مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، روز سه‌شنبه ۶ اسفند (۲۵ فوریه) با محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، در تماس تلفنی موضوعات مهمی از جمله نفوذ جمهوری اسلامی در منطقه، رفع وابستگی انرژی عراق، بازگشایی خط لوله اقلیم کردستان-ترکیه و ضرورت جذب سرمایه‌گذاری‌های بیشتر شرکت‌های آمریکایی را بررسی کردند.

تامی بروس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد که این گفت‌وگو شامل توافق بر ضرورت رفع وابستگی انرژی عراق و رعایت شرایط قراردادی شرکت‌های آمریکایی برای افزایش سرمایه‌گذاری بود.

بر ا‌ساس اعلام سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در این تماس، دو طرف همچنین بر کاهش نفوذ مخرب جمهوری اسلامی در عراق و منطقه تأکید کرده و راهکارهایی برای جلوگیری از بازگشت گروه تروریستی داعش و بی‌ثباتی منطقه را مورد بحث قرار دادند.

نقش نیروهای نیابتی شیعه هوادار ایران در عراق

پس از سقوط رژیم صدام حسین در سال ۲۰۰۳، جمهوری اسلامی با استفاده از خلأ قدرت در عراق شروع به تقویت گروه‌های شیعه نیابتی خود کرد. این روند با ظهور داعش در سال ۲۰۱۴ شدت گرفت و گروه‌های تحت حمایت ایران به‌عنوان بخشی از مبارزه با داعش وارد میدان شدند. با وجود شکست داعش این گروه‌ها همچنان به فعالیت نظامی و سیاسی خود ادامه داده‌اند.

در سال‌های اخیر، ادغام برخی از این گروه‌ها در ساختار رسمی ارتش عراق باعث شده تا آنها از منابع دولتی بهره‌مند شوند، اما همچنان تحت نفوذ مستقیم جمهوری اسلامی باقی مانده‌اند.

ایران از طریق این گروه‌ها اهداف متعددی را دنبال می‌کند، از جمله مقابله با نفوذ آمریکا و متحدانش در منطقه و تقویت جایگاه خود در عراق. این گروه‌ها همچنین نقش مهمی در سیاست داخلی عراق ایفا می‌کنند و با نفوذ در ساختارهایی مانند حشد الشعبی، توانسته‌اند قدرت سیاسی قابل‌توجهی کسب کنند.

پس از آغاز جنگ غزه گروه‌هایی مانند کتائب حزب‌الله و عصائب اهل حق، همزمان با دیگر گروه‌های شیعه در منطقه حملات زیادی را علیه نیروهای آمریکایی در منطقه و خاک اسرائیل سازمان‌دهی کردند. این گروه‌ها بخشی از شبکه بزرگ‌تر موسوم به “محور مقاومت” هستند که جمهوری اسلامی برای پیشبرد اهداف منطقه‌ای خود ایجاد کرده است.

ایالات متحده در واکنش بە حملات این گروه‌ها، در سال گذشتە میلادی دەها پایگاه مرتبط با گروه‌های شیعه را هدف قرار داد. گفتە می‌شود کە در هفتەهای گذشتە و در پی تهدیدهای اسرائیل حملات این گروه‌ها متوقف شدە است.

بازگشایی خط لوله اقلیم کردستان-ترکیه

یکی از محورهای اصلی گفت‌وگو وزیر خارجه آمریکا با نخست‌وزیر عراق بازگشایی خط لوله صادرات نفت اقلیم کردستان به ترکیه بود. این خط لوله که از سال ۲۰۲۳ به دلیل اختلافات حقوقی میان بغداد – اربیل و بغداد – آنکارا متوقف شده بود، اکنون آماده ازسرگیری فعالیت است. دولت عراق اعلام کرده که تمامی مقدمات فنی و اداری لازم برای ازسرگیری صادرات نفت اقلیم کردستان فراهم شده است.

طبق توافق اخیر میان بغداد و اربیل، صادرات نفت اقلیم با نظارت شرکت دولتی سومو انجام خواهد شد. این توافق پس از دو سال تنش میان دولت مرکزی عراق و اقلیم کردستان بر سر مدیریت منابع نفتی حاصل شده است.

مقامات اقلیم پس از سال‌ها کشمکش متعهد شده‌اند درآمدهای حاصل از فروش نفت را مستقیماً به حساب دولت مرکزی واریز کنند.

چرا صادرات نفت اقلیم کردستان متوقف شدە بود؟

اختلافات میان بغداد و اربیل بر سر منابع نفتی به سال‌ها قبل بازمی‌گردد. اقلیم کردستان از سال ۲۰۱۳ اقدام به صادرات مستقل نفت کرده بود که این موضوع باعث اعتراض دولت مرکزی شد.

دادگاه داوری بین‌المللی مستقر در پاریس در سال ۲۰۲۳ اعلام کرد که ترکیه توافق‌نامه خط لوله ۱۹۷۳ با عراق را نقض کرده است. این توافق‌نامه ترکیه را موظف می‌کرد تا تنها با رضایت بغداد نفت عراق را از طریق خط لوله کرکوک-جیهان صادر کند. ترکیه بدون اجازه بغداد، نفت اقلیم کردستان را مستقیماً خریداری و صادر کرده بود که منجر به این حکم شد. این تصمیم باعث توقف جریان روزانه بیش از ۳۰۰ هزار بشکه نفت شد.

در اوایل اسفند ۱۴۰۳، پارلمان عراق اصلاحیه‌ای در بودجه تصویب کرد که شرایط جدیدی برای صادرات نفت اقلیم تعیین می‌کند. طبق این اصلاحیه، هزینه تولید هر بشکه نفت در اقلیم حدود ۱۶ دلار تعیین شده است که دو برابر نرخ قبلی است. این اقدام نقش مهمی در تسریع مذاکرات میان بغداد و اربیل داشت.

ازسرگیری صادرات نفت اقلیم کردستان می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر اقتصاد عراق داشته باشد. این توافق نه تنها به تقویت بودجه دولت مرکزی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند تنش‌های سیاسی میان بغداد و اربیل را کاهش دهد. با این حال، اجرای موفقیت‌آمیز آن به همکاری نزدیک‌تر طرفین و رعایت مفاد توافق بستگی دارد.

در عین حال، نقش آمریکا در تسریع این روند قابل توجه است. واشنگتن تلاش دارد با کاهش وابستگی عراق به جمهوری اسلامی و تقویت همکاری‌های اقتصادی با بغداد، نفوذ خود را در منطقه افزایش دهد. اکنون باید دید آیا این توافق می‌تواند به یک راه‌حل پایدار برای مدیریت منابع نفتی عراق تبدیل شود یا زمینه‌ساز تنش‌های جدید خواهد شد.

دویچه وله