دکترخسرو سعیدی معاونت مدیر عامل در امور فنی و عضو هیأت مدیره بیمه های اجتماعی، از اول متوسطه با هدف مبارزه علیه استبداد، استعمار، استثمار و ارتجاع به حزب ایران و جبهه ملی ایران پیوست. راه آزادی و رهایی ایران را برگزید. سعیدی همچنان در پیمایش این راه تا آخرین لحظه حیاتش پایدار ماند. او بر این باور بود اگر در کارگاه و نگارخانه گیتی، باز آفرینش انسانها، ابداع گردد، باز هم همین راه را برخواهد گزید. در سال ۱۳۳۹ فعالانه در مبارزات دانشگاهی علیه استبداد و اختناق محمدرضا شاه، حضور و شرکت داشت. چند بار بازداشت شد و مدتها در زندانهای انفرادی و عمومی پادشاه پهلوی محبوس بود. هم در زمان حکومت دکتر مصدق و هم در زمان بعد کودتا معتقد به مبارزات مخفی نبود و در این زمینه مقالات متعددی می نوشت.
تبیین و توصیف وقایع و رخدادهای گذشته وجهی از رویکرد تاریخی را در بر می گیرد. وجهی که الزاما تمامی تاریخ نیست بلکه قسمی از آنچه اتفاق افتاده و تاریخ را شکل داده است می باشد. بی تاریخی نیز مساله ای است که هرز روی امکانات، اعم از امکانات فیزیکی، مادی و انسانی، پیامد اجتناب ناپذیر آن است. مثال معروف، اختراع کردن دوباره چرخ، ریشه در بی تاریخی دارد. این بی تاریخی در کشور ما در جای جای مناسبات اجتماعی و تاریخی مان دیده می شود. و در کنار آن کم اطلاعی از تجربه ها و عدم توصیف و تبیین مناسب آنچه اتفاق افتاده است باعث عقب گردها و به دور خود چرخیدن های بسیار شده است.
سازمان تامین اجتماعی نیز از این امر مستثنی نیست. در زمینه تاریخ مکتوب کمتر سند ساختار یافته ای وجود دارد و بدین واسطه هر زمان مدیریت های جدید بدون اطلاع از آنچه که اتفاق افتاده و گاه با نفی تمامی زحمات و تلاش های صورت گرفته وارد عمل شده اند. این نبود اطلاعات تاریخی ضرورت پی جویی مباحث در این خصوص را به صورتی منسجم تر مطرح می سازد. در این راستا و برای پاسخگویی به این نیاز تا حد امکان، آغاز به انجام مصاحبه با مدیران اسبق سازمان در یک قالب نیمه ساختار یافته نموده ایم که معطوف به اتفاقات مهم در دوران هر فرد و نقش ایشان در این فرآیند بوده است و در کنار آن نیز تلاش شده است تا ویژگی ها و توانمندی های فرد نیز لحاظ گردد.
فرآیند انجام مصاحبه ها و تدوین متن نهایی بدین صورت بوده است که پس از انجام مصاحبه اولیه و پیاده سازی آن، متن پیاده شده به انضمام برخی سوالات عام مانند زندگینامه فرد و… به شخص مصاحبه شونده جهت نهایی کردن عودت داده می شد و سپس متن نهایی شده در این تارنما قرار داده می شود. بنابر این آنچه در اینجا ارئه می گردد حاصل رفت و برگشت دوسویه بین مصاحبه کنندگان و مصاحبه شوندگان می باشد.
نهایت اینکه تلاش کرده ایم بشناسیم بلند همتان این عرصه را. از مصاحبت ها بسیار آموختیم و می آموزیم و مدیون آنهایی هستیم که به سازمان تعهد داشتند، عشق ورزیدند و آرزو دارند سازمان به بالندگی و سر آمدی برسد.
و این اندک از این یادآوران تنها ترسیم تابلویی است از سیر تطور مدیران تامین اجتماعی در آئینه زمان تحت عنوان تاریخ شفاهی. امید داریم بتوان با استمرار این فرآیند و همراهی دیگر علاقه مندان در این زمینه نقشی هر چند اندک در شکل گیری این تاریخ داشته باشیم.
