در ۲۵ تیرماه ۱۳۵۳ نهضت ملی ایران یکی از مبارزان دلاور و پابرجای خویش را از دست داد. چهل سال پیش در این روز سید محمد علی کشاورز صدر عضو هیات اجرایی وشورای مرکزی جبهه ملی ایران و سخنگوی این جبهه در سن ۶۸ سالگی روی در نقاب خاک کشید.
کشاورز صدر از شاگردان و پیروان وفادار مکتب مصدق از همکاران صمیمی و یاران نزدیک نخست وزیر ملی ایران بود. زندگی سیاسی و اداری با او جریان نهضت ملی شدن نفت و دولت ملی مصدق گره خورده بود.
این پیوند از امضای طرح ۱۱ نفری لغو قرارداد شرکت نفت ایران و انگلیس در مجلس پانزدهم آغاز شد. کشاورز صدر در آن زمان و دوره بعد از آن مجلس شانزدهم نماینده مردم خرم آباد در مجلس شورای ملی بود. به زودی با عضویت در جبهه ملی ایران در رکاب مصدق مبارزه و فعالیت مستقیم سیاسی در چارچوب آرمان ملی را آغاز کرد. در حکومت ملی دکتر مصدق مشاغلی چون استانداری استان های تهران و گیلان و اصفهان را عهده دار بود در استانداری گیلان ملی کردن شیلات را اجرا کرد و در استانداری اصفهان که دوره اش با کودتا ۲۸ مرداد به پایان رسید سقوط دولت ملی را برنتابید و ساعت ها در برابر نیروهای کودتا مقاومت کرد تا آنکه ساختمان استانداری با حمله نظامی سقوط کرد و خود وی دستگیر شد و تحت الحفظ به تهران اعزام گشته و ماه ها در زندان انفرادی بود .
دکتر مصدق پس از پایان دوره محکومیت حبس سه ساله و آغاز دوره تبعید ده ساله در احمد آباد کشاورز صدر را که سخت مورد اعتمادش بود و در این موقع به وکالت دادگستری اشتغال داشت به وکالت خویش برگزید و وی این وکالت را تا پایان عمر بدون دریافت هیچ گونه حقوق مالی بر عهده داشت و از افراد انگشت شماری بود ( که به سبب این سمت رسمی ) از حق ملاقات با رهبر پیر نهضت ملی برخوردار بود . در سال ۱۳۳۹ که فشارهای بین المللی ، رژیم شاه را بر آن داشت تا به مدتی کوتاه آزادی های محدودی را با هدف تاکتیکی ، برای مردم تأمین کند کشاورز صدر با کمک همرزمان دیگر جبهه ملی دوم را تأسیس کردند و به فعالیت های سیاسی و انتخاباتی پرداختند در اردبیهشت همین سال بود که در نخستین میتینگ عظیم جبهه ملی در میدان جلالیه (پارک لاله کنونی ) به عنوان سخنگو و عضو هیات اجرایی جبهه ملی شرکت کرد .
با پایان دوره کوتاه آزادی فعالیت جبهه ملی کشاورز صدر دستگیر و زندانی شد و این دستگیری های متفاوت تا واپسین سال های عمرش ادامه داشت .
کشاورزصدر حقوقدانی برجسته بود و در این قلمرو آثار ارزنده ای مثل آیین و رویه دادرسی کیفری ، آیین دادرسی مدنی ، و طرق فوق العاده دادرسی ، به چاپ رساند وی پژوهشگری چیره دست در زمینه ادبیات کهن و تاریخ ایران بود آثار مهم او در قلمرو تحقیق ادبی و تاریخی عبارت است از : از رابعه تا پروین (زنانی که به فارسی شعر گفته اند)مکتب سعدی عقاب کمازان (درباره کریم خان زند) و وزیران محبوس و مقتول (چاپ اول به صورت پاورقی در مجله خوشه منتشر شد و بعد از انتشار آن به صورت کتاب جلوگیری بعمل آمد)
کشاورز صدر در روز ۲۵ تیرماه ۱۳۵۳ بر اثر سکته قلبی در گذشت و رژیم از برگزاری مراسم ترحیم او سخت جلوگیری کرد.
در مرگت ای درخت تناور
ما را امان گریه ندادند
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید