جمهوری اسلامی ایران در جریان سرنگونی رژیم صدام حسین به آمریکایی‌ها کمک کرد. این رژیم، در سال‌های پس از آن نیز، در خاک عراق بسیار فعال شد و از جمله گروه‌های شبه‌نظامی این کشور را مسلح کرد و در کنار آنها و ارتش عراق علیه داعش جنگید. پس چرا با پیشینه‌ای که ظاهرا باید مورد پشتیبانی عراقی‌ها باشد، آنها علیه جمهوری اسلامی به پا خاسته‌اند و چه چیز باعث شده که این خیزش به ویژه در جنوب شیعه‌نشین عراق آشکارتر از هر جای دیگر باشد؟

این تصور که عراقی‌ها تنها به‌دلیل دخالت ایران در امور سیاسی کشور خود علیه جمهوری اسلامی به پا خاسته‌اند و کنسولگری‌های این کشور را در کربلا ، نجف و بصره به آتش کشیده‌اند، دقیق نیست.

برانگیزنده مهم‌تر مردم عراق، به‌ویژه شیعیان این کشور، فساد اقتصادی شدیدی است که آنها معتقدند گروه‌های شبه نظامی وابسته به ایران، مثل کتائب الشهدا، عصائب،  بدر و خراسان بر محیط زندگی عراقی‌ها حاکم کرده‌اند. رهبران همه این گروه‌ها، به گفته افراد محلی و بسیاری از روزنامه‌نگاران عراقی، در ارتباط مستقیم با قاسم سلیمانی هستند و بعضا از سوی او هدایت می‌شوند.

شهر بصره در کنار اروندرود، با جمعیتی که از سال ۲۰۰۳ تا امروز از دو میلیون به چهار میلیون و ۵۰۰ هزار تن رسیده، به عنوان بزرگ‌ترین شهر جنوب و مهم‌ترین بندر عراق یک نمونه آشکار گسترش فساد و غارت مردم بومی است.

دست کم از دو سال پیش در بصره، روزانه سه میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه نفت تولید می‌شود. اگر نرخ هر بشکه نفت را تنها ۵۰ دلار در نظر بگیریم، درآمد حاصل از فروش نفت این شهر بندری به ۱۷۵ میلیون دلار در روز و نزدیک به ۶۴ میلیارد دلار در سال می رسد، اما مردم بومی، به‌ویژه جوانان از این ثروت بزرگ سهمی نمی‌برند.

تقسیم اسکله‌ها میان شبه نظامیان

روزنامه فیگارو چاپ فرانسه در شماره روز چهارم دسامبر (۱۳ آذر) در باره اوضاع بصره می‌نویسد: “تمام درآمدهای نفتی بصره را گروه‌های شبه نظامی و سیاستمدارانی در اختیار گرفته‌اند که به مواضع ایران نزدیک هستند. گروه‌هایی که شکل مافیایی به خود گرفته‌اند و به ثروت‌های بزرگی رسیده‌اند. آنها، اسکله‌های بصره را هم بین خود تقسیم و جوانان عراقی را از دسترسی به ثروت نفتی خود محروم کرده‌اند.”

از اسکله‌های بصره آن‌طور که روزنامه‌نگار عراقی می‌گوید برای واردات و صادرات غیرمجاز استفاده می‌شود.

اکنون دانش‌آموزان و دانشجویان معترض در بصره تلاش می‌کنند با به راه انداختن یک اعتصاب همگانی راه را بر این فعالیت‌ها ببندند.

قاسم سلیمانی (چپ) فرمانده نیروهای قدس سپاه پاسداران و ابومهدی المهندس، فرمانده میدانی شبه‌نظامیان حشد‌الشعبی عراق

در مورد به دست گرفتن کنترل اسکله‌ها، ظاهرا شبه‌نظامیان و سیاستمداران محلی تحت نفوذ ایران از سپاه پاسداران الگوبرداری کرده‌اند. محمود احمدی نژاد در سال ۱۳۹۰ در همایش تخصصی راهبردهای نوین مبارزه با قاچاق، برای اولین بار اصطلاح “برادران قاچاقچی” را در مورد برخی از فرماندهان سپاه پاسداران به کار برد و گفت که آنها کنترل بسیاری از اسکله‌ها را دور از نظارت گمرک به دست گرفته‌اند.

در پی این سخنان اعلام شد که تعداد اسکله‌های تحت کنترل سپاه به ۸۰ واحد می‌رسد که تنها ۴۰ واحد آن در استان هرمزگان واقع شده است. اسکله‌های هرمزگان مهم‌ترین مبادی ورودی کالاهای خارجی در ایران هستند. در همان زمان، سپاه متهم شد که از این اسکله‌های دور از نظارت قانونی کالای قاچاق وارد کشور می‌کند.

