هر سیستم خارجی برای کنترل ما به «راهیاب» نیاز دارد. سلطه خارجی بدون «راهیاب» نمی تواند استیلای خود را اعمال کند. در کودتا نقش این عناصر «راهیاب» بیشتر خودنمایی می کنند. همه پشتیبانان رهبر نهضت ملی نیز مانند مظفر بقایی، ابوالقاسم کاشانی و … به جهت باد فکر نمی کردند. خسرو قشقایی با وجود اینکه بیش از همه از سلطه روس و به ویژه انگلیس اگاه بود و با امریکایی ها نشست داشت، اما در روز موعود این گزینش تاریخی را کرد تا با مصدق و نهضت بماند. سیستم سرمایه داری امریکا-انگلیس با خود تاثیرات بسیاری (به عنوان بسته) به همراه خود دارد.

از جمله رونق اقتصادی، پیشرفت تکنولوژی، فردگرایی و … رهبرانی مانند دکتر مصدق و همرزمانش هیچ مشکلی برای تعامل با دنیا و استفاده از دستاوردهای جدید دنیای پس از جنگ دوم جهانی نداشتند، اما در عین حال سودای «استقلال» «آزادی» «عدم تعهد» و «اقتصاد بدون نفت» داشتند.

انگلستان، آمریکا را به انجام کودتا ترغیب کرد. آمریکا اولین مداخله در امور کشورها را انجام داد. برای آمریکا و انگلیس تجربه شیرینی بود چون سود کلان به دست آوردند و به یکی از مهمترین کشورهای جهان سلطه یافتند ولی برای ایرانی و خاورمیانه تجربه تلخی بود چون دموکراسی نوپا و اقتصاد تولیدگر ایران که می توانست الگویی برای دیگر کشورها شود، مسیری بسوی دیکتاتوری شاه و وابستگی اقتصادی به غرب پیش گرفت.