نتیجه انتخابات هفتم اسفند، به ویژه در تهران که محل رقابت اغلب چهره های اصلی جریان های سیاسی محسوب می شد، خارج از انتظار موافقان و مخالفان دولت یازدهم بود: کسب تمام ۳۰ کرسی تهران در مجلس و ۱۵ کرسی اول از ۱۶ کرسی خبرگان در پایتخت، حتی متناسب با وزن “طبیعی” اصولگرایان مخالف دولت به نظر نمی رسید. چنین نتیجه ای، البته در یک رقابت برابر می‌توانست طبیعی باشد، اما در انتخاباتی که در آن اکثریت قاطع نامزدهای اصلاح طلب و میانه رو رد صلاحیت شده بودند، شگفت انگیز می نمود.
به نظر می رسد که احتمالا این نتیجه شگفت انگیز، حداقل به طور نسبی در مجموعه ای از تصمیم های اصولگرایان منتقد دولت برای غلبه بر حریف ریشه داشت. البته این اصولگرایان، منطقا امکان تجدیدنظر در مجموعه ای از اقدامات خود را نداشتند. به عنوان نمونه، هرچند احتمالا مقابله شدید اصولگرایان منتقد با برجام، دولت حسن روحانی، اصلاح طلبان یا اکبر هاشمی رفسنجانی، در برانگیختن بخشی از رای دهندگان علیه آنها نقش داشت، اما به لحاظ اصولی نمی شد از این منتقدان توقع داشت از مواضع کلیدی خود دست بکشند تا مبادا در انتخابات به ضررشان تمام شود.
دو قطبی کردن مبالغه آمیز انتخابات، در عین حال در کنار ‘تحریک’ بخش هایی از جامعه به رأی دادن به ‘لیست های کامل’ انتخاباتی میانه روها، در سر دیگر طیف سیاسی، به سر درگمی نامتعارف رأی دهندگان منجر شد. در چنین فضایی بود که علاوه بر سه فهرست ۱۶ نفره جامعه مدرسین، جامعه روحانیت مبارز و ‘معتمدین انقلابی اصولگرا’ که هر کدام بین ۱ تا ۲ تفاوت با همدیگر داشتند، فهرست هایی ۶ نفره، ۷ نفره، ۹ نفره و ۱۱ نفره نیز در میان اصولگرایان توزیع شدند
با این حال، بخش دیگری از تصمیم های مخالفان دولت یازدهم که به ضرر آنها تمام شدند، قابل اجتناب بودند. به عنوان نمونه، پافشاری بر تصمیم هایی چون ممنوعیت درج خبر و تصویر از محمد خاتمی یا ادامه حصر میرحسین موسوی، زهرا رهنورد و مهدی کروبی، تاثیرگذاری انتخاباتی این افراد در اجتماع را به طور غیرعادی افزایش داد.
ممنوعیت رسانه ای محمد خاتمی، باعث شد تا کنجکاوی و توجه افکار عمومی نسبت به سخنان او، از حد طبیعی توجه به سخنان یک رئیس جمهور سابق ایران به مراتب بیشتر شود و یک ویدیوی ۵ دقیقه ای از او، فضای رقابت سیاسی را متحول کند.
همچنین، ادامه حصر رهبران معترضان به انتخابات ۱۳۸۸، که ظاهرا دلایل اصلیش جلوگیری از تاثیرگذاری محصوران بر حامیانشان بود، باعث شد تا درخواست صندوق رای سیار از سوی این رهبران، تبدیل به خبری بسیار مهم شود و بر رفتار انتخاباتی حامیان آنها تأثیر بگذارد.
از سوی دیگر، مجموعه ای از اقدامات اصولگرایان تندرو، با دوقطبی کردن غیرطبیعی فضا در آستانه انتخابات، به طور ناخواسته مشکل حامیان دولت یازدهم در متقاعد کردن حامیانشان برای حضور در پای صندوق های رای را حل کرد.
با توجه به رد صلاحیت گسترده کاندایدهای حامی دولت، مهمترین چالش پیش روی طیف میانه رو پیش از انتخابات، راضی کردن رای دهندگان به‌شدت مردد برای مشارکت در انتخاباتی بود که در حالت عادی، نمی توانست در حد رقابتی چون انتخابات ریاست جمهوری دوقطبی شود.