قابل ذکر است پروژه تاریخ شفاهی سازمان به دور از گرایشات سیاسی، حزبی و رویکرد های شخصی افراد مصاحبه شونده و صرفا در راستای اعتلای تامین اجتماعی آغاز و تلاش گردیده تا ضمن رعایت امانت از شان و مقام افراد و مسئولینی که در ادوار مختلف در سازمان مسئولیت داشته اند، صیانت بعمل آید. علی ایحال اظهار نظر های شخصی مصاحبه شوندگان نقطه نظرات مسئولین این تارنما را منعکس نمی نماید و از تمامی کارشناسان، صاحب نظران و بزرگوارانی که به مطالب مندرج در متن مصاحبه نقدی دارند درخواست می گردد تا نقطه نظرات کارشناسی خویش را ارسال تا در این تارنما منعکس گردد.
بخش نخست
مصاحبه با دکتر خسرو سعیدی معاونت مدیر عامل در امور فنی و عضو هیأت مدیره
تاریخ مصاحبه:
شانزدهم فروردین ماه هزار و سیصد و نود و یک
مکان مصاحبه:
منزل مسکونی ایشان واقع در خیابان ملاصدرا
با سپاس از: همسر بزرگوار ایشان و آقای جمال اسکویی که ما را در انجام مصاحبه و ویرایش آن یاری دادند.
و با سپاس ویژه از: آقای مرتضی آلب ارسلان که درهماهنگی و تعاملات لازم از هیچ کوششی دریغ نورزیدند.
توضیحات:
با توجه به اینکه ایشان به سختی قادر به تکلم بودند فرآیند مصاحبه، بازبینی و اصلاح نهایی با همکاری و همراهی صمیمانه همسر ایشان و آقای جمال اسکویی مهیا گردید. که بدین وسیله مراتب سپاس و قدردانی خود را از ایشان ابراز می داریم.
همای گو مفکن سایه شرف هرگز برآن دیار، که طوطی کم از زغن باش
جای آنست که خون موج زنددردل لعل زین تغابن که خزف می شکند بازارش
«حافظ»
دوران کودکی و تحصیل
آقای دکترخسرو سعیدی در ششم مهرماه هزار و سیصد و پانزده در شهرستان خوی متولد شد. دوره کودکی او با وقایع جنگ جهانی دوم و اشغال زادگاهش (سوم شهریورماه ۱۳۲۰) مصادف بود. دوره ابتدایی و متوسطه را در خوی و تبریز به پایان رساند و با موفقیت در کنکور حقوق ۱۳۳۶- ۱۳۳۵، تحصیل در رشته حقوق قضایی دردانشکده حقوق دانشگاه تهران را آغاز کرد. متعاقب با اخذ دانشنامه لیسانس، دوره دکترای حقوق را با موفقیت به پایان رساند. در سال ۱۳۴۴ ازدواج کرد و حاصل آن دو دختر می باشد.
سعیدی و مبارزه سیاسی
سعیدی از اول متوسطه با هدف مبارزه علیه استبداد، استعمار، استثمار و ارتجاع به حزب ایران و جبهه ملی ایران پیوست. راه آزادی و رهایی ایران را برگزید. سعیدی همچنان در پیمایش این راه تا آخرین لحظه حیاتش پایدار ماند. او بر این باور بود اگر در کارگاه و نگارخانه گیتی، باز آفرینش انسانها، ابداع گردد، باز هم همین راه را برخواهد گزید. در سال ۱۳۳۹ (مصادف با سال چهارم دوره لیسانس) فعالانه در مبارزات دانشگاهی علیه استبداد و اختناق محمدرضا شاه، حضور و شرکت داشت. چند بار بازداشت شد و مدتها در زندانهای انفرادی و عمومی پادشاه پهلوی محبوس بود. هم در زمان حکومت دکتر مصدق و هم در زمان بعد کودتا معتقد به مبارزات مخفی نبود و در این زمینه مقالات متعددی می نوشت.
سازمان بعنوان برترین جایگاه انتخاب شغل
در سال ۱۳۳۹ گشایشی در اختناق محمد رضا شاه ایجاد شد و دریچه ای که گویی پنجره ای را به اندازه کمی باز کرده باشد و هوایی تازه وارد فضای سیاسی کشور شد و مبارزاتی به رهبری جبهه ملی شروع شد. دکترسعیدی بر این باور بود که همواره باید با جهل و فساد در ستیز بود. دقیقاً بلحاظ این گذشته سرافرازانه بود که ساواک اجازه نداد بعد از پایان تحصیل در وزارتخانه ها یا سازمان های مطلوب خود، از جمله وزارت امور خارجه به کار گمارده شود، لیک در سال ۱۳۴۰ دست تقدیر حوالتش را به سازمان بیمه های اجتماعی کارگران ( سازمان تأمین اجتماعی ) رقم زد. ولی پس از مدتی به این نتیجه رسید که آنجایی که باید استخدام می شد ،همانجا می باشد زیرا از لحاظ ارائه و عرضه خدمات، می توانست با آرمانهای سیاسی و اجتماعی خود مانور تمام عیان دهد.
بازداشت در بدو استخدام در سازمان
در بهمن ۱۳۴۰ زنده یاد مهندس محمد زاوش مدیر عامل سازمان تأمین اجتماعی بود. قرار بود هفتم بهمن ماه ۱۳۴۰ برای آغاز کار مراجعه کند و آن سال اول بهمن یک شبیخون عظیم به دانشگاه تهران زده شد و بسیاری از مراکز علمی و آزمایشگاهی ویران گردید، ولی او فارغ التحصیل شده بود.
در ششم بهمن ماه ۱۳۴۰ همراه با دوست، هم دوره دانشگاهی و هم رزمش آقای جمال اسکویی با خوشحالی از سازمان بیمه اجتماعی وقت واقع در خیابان ۲۴ اسفند روبروی ژاندارمری می آمدند که در چهار راه شاه سابق با همدستی یکی از دانشجویان ساواکی آنها را بازداشت کردند و هر دو را به زندان بردند و تا اواخر اسفند در زندان قزل قلعه محبوس بودند.
یکی از سرگرمی های دکتر سعیدی در زندان درست کردن مهره های شطرنج با خمیر بود. زندگی اگر چه سخت می گذشت، لهذا بعد از تعطیلات نوروز، در هفتم فروردین ماه ۱۳۴۱ به سازمان برگشت و آغاز بکار نمود.
مسیر شغلی تا بازنشستگی
شروع کار از”اداره کل فنی” بود که یکی از ادارات توانا و دارای افراد بارور و دانشگاه دیده بود. آن موقع مرحوم دکتر مجیدی مدیر کل وقت فنی بود که تحصیلکرده ژنو و احاطه بسیار وسیع در مسئولیت خود داشت، دکتر سعیدی در قسمت «مستمری ها » مشغول به کار شد. در آن زمان آقای ایرج فیروزکار رئیس اداری بود که از وی فنون و شیوه های اداری را آموخت. با پشتکار و کیاستی که از خود نشان داد مدتی در شعبه ۳ و پس از آن به «ریاست شعبه ۹» منتصب شد، بعدها به ستاد مرکز «اداره کمکهای قانونی» منتقل گردید.
لازم به توضیح است که وی هیچ پارتی نداشت و اهل پارتی هم نبود، خفقان محمدرضا شاه بیداد می کرد. او مراودات حزبی خود را کماکان داشت بنابر این برای او سازمان بخشی مربوط به تأمین معاش بود ولی بخش عظیمی از مسئولیت و پروژه هایی که بعهده داشت در راستای آرمان سیاسی اش که همانا خدمت به جامعه بیمه شده بود و به همین روش و طرز تفکر ادامه داد. در مدت کوتاهی اشتهار پیدا کرد و بعنوان چهره ای خدمتگزار و پاکیزه شناخته شد او هیچگونه انعطافی به برخی از کژروی ها در تأمین اجتماعی نداشت.
حالا دوره ای بود که دکتر محمود خواجه نوری مدیرعامل بود و با حضور دکتر خواجه نوری، ایشان بعنوان نیرویی با قابلیت شناخته شد و زمینه رشد مرحله به مرحله وی مهیا گردید. علاوه بر کار در سازمان در دانشکده بیمه طی سالهای ۱۳۵۲-۱۳۵۰ نیز تدریس داشت.
