به گفته کارگران شاغل در برخی صنایع، از جمله صنایع نفت، گاز و خودرو و کارخانهها و شرکتهایی که در آنها مشغول به کار هستند و به دلیل مشکلات قطعی برق و انرژی، با نیمی از ظرفیت تولید خود فعالند، کارفرمایان گفتهاند در صورت تداوم این وضعیت، ممکن است قراردادهای برخی از آنها تمدید نشود.
***
هفته گذشته ویدیویی منتشر شد از اعتراض کارگران کارخانه «صنایع چوب و کاغذ ایران» که ضمن ابراز نگرانی از به خطر افتادن امنیت شغلی خود، از بحران تولید و خطر بیکاری خبر میدادند.
یکی از کارگران حاضر در این تجمع گفته است: «کارخانه صنایع چوب و کاغذ ایران با حدود۷۰۰ کارگر که در زمینه تولید کاغذ در شهرستان تالش فعالیت میکند، از مدتها پیش دچار مشکلات مالی و مدیریتی شده است و کارگران این کارخانه از وضعیت موجود رضایت ندارند.»
او همچنین در خصوص به مخاطره افتادن امنیت شغلی کارگران گفته فعالیت کارخانه از رونق افتاده و عدم تامین انرژی مورد نیاز برای کار کارخانه بر مشکلات مدیریتی و مالی مدیران افزوده است.
تعهدات کارخانهها و صنایع در گرو تولید هستند
مدیر یکی از شرکتهای صنعتی و خصوصی کوچک که در اراک به تولید قطعات خودرو مشغول است، در پاسخ به پرسش «ایرانوایر» در خصوص چگونگی شرایط کار شرکت و کارگران با وجود عدم تامین انرژی میگوید: «من، هم نگران خودم هستم و هم نگران نیروهایی که با من کار میکنند. در شرکتی که مدیر عاملش هستم، هفتهای یک بار برق قطع میشود و به همین سبب دو پرونده شکایت خصوصی دارم از شرکتهای بزرگتری که با آنها قرارداد کاری داشته اما به دلیل مشکلات عدم تامین انرژی و خاموشیها، نتوانستهام قطعات را در زمان مورد توافق تحویل بدهم.»
به گفته این کارفرما، تولید یک قطعه فقط مرتبط با یک مجموعه صنعتی نیست: «تولید یک قطعه، عمومی کاری گروهی است؛ مثلا بخشی از کار را مجموعه ما انجام میدهد و بخشی را تولیدی دیگری تا بالاخره محصول کامل شود. من یک روز تعطیلم، جای دیگری که بخش دیگر کار را انجام میدهد یک روز دیگر تعطیل است و همین غیرفعال شدنهای یک روز یک روز موجب میشود در نهایت محصول به موقع تحویل نشود.»
این کارفرما با تاکید بر این که آنچه در ایران امروز در برخورد با صنعت و تولید رخ میدهد بسیار خطرناک است، میگوید: «واقعیت این است که من فکر میکنم وضعیت اسفبار صنایع و تولید داخلی در ایران محصول زنجیره بیپایانی از بیکفایتی و ناکارآمدی در بیش از ۴۰ سال اخیر است. همچنان حکومت سعی میکند وضعیت موجود را حاصل مدیریت مصرف نادرست شهروندان در مصرف انرژی جا بزند اما در واقع مصرف نادرست انرژی در کشور ما تنها ۱۰ درصد در این شرایط سهم دارد، باقی حاصل فساد و ناکارآمدی مقامات تراز اولی است که هرگز دلسوز و متخصص نبودهاند.»
مطالبات مزدی کارگران شاغل در کارخانهها و صنایع موضوع مهمی است که در سالهای گذشته به یکی از بحرانهای اقتصادی برای دولتهای جمهوری اسلامی تبدیل شده است؛ بحرانی که کمتر از سوی مقامات به رسمیت شناخته میشود.
بسیاری از مزدبگیران و کارگران شاغل در صنایع بر این باورند که کمتر شدن تولید و از کار افتادن صنایع، تیغی دولبه و به ضرر کارگر و تولیدکننده است. کارفرمای بخش خصوصی که با «ایرانوایر» گفتوگو کرده، کاملا با این نظر موافق است: «من به عنوان کارفرما با شرایط موجود که در طول روز کارخانه خاموش و تعطیل است، ناچارم شرایط کار کارگر را تغییر بدهم؛ مثلا سهشنبهها برق قطع میشود و من ناچارم به کارگرم بگویم جمعه بیا سرکار یا مثلا شیفت شب را زیاد کنم، چون روزها کارخانه تعطیل است. انسانی نیست اما اجباری هم نیست. کارگر بپذیرد، روال زندگی را از دست میدهد و نپذیرد، کارش را.»
«رحمتالله نوروزی»، نایب رییس «کمیسیون اقتصادی» مجلس شورای اسلامی با اشاره به همزمانی قطع گسترده برق صنایع با افزایش روزافزون قیمت ارزهای خارجی و دلار در ایران هشدار داد: «کارفرما باید مالیات پرداخت کند و برود مواد اولیه وارد کند اما تولید امروزه با این نوسانات دلار، هزینههای سرسامآوری دارد و با این وضعیت متحمل ضرر و زیان میشود. کارفرما هنگامی که ببیند برق جواب نمیدهد، تعدیل نیرو میکند یا اضافهکاریها را قطع میکند که خب اینجا کارگر است که آسیب میبیند. امروز با حقوق تنها و با تورم بالای ۴۰ درصد زندگی کارگر نمیچرخد، چون اجارهبها، هزینه معیشت و بچهمدرسهای دارد و با این وضعیت هر روز سفرهاش کوچکتر میشود.»
وضعیت ضرر و زیاد صنایع در ۱۴۰۳؛ دستکم ۱۸۰ هزار میلیارد ضرر
پتروشیمیهای نفت و گاز قلب تپنده اقتصاد ایران هستند. یکی از کارگران شاغل در «پتروشیمی بندر امام» ماهشهر به «ایرانوایر» میگوید: «مجموعه محل کار من از ابتدای پاییز تا الان به دلیل قطعی مدام گاز و گاه برق تقریبا با نصف تعداد نیروی کار فعال بوده و میزان تولیدش تا ۴۰ درصد کاهش یافته است.»
۱۷ دیماه سال جاری مرکز پژوهشهای اتاق بازرگانی ایران اعلام کرد بررسیها نشان میدهند با توقف تولید، انتقال و توزیع برق در کشور، هر روز ۱۷ هزار و ۹۷۳ میلیارد تومان به اقتصاد ایران خسارت وارد میشود که ۹ هزار و ۲۱۸ میلیارد تومان از آن نیز مربوط به بخش صنعت است.
از توضیحات کارشناسان اتاق بازرگانی چنین بر میآید که خسارت روزانه قطع برق به بخش صنعت کشور، براساس اطلاعات حساب ملی سال ۱۴۰۲، به اضافه تورم ۳۵ درصد نقطهبهنقطه در شهریور ۱۴۰۳ برآورد شده است.
یک فعال حوزه نفت و پتروشیمی در ایران نیز در گفتوگو با رسانههای داخلی گفته است صنایع ایران در سال ۱۴۰۳ به دلیل قطعی مداوم برق و گاز دستکم ۱۸۰ هزار میلیارد ضرر کردهاند.
یکی از کارکنان پتروشیمی بندر امام ماهشهر در خصوص این که ارقام اعلام شده در خصوص ضرر و زیان صنایع حداقلی است، میگوید: «همین حالا که با هم صحبت میکنیم، وضعیت در بسیاری از شرکتهای تابعه ما اسفبار است. وضعیت تمدید قرارداد نیروها مشخص نیست و بسیاری از آنها یقین دارند که سال بعد تمدید قرارداد نخواهند شد. از سوی دیگر، زمزمههای تابستان سخت توسط مقامات وزارت صمت را نشنیدهاید؟ مدام هشدار و آمادگی میدهند که اگر در زمستان یک یا دو روز در هفته صنایع برق ندارند، در تابستان این میزان قطعا بیشتر خواهد شد.»
یکی از کارگران «شرکت فولاد خوزستان» نیز در گفتوگو با «ایرانوایر»، غیرفعال شدن تقریبی کارخانه محل خدمت خود را تایید کرد و گفت: «به جرات میتوانم بگویم مجموعه ما در طول ۱۰ ماهی که از سال میگذرد، به قدر چهار ماه کار کرده است. مقامات در انکارند اما صنعت فولاد در ایران تقریبا ورشکسته است و حالا هم که وزارت صمت میگوید احتمالا برق صنایع را در تابستان به طول کامل قطع خواهد کرد.»
سهم صنعت ایران از تولید برق
بر اساس آنچه در رسانههای ایران منتشر شده است، ۳۶ درصد برق تولیدی در ایران، در بخش صنعت مصرف میشود و بخش خانگی با ۳۱ درصد، کشاورزی با ۱۴ درصد و نهادهای عمومی با ۹ درصد در رتبههای بعدی مصرف قرار دارند. هشت درصد برق تولیدی ایران به سرفصل سایر مصارف، یک درصد به صادرات و یک درصد نیز به روشنایی معابر عمومی اختصاص دارد.
دبیرکل «کنفدراسیون صنعت نفت ایران» روز شنبه ۲۲ دیماه ۱۴۰۳ در گفتوگو با «ایلنا» تایید کرده است: «در بخش تولید برق و گاز در چند سال گذشته سرمایهگذاری خاصی انجام نشده است و به دلیل عدم سرمایهگذاری در میادین گازی برای حفظ تولید گاز و جلوگیری از افت فشار، طبق پیشبینیهای انجام شده، از دو سال آینده به اندازه یک فاز پارس جنوبی را از دست خواهیم داد.»
«عرفان افاضلی» در ادامه گفته است: «در حال حاضر بخش عمده گاز طبیعی در فصل زمستان صرف گرمایش منازل و واحدهای تجاری میشود و عملا همین باعث میشود صنایع با مشکل تامین گاز و برق مواجه شوند؛ به طوری که در زمستان امسال، علاوه بر ناترازی گاز، ناترازی برق هم داریم.»
به گفته افاضلی، در صورتی که دولت نتواند مشکل ناترازی برق و گاز را حل کند، رشد مصرف سال به سال روندی افزایشی خواهد داشت و در میانمدت و بلندمدت به بحران جدی کشور از نظر ژئوپلتیکی بدل خواهد شد.
نماینده کارفرمایان در «شورای عالی کار ایران» پیامد تعطیلی شماری از نیروگاههای ایران به دلیل عدم تامین برق و گاز را تعطیلی شمار زیادی از صنایع میداند.
به گفته «علیاصغر آهنیها»، برای جلوگیری از تعطیلی کامل واحدهای صنعتی به خاطر قطعی برق در حال حاضر ۵۰ درصد ظرفیت صنایع در شهرکهای صنعتی فعال است: «کارفرمایان در حالی با چنین شرایطی مواجه شدهاند که در سه ماه پایانی سال هزینههای آنها به اندازه پنج ماه حقوق است، چون باید عیدی، حقوق و پاداشهای آخر سال را پرداخت کنند.»