مهدی نصیری – نقدی اجمالی بر آرای فرهنگستان علوم اسلامی و سید مهدی میرباقری

مشکل بنیادین دیدگاه فرهنگستان ـ که البته به دلیل مغلق بودن زبان آن و در برداشتن تناقضات متعدد از سوی حوزه های علمیه جدی گرفته نشد ـ انکار عقل و ارجاع صدق و کذب قضایا نه به انطباق یا عدم انطباق با واقع که مربوط دانستن با ایمان و کفر عالِم و پژوهشگر است. در این مبنا هم عقل نظری که مدرک واقعیت بیرونی است و هم عقل عملی که قادر به ادراک حسن و قبح ذاتی بسیاری از اعمال است، انکار می شود، دیدگاهی که در تقابل با مبانی معرفتی شیعه امامیه است و تشابه تام با دیدگاه اشاعره دارد. حتی در جریان اخباری شیعه که حجیت عقل را بسیار محدود می کند، باز به کلی منکر حجیت عقل نمی شود و در مواردی مانند بدیهیات ریاضی و یا گزاره هایی چون امتناع اجتماع نقیضین حجیت عقل مستقل را می پذیرد و حتی اگر محدّثی مانند فیض کاشانی که مذاقی اخباری دارد، دائره المعارف حدیثی وافی را تالیف می کند، گریزی ندارد که چون کلینی مولف دائره المعارف کافی، در صدر همه ابواب و فصول، کتاب عقل و سپس علم را بگذارد و بعد به سراغ کتاب حجت و توحید و ایمان و کفر برود، چرا که هویت کلامی و اعتقادی شیعه امامیه با حجیت عقل و تقدم عقل بر وحی و نقل پیوند خورده است، اما این که علما و فقهای شیعه در تاریخ و میدان عمل چقدر به حجیت و به کارگیری عقل پایبند بوده اند، بحث مهم دیگری است.

نفی حجیت عقل و تحویل مقوله صدق و کذب قضایا به حق و باطل و پای ایمان و کفر را در مقوله تفکر و علم و معرفت به وسط کشیدن و از این رهگذر همه علوم و معارف شرقی و غربی و اسلامی و غیر اسلامی را انکار کردن و مدعی ارائه راهی جدید و بی سابقه شدن، اولا استعداد ایجاد فرقه و مذهبی جدید را در کنار هفتاد و دو ملت و آیین موجود دارد و ثانیا می تواند این فرقه را به فرقه ای تکفیری که مخالف خود را به سرعت به انحراف از دین و ایمان و حق متهم می کند و حتی به راحتی حکم قتل و حذف می دهد، تبدیل شود.

از دیگر اندیشه های مطرح شده در فرهنگستان عبارت است:

ـ ضرورت اجرای دین حداکثری و تمدن سازی اسلامی:

میرباقری: برای این که دین در چرخه دولت مدرن، مضمحل نگردد، باید حکومت دینی را از نو تعریف کرد و رسالت حداکثری آن در سرپرستی و مهندسی توسعه اجتماعی و حرکت به سمت تمدن اسلامی و جهانی شدن دین را یادآور شد.