در سال ۱۳۵۲ طی حکمی از سوی آقای فضل الله معتمدی رئیس هبات مدیره و مدیر عامل بعنوان «کفیل تأمین اجتماعی منطقه فارس و بنادر» منصوب شد. درسال ۱۳۵۵ از سوی وزیر بهداری وقت به «عضویت هیات عامل سازمان منطفه ای بهداری و بهزیستی استان فارس » منصوب شد. در سال ۱۳۵۷ به تهران منتقل و عهده دار پست «معاون مدیرعامل در امور فنی و عضوعلی البدل هیأت مدیره سازمان» گردید و پس از چندی در سمت « رئیس هیات مطالعات و تحقیقات » با سازمان همکاری داشت. در سال ۱۳۵۹ حسب حکم آقای مهدی خوانساری رئیس هبات مدیره و مدیر عامل وقت، عضو هیات بررسی پیش نویس قانون تامین اجنماعی گردید تا اینکه در دوم دیماه هزار و سیصد و شصت و دو با داشتن عشق و نیروی کار به تقاضای شخصی بااستفاده از ماده ۱۱۴ قانون تامین اجتماعی بازنشسته و از سازمان جدا گردید.
سعیدی و قانون بیمه های اجتماعی
بیمه های اجتماعی از ابتکارات زنده یاد محمد مصدق در سال ۱۳۳۱ است و اتفاقاً معاون وزارت کار نیز دکتر شاهپور بختیار بود که تهیه کننده لایحه های بیمه های اجتماعی بودند که تصویب شد و مرحله به مرحله در کارخانجات بزرگ اجرا شد. در سال ۱۳۴۱ که به استخدام سازمان درآمد قانون در مراحل اولیه بود و خیلی از دستگاههای بزرگ مزد بگیر به اجرا بیمه اقدام نکرده بودند. این قانون در سال ۱۳۵۴ بازنویسی شد.
در زمانی که بازنویسی قانون در دستور کار قرار گرفت علاوه بر تخصص و مهارت در عداد افرادی بود که به نگارش قوی اشتهار داشتند از جمله آقای دکتر مجیدی و آقایان یوسفی زاده، شکیبا، اسکوئی و…. دکتر سعیدی نیزدر کنار سایرین و در تدوین قانون ۱۳۵۴ مشارکت و نقش بسزایی داشته است. البته او در تدوین و نگارش بسیاری از متونی که زیر بنایی و از منابع اداری سازمان می باشد عهده دار مسئولیت هایی بود.
جا دارد یادی از آقای دکتر حیدر قلی عمرانی شود که در وزارت دکتر شیخ الاسلام نقش بزرگی را در تدوین قانون ایفا نمود. ماده ۵ قانون راجع به گروه های کار بود و هر ماه طبق ماده ۵ پیشنهاد داده می شد ودر آن زمان سازمان زیر نظر وزیر کار بود که موارد با موافقت وزیر اقدام می شد.
گویا دکتر سعیدی نیز در تدوین «اصل ۲۹ قانون اساسی» دستی بر آستین داشته است.
تجربه همکاری با مدیران عامل
باید گفت نام دکتر محمود خواجه نوری و مهندس محمد زاوش در تاریخ تأمین اجتماعی ایران ماندگار خواهد شد زیرا خدمات عظیمی انجام دادند.
سبک مدیریتی آقای مهندس زاوش بر این بود که وقتی همکاری را انتخاب می کرد و اطمینانش جلب می شد، آن فرد از استقلال کامل برخوردار می شد و از حمایت آقای زاوش برخوردار می شد.
دکتر محمود خواجه نوری که استاد دانشکده حقوق نیز بود سعی می کرد که سازماندهی تأمین اجتماعی به صورتی باشد که افراد باکفایت در عین حال پاکیزه در رأس پست ها باشند، از جمله کارهای عظیم ایشان ایجاد و راه اندازی بیمارستان تخصصی شماره ۲ (فیاض بخش فعلی ) و تعمیم آن در کشور، ارزشیابی مسئولین سازمان و… بود. البته در آن زمان سازمان با سازمانهای بین المللی تأمین اجتماعی مراوداتی داشت و مأموریتهایی تعیین می شد.
آقای دکتر حیدر قلی عمرانی که احاطه به امور سازمان داشت و پس از مهندس زاوش آقای خوانساری آمد که آگاهی در حد بسیار قلیل داشتند و سپس آقایان معیری، غرضی و کرباسیان را در کوله بار خود، توشه ادامه راه نموده است. درهمه این دوران سازمان، برای او، به مثابه خانه دوم و دانشگاهی است که در آن پرورش یافته است. درس ها آموخت و بس تجربه ها کسب کرده است و در آن به دیدگاههای نوآورانه ای دست یافت و عرصه خدمت در سازمان، فرصتهای ارزشمندی را فرا راهش قرار داده است.
دکتر سعیدی و نویسندگی
او مولف کتاب « خاطرات اللهیار صالح» سفیر کبیر ایران در امریکا بوده و نیز اهتمام در تدوین «خاطرات مهندس احمد زیرک زاده » با همکاری دکتر ظریفی تحت عنوان کتاب «پرسش های بی پاسخ » داشته اند.
لازم به یاد آوریست که دکتر سعیدی در دوران بازنشستگی مدتی با همت و کمک دکتر ظریفی در تکوین و تشکیل بنیاد علمی فیزیک زیرک زاده بنا به خواست و وصیت مرحوم دکتر زیرک زاده در تهران و چند استان نقش داشته که ظاهرا بعدها به دلایلی ازجمله مالیات و… فعالیت آن مسکوت گردید.
در کتاب خاطرات اللهیار صالح آمده است، محمدرضا شاه بعد از کودتای ۲۸ مرداد به آقای صالح پیام داد: «تو همچنان سفیر کبیر ایران در امریکا خواهی ماند» او گفت: «من آن روزی که از پله های سفارت بالا می رفتم به نام این بود که سفیر مصدق باشم».
در کتاب همه مردان شاه گفته شده: «بعد از کودتای ۲۸ مرداد وقایعی که در دنیا اتفاق افتاد که رنگ و بوی تروریستی به خود گرفت و این پیامد کودتای ۲۸ مرداد است».
دکتر سعیدی، هنرو علائق
سعیدی دارای ذوق و قریحه در عرصه هنر بود. توانمندی در نگارش منظوم و منثور، هنرآرائی در خط و رسم و تصویرگری، پیکرتراشی و تندیس آفرینی، موسیقی (سه تار)، هنر آفرین در صنایع مستظرفه. لذا در دوران بازنشستگی در کنار تحقیق و مطالعه علاوه بر پرداختن به ورزش کوه نوردی ساعت ها به هنرآفرینی مشغول بود و آثاری ماندگار از خود به یادگار گذاشته است.
دکتر سعیدی چهره ای ماندگار
در آذر ماه سال ۱۳۸۲ مصادف با پنجاهمین سال فعالیت سازمان به پاس حضوری پرتلاش و سخت کوش در کارنامه نیم قرن تلاش سازمان در عرصه عدالت اجتماعی بعنوان چهره ای ماندگار لوح سپاسی را از آن خود ساخت.
خصائل دکتر سعیدی از نگاه دوستان
خصائل دکتر سعیدی بر شرافت، آزادگی، اخلاص، ورع، مبارزه با جهل و ظلم و مقاومت، تفکر و بینش انسانی، منش متعالی، صبر و تحمل، سکوت سرشار از حکمت، بی نظری و بی غرضی، عدالت خواهی و نصفت، اعراض از ثروت اندوزی و تجمل، تقابل با دروغ و ریا و سالوس و مردم فریبی، مردم گرائی و میهن دوستی و آرمانخواهی، در تضاد و تقابل با شیوه های عاری از راستی و درستی و یکرنگی استوار بوده است. از خصوصیاتش برخورداری از حجب فراوان بود. او در مکتبی پرورش یافت که خود را خدمتگزار همه می دانست و احترام خاصی برای همکاران قائل بود. سعیدی همچون توده الماسی بود که صیقل خورد یکی درحزب ایران و یکی در سازمان تأمین اجتماعی.
پرواز سعیدی
تا واپسین روزهای هستی خود، سرافراز از اینکه عضو سازمان تأمین اجتماعی بوده است، به آن مباهات داشت. خاطرات سازمان، هماره قرین شور و شوق و غرور جان و خرد و ذهن و روان است. در سال ۱۳۷۸ مبتلا به بیماری پارکینسون شد، در سال ۱۳۹۰ دچار شکستگی پیاپی گردید و مدتی در بستر بیماری گرفتار شد، تا اینکه در روز دوازده شهریور ماه ۱۳۹۱ با آرامش چشم از جهان بر بست و جان به جان آفرین داد و در قطعه ۲۰۸ بهشت زهرا آرمید.
…هنوز شمیم عشق تو را
از باد
از آسمان و زمین
و من چه بیهوده
در انتظار بارانم
بهار بی تو نمی آید
تو مهربان
اگر بودی
…
قطعه ای از سروده های خسرو سعیدی – روحش شاد
از: تامین پرس
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید