مفهوم «متاورس» (فراجهان) در اوایل دهه نود میلادی با رمان «سقوط برف» نوشته «نیل استفنسون» متولد شد و آرام‌آرام این مفهوم فراگیرتر شد. در اواخر دهه ۹۰ میلادی این مفهوم در فیلم ماتریکس ظاهر شد. اما این فناوری که برای چند دهه بیشتر شبیه به رویایی شیرین بود، امروز در یک‌قدمی آن ایستاده‌ایم.

هدف نهایی متاورس همان چیزی است که سال‌ها قبل در فیلم‌ها و داستان‌های تخیلی دیده‌ایم. اینکه با ابزارهای خاصی وارد دنیای مجازی شویم و در آنجا فارغ از محدودیت‌ها وتبعیض‌های جهان واقعی زندگی کنیم؛ شاید بتوانیم در آینده نزدیک در متاورس آزادانه به هر جایی سفر کنیم، ماشینی که همیشه آرزویش را داشتیم سوار شویم و در خانه رویایی خود زندگی کنیم. 

برخی از فعالان حوزه تکنولوژی بر این باورند که تصور درباره آینده متاورس شبیه صحبت کردن در مورد اینترنت در دهه ۷۰ میلادی است. در آن زمان تعداد زیادی در مورد اینترنت صحبت می‌کردند، اما تعداد کمی در مورد آن می‌دانستند که واقعا چیست یا چگونه کار می‌کند. اما به نظر می‌رسد در مورد متاورس وضعیت متفاوت است، همه ما در رسانه‌های اجتماعی یا بازی‌های آنلاین یک جامعه هوشمند دیجیتالی را تجربه کرده‌ایم و آمادگی بیشتری برای حضور مجازی داریم. همچنین پیشرفت و توسعه متاورس سریعتر از اینترنت پیش می‌رود تا جایی که پیش‌بینی می‌شود متاورس تا سال ۲۰۲۴ به یک بازار ۸۰۰ میلیارد دلاری تبدیل خواهد شد و غول های فناوری برای تحقق آن تلاش زیادی می‌کنند، به همین دلیل لازم است که بدانیم متاورس دقیقا چیست.

متاورس چیست؟

همه گیری کرونا جوامع را وادار به تعامل دیجیتال کرد. همانطور که افراد بیشتری به‌صورت آنلاین کار می‌کردند یا در کلاس‌های درس شرکت می‌کردند، تمایل به توسعه بسترهایی برای واقعی‌تر کردن ارتباط‌های دیجیتال افزایش یافت. مارک زاکربرگ در جولای ۲۰۲۱ اولین کسی بود که به‌طور رسمی اعلام کرد قصد دارد فیس‌بوک را به دنیای متاورسی که شامل حضور اجتماعی، کار اداری و سرگرمی است، گسترش دهد. مارک زاکربرگ با تغییر نام فیس‌بوک به «متا» در اکتبر ۲۰۲۱ نشان داد انگیزه زیادی برای ایجاد یک متاورس دارد.

متاورس یک مدل سه‌‌ بعدی از اینترنت است، یعنی مکان مجازی موازی با دنیای فیزیکی، جایی که شما در آن زندگی دیجیتال خود را  تجربه می‌کنید، جایی که شما و افراد دیگر هر یک آواتار منحصر به فرد دارید و از طریق آواتار با یکدیگر تعامل می‌کنید. متاورس را می‌توان به فضای مجازی مشترک سه‌بعدی تشبیه کرد که در آن واقعیت‌های مجازی و فیزیکی با یکدیگر ترکیب می‌شوند تا جامعه دیجیتالی خلق کنند. این امر با کمک فناوری‌های واقعیت مجازی (VR)، واقعیت افزوده (AR)، نمایشگرهای روی سر (HMDs)، اینترنت اشیا (IoT)، هوش مصنوعی (AI) و ۵جی (۵G) امکان پذیر شده است. متاورس یک نوع فضای مجازی است که مانند شبکه‌های اجتماعی کنونی میزبان کاربران است، با این تفاوت که افراد در محیط‌های سه‌بعدی غوطه‌ورند و صرفا نظاره‌گر نیستند. کارشناسان متاورس را واقعیت مجازی (Virtual Reality) می دانند، به طوری‌ که کاربران قادرند در فضای دیجیتالی که به واسطه رایانه ایجاد شده است، تعامل و رابطه دوطرفه برقرار کنند.

 واقعیت مجازی بخش مهمی از متاورس است که برای افراد فضای سه‌بعدی را خلق می‌کند. واقعیت مجازی به یک محیط مجازی سه‌بعدی و کامپیوتری اطلاق می‌شود که یک محیط واقعی یا یک دنیای تخیلی با ترکیبی از صداها، تصاویر و سایر احساس‌های واقعی در آن بازسازی می‌شود. اگر تا به حال تجربه استفاده از واقعیت مجازی نداشته‌اید و در القای حس و شبیه‌سازی آن شک دارید، بدانید که در برخی بسترها بخشی به نام «Erotic Role Play» وجود دارد که افراد در آنجا می‌توانند به‌طور مجازی رابطه جنسی برقرار کنند. برخی از افراد هم در این فضا از حسگرهای بدن یا لباس‌های تمام‌حسی استفاده می‌کنند تا آواتار خود را با تمام بدن کنترل کنند و واقعیت مجازی را به سطح غوطه‌ورسازی ببرند.

 در گام اول متاورس بازی‌های آنلاین توانسته‌اند بهترین فضا را برای تولید واقعیت مجازی فراهم کنند. کاربران با استفاده از هدست‌های واقعیت مجازی می‌توانند به غیر از بازی، در کنسرت‌ها و رویدادها هم شرکت کنند. برای مثال سال گذشته در بازی فورت‌نایت، کنسرت آریانا گرانده برگزار شد که چندین میلیون نفر در این کنسرت مجازی حضور داشتند.

در متاورس واقعیت افزوده هم سهم به سزایی دارد و تلاش می‌کند تا داده‌ها را به حس‌های مختلف مثل لامسه و شنوایی تبدیل کند و از این طریق واقعیت مجازی را جذاب‌تر کند. واقعیت افزوده یک نمای زنده از یک محیط فیزیکی است که عناصر آن با حس دیجیتال تقویت شده‌اند. به بیان دیگر واقعیت افزوده در بالای دنیای فیزیکی ما وجود دارد که به کاربران اجازه می‌دهد محیط واقعی را از طریق صفحه نمایش خود ببینند. این فناوری محیط اطراف کاربران را در نظر نمی‌گیرد و نیازی به تعامل با فضای کاربران ندارد، بر روی هر سطحی قرار می‌گیرد و دنیای فیزیکی ما به‌عنوان پس‌زمینه‌ای ثابت برای آن عمل می‌کند. «پوکمون گو» احتمالا شناخته‌شده‌ترین نمونه واقعیت افزوده است. در این بازی کاربران باید در دنیای واقعی بگردند تا شخصیت‌های بازی را که به‌صورت مجازی در محیط ارائه می‌شوند، پیدا کنند. 

مزایا و کاربردهای متاورس

در سال‌های قبل محدودیت‌های تکنولوژیک مثل آماده نبودن بسترهای ابری و سرعت انتقال داده مشکلات سد راه ایده متاورس بوده است، اما با گسترش اینترنت ۵جی و توسعه سرویس‌های ابری امید به حقیقت پیوستن متاورس افزایش یافته است. متاورس به طور بالقوه تمام ابعاد زندگی و طیف گسترده‌ای از کاربرد در صنایع مختلف را دربرمی‌گیرد.

متاورس می‌تواند ارتباط‌های مجازی را به سطح کاملا جدیدی برساند. متاورس می‌تواند با ایجاد یک محیط مجازی که در آن کارمندان قادر به تعامل با یکدیگر باشند، به گونه‌ای که احساس کنند همه در یک اتاق حضور دارند، به ایجاد یک فضای کاری مجازی کمک کند. همچنین با گسترش متاورس کسب‌وکارها از سطح دوبعدی تجارت الکترونیک بیرون می‌آیند و صاحبان مشاغل می‌توانند در فضای مجازی با بازرگانان تعامل داشته باشند و تشریفات تجاری مانند بازرسی محصول، مذاکرات و نهایی کردن معامله‌ها را انجام دهند.

فناوری متاورس با مفاهیم تجاری جدید، ایجاد، مالکیت و تجارت دارایی‌های دیجیتال و نسخه‌های توکن‌شده دارایی‌های دنیای واقعی را تکمیل و دنیای ارزهای دیجیتال را متحول می‌کند. علاوه بر این متاورس می‌تواند به ایجاد یک فضای آموزش مجازی کمک کند و با استفاده از شبیه‌سازی و واقعیت مجازی یادگیری موضوعات علمی را راحت‌تر کند و به دانش‌آموزان این امکان را بدهد که از طریق غوطه‌وری مجازی، تجربه عملی کسب کنند. برای مثال واقعیت مجازی می‌تواند فضای آموزشی جامع‌تر و جذاب‌تری را برای دانشجویان پزشکی فراهم کند.

متاورس می‌تواند با ارائه تجربه دست اول از طریق واقعیت مجازی و واقعیت افزوده به افرادی که  قادر به سفر فیزیکی به مکان‌های مورد علاقه خود نیستند، کمک کند. در زمینه پزشکی نیز متاورس می‌تواند تعامل بین متخصصان و بیماران را بدون توجه به موانع جغرافیایی فراهم کند.