در جریان این انتخابات، به عنوان نمونه در استان تهران فهرست حامیان دولت حسن روحانی (موسوم به “خبرگان مردم”) با فهرست اصلی مخالفان دولت (موسوم به “معتمدین انقلابی”) ۷ کاندیدای مشترک، با فهرست جامعه مدرسین ۸ نامزد مشترک و با فهرست جامعه روحانیت ۹ نامزد مشترک داشت. اکثر افراد غیرمشترک دو طرف هم، روحانیون سالخورده ای بودند که می شد تصور کرد در نگاه بخش بزرگی از شهروندان، فرق محسوسی با یکدیگر نداشتند.
این در شرایطی بود که نوع تبلیغات سیاسی طیف موسوم به تندرو در حدوداً یک هفته مانده تا انتخابات، عرصه این رقابت را به میزانی نامتعارف دو قطبی کرد که نتیجه ای ناخواسته داشت: به طور مشخص، تحریک بخش هایی از جامعه به رأی دادن که در شرایط عادی، امکان داشت در انتخابات شرکت نکنند.
این تبلیغات، بعد از یک سخنرانی رهبر جمهوری اسلامی ایران آغاز شد. وی ۹ روز پیش از انتخابات اظهاراتی را بر زبان راند که برداشت عمومی از آن، اعلام حمایت از سه کاندیدای اصلی فهرست اصولگرایان در خبرگان و متهم کردن فهرست انتخاباتی حامیان دولت به همسویی با غرب بود.
در یکی از معروف ترین فهرست‌های توزیع شده در روزهای آخر، اسامی ۱۰ کاندیدا وجود داشت که معلوم نیست بر مبنای چه استدلالی تصور شده بود رای دادن به آنها باعث کمک به ‘حذف نشدن’ آقایان مصباح، جنتی و یزدی می‌شود. عجیب آنکه یکی از این کاندیداها، نصرالله شاه آبادی کاندیدای اختصاصی فهرست انتخاباتی رقیب بود که پس از شمارش آرا، در فهرست نهایی منتخبان تهران، نام وی که بالاتر از این سه روحانی قرار گرفت و در عمل، تشویق اصولگرایان به نوشتن نام وی، به ضرر هر سه نفر تمام شد
سخنان آیت الله خامنه ای، منجر به راه افتادن یک کمپین تبلیغاتی کم سابقه در میان اصولگرایان با موضوع متهم کردن حامیان دولت به وابستگی به بیگانگان بود که مشخصا، هدف افزایش آرای محمد یزدی، احمد جنتی و محمدتقی مصباح یزدی، و کاهش آرای اکبر هاشمی رفسنجانی و حسن روحانی را دنبال می کرد.
متهم کردن شدیداللحن و گسترده حامیان دولت به وابستگی به خارج، البته شاید در مصمم کردن درصد بسیار کوچکی از اصولگرایان مخالف دولت به شرکت در انتخابات نقش آفرین بود –”درصد بسیار کوچک”، از آن جهت که مشکل بتوان تصور کرد که رای دهندگان سنتی اصولگرا، در دوراهی تحریم یا شرکت در انتخابات بوده اند.
با این حال، بررسی واکنش های افکار عمومی به اتهام وابستگی به بیگانگان نشان می دهد که طرح مبالغه آمیز آن، قاعدتاً در تحریک بخش بزرگ تری از حامیان میانه روها به شرکت در انتخابات نقش مهمی داشته است. رأی دهندگانی که بخشی از آنها، ممکن بود در شرایط عادی تمایل در شرکت در انتخاباتی چون خبرگان برای انتخاب میان دو فهرست از روحانیون مسنّ حامی حکومت نداشته باشند.
دو قطبی کردن مبالغه آمیز انتخابات، در عین حال در کنار تحریک بخش هایی از جامعه به رأی دادن به “لیست های کامل” انتخاباتی حامیان دولت، در سر دیگر طیف سیاسی، به سر درگمی نامتعارف رأی دهندگان منجر شد.
یک نگرانی عمده اعضای این طیف در یک هفته باقی مانده تا انتخابات، این بود که مبادا با رأی دادن عادی به ۱۶ کاندیدای فهرست انتخاباتی جناح خود، باعث افزایش نسبی آرای ۱۳ کاندیدای اصولگرایی شوند که در کنار محمد یزدی، احمد جنتی و محمدتقی مصباح یزدی در فهرست منتقدان دولت قرار داشتند – و به این وسیله، بدون آنکه بخواهند به پایین رانده شدن آنها در جدول منتخبان پایتخت کمک کنند.
در نتیجه این نگرانی بود که در آستانه انتخابات، علاوه بر سه فهرست ۱۶ نفره جامعه مدرسین، جامعه روحانیت مبارز و “معتمدین انقلابی اصولگرا” (مورد حمایت ائتلاف بزرگ اصولگرایان)، که هر کدام بین ۱ تا ۲ تفاوت با همدیگر داشتند، فهرست هایی ۶ نفره، ۷ نفره، ۹ نفره و ۱۱ نفره نیز در میان اصولگرایان توزیع شدند.
این وضعیت، بخش هایی از بدنه اجتماعی اصولگرایان مخالف دولت را، در میان فهرست های انتخاباتی متعدد و متفاوت توصیه شده از سوی هم جناحان خود سردرگم کرد؛ به ویژه آنکه منطق ریاضی تنظیم بعضی از این فهرست ها نیز، قابل دفاع نبود.
‘حیثیتی’ کردن شدید انتخابات خبرگان در هفته آخر، تأثیر دیگری نیز بر جای گذاشت که ظاهراً به اندازه کافی مورد توجه رهبران جناح مخالف دولت قرار نگرفت: اینکه وقتی با دو قطبی کردن انتخابات حامیان جناح مقابل را به ‘رأی دادن لیستی’ در انتخابات خبرگان مصمم‌تر می کنند، احتمالاً بر شیوه رأی دادن آنها در انتخابات مجلس هم تأثیر مشابهی می‌گذارند
نتیجه آنکه در روز انتخابات، در حالی که حامیان میانه روها به شدت منسجم رای دادند، در میان رای دهندگان جناح مقابل، وضعیت متفاوتی رخ داد: بخشی از آنها همان طور که پیش بینی می شد با رای دادن به فهرست های ۱۶ نفره، به طور ناخواسته به افزایش آرای ۷ کاندیدای مشترک با اصلاح طلبان کمک کردند (که همگی نهایتا بالاتر از آقایان یزدی، جنتی و مصباح قرار گرفتند)، و بخشی دیگر به فهرست های کوچک‌تری رای دادند که معلوم نبود تنظیم آنها، بر مبنای چه منطقی صورت گرفته است.
برای فهم بهتر این آشفتگی منطقی، بی مناسبت نیست اشاره شود که به عنوان نمونه، در یکی از معروف ترین فهرست های توزیع شده در روزهای آخر، که شامل اسامی ۱۰ کاندیدا بود، نام نصرالله شاه آبادی کاندیدای اختصاصی فهرست انتخاباتی رقیب هم گنجانده شده بود؛ با این تصور عجیب که رای دادن به او باعث کمک به “حذف نشدن” آقایان مصباح، جنتی و یزدی می شود. این در حالی بود که پس از شمارش آرا، نام آقای شاه آبادی در فهرست نهایی منتخبان تهران، بالاتر از آن سه روحانی قرار گرفت و در عمل، تشویق اصولگرایان به نوشتن نام وی، به ضرر هر سه نفر تمام شد.
نهایت آنکه “حیثیتی” کردن شدید انتخابات خبرگان در هفته آخر، تأثیر دیگری نیز بر جای گذاشت که ظاهراً به اندازه کافی مورد توجه رهبران جناح مخالف دولت قرار نگرفت: اینکه با توجه به برگزاری همزمان انتخابات مجلس و خبرگان، احتمال اینکه رأی دهندگان در یکی از این دو انتخابات بر مبنای الگویی مشخص و در انتخابات دیگر بر مبنای الگویی متفاوت رأی بدهند زیاد نبود.
در واقع وقتی مخالفان دولت، با دو قطبی کردن انتخابات حامیان جناح مقابل را به “رأی دادن لیستی” در انتخابات خبرگان مصمم‌تر می کردند، احتمالاً بر شیوه رأی دادن آنها در انتخابات مجلس هم تأثیر مشابهی می گذاشتند.
تاثیری که شاید باعث شده باشد تا کمپین تبلیغاتی حساب نشده اصولگرایان منتقد دولت در مورد خبرگان در آستانه انتخابات، نه تنها بر رای‌های آنها در انتخابات خبرگان، که بر آرایشان در انتخابات مجلس شورای اسلامی هم تاثیر گذاشته باشد.
از: بی بی سی
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید