌هایی از آمبولانس‌ها در ایران به رغم ابراز نگرانی‌های متعدد، نشان‌دهنده بحرانی جدی در نظام سلامت این کشور است.

چنین اقداماتی باعث به خطر افتادن جان بیماران می‌شود و به سلامت روان نزدیکان و بستگان آنها آسیب می‌رساند.

گسترش چنین اقداماتی و رواج آن، به بی‌اعتمادی عمومی به نظام بهداشت و درمان دامن می‌زند و به باور کارشناسان بازگرداندن این اعتماد نیازمند برخورد قاطع و شفاف با چنین تخلفاتی است.

بی بی سی