آلودگی آب، ۱۲۰ هزار بستری در یک سال

نگاهی به وضعیت شهر بصره اوج فاجعه را بیشتر نشان می‌دهد. ژرژ مالبرونو، نویسنده فیگارو، بصره را نماد آشکار شکست دوران پس از صدام حسین معرفی می‌کند و می‌نویسد: “بصره امروز هیچ شباهتی به بصره دوران صدام حسین ندارد. شهری که در گذشته ونیز جنوب لقب گرفته بود، اکنون به یک کلان شهر جهان سومی تبدیل شده که زباله تمام خیابان‌ها و کوچه‌های آن را پر کرده است. فاضلاب در کانال‌های روباز جاری است و با آب آشامیدنی مردم می‌آمیزد. برپایه آمار رسمی در سال ۲۰۱۸، ۱۲۰هزار تن از مردم شهر به دلیل بیماری‌های ناشی از آلودگی آب در بیمارستان‌ها بستری شدند”.

کمبود برق و آلودگی آب یکی از مهم‌ترین دلایل تظاهرات اعتراضی مردم بصره در ماه‌ها‌ و هفته‌های اخیر بوده است. اما آنها نیز مثل مردم نجف و کربلا در اعتراضات خود علاوه بر دولت عراق، جمهوری اسلامی ایران را هدف گرفته‌اند، زیرا پشتیبانی تهران از گروه‌های شبه‌نظامی غارتگر را دلیل همه دشواری‌های خود می‌دانند. معترضان بصره روز شانزدهم شهریور امسال کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در این شهر را به آتش کشیدند.

در کلان شهر جنوب عراق‌، به‌رغم درآمدهای هنگفت نفتی، علاوه بر مشکلات بهداشتی و رفاهی، بیکاری به‌ویژه در مورد جوانان بیداد می‌کند.

از دید معترضان، سرنخ همه این مشکلات هم در دست گروه‌های شبه‌نظامی و هم سیاستمداران فاسد نزدیک به جمهوری اسلامی است.

یک روزنامه‌نگار عراقی که مایل نیست نامش فاش شود می‌گوید: “پرداخت رشوه در عراق رواج کامل دارد. هیچ‌کس قادر نیست در مناقصه‌های بزرگ بدون پرداخت رشوه به گروه‌های شبه‌نظامی و مسئولان نزدیک به ایران برنده شود و این را همه مردم، اعم از باسواد یا بی سواد به‌خوبی دریافته‌اند.”

در همین زمینه فیگارو به نقل از یک شهروند عراقی ساکن بصره نوشته است: “نوکیسه‌ها در خارج از شهر ویلاهای افسانه‌ای ساخته‌اند و گاوصندوق‌های خود را از دلارهای نفتی پر کرده‌اند. در حالی که مردم عادی در فقر و فلاکت به‌سرمی‌برند و به حداقل خدمات بهداشتی و آموزشی دسترسی ندارند.”

حضور سلیمانی، نمک بر زخم مردم

خبرگزاری فرانسه روز ۱۲ آذر، سوم دسامبر گزارش داد که قاسم سلیمانی فرمانده لشگر قدس سپاه پاسداران همراه با محمد کوثرانی‌، نماینده حزب‌الله لبنان این روزها برای مذاکره با رهبران عراق در بغداد به‌سر‌می‌برد.

این خبرگزاری تاکید ورزیده است که هدف این مذاکرات تعیین دولت جدید است. دولتی که رئیس آن از دید تهران باید بدون تردید یک شیعه وفادار به جمهوری اسلامی مثل نوری المالکی و عادل عبدالمهدی باشد.

جواد طالعی، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر سیاسی

در کنار پافشاری برای حل مشکلات اقتصادی، عراقی‌ها خواستار تغییر رژیم و قانون اساسی کشور خود نیز هستند. آنها معتقدند که نظام مبتنی بر گرایش‌های دینی و قومی باید خاتمه یابد و جمهوری اسلامی ایران باید به دخالت‌های خود در کشورشان پایان دهد.

برپایه قانون اساسی فعلی عراق، رئیس جمهوری باید کرد، نخست وزیر شیعه و رئیس مجلس سنی باشد. معترضان عراقی این نوع تقسیم قدرت را نمی‌خواهند و خواستار یک نظام سکولار هستند. حتی آیت الله سیستانی مرجع تقلید شیعیان و مقتدا صدر روحانی پرنفوذ شیعه هم در بسیاری موارد با معترضان همراه شده‌اند.

حضور فرمانده لشگر قدس و تلاش‌های او برای تحمیل یک دولت دست نشانده دیگر به مردم عراق، با این خواسته‌ها منافات دارد و بر زخم معترضان نمک می‌پاشد. به آتش کشیدن کنسولگری جمهوری اسلامی در نجف برای سومین بار پیاپی نتیجه همین دخالت‌ها است.

نقطه ضعف سیاست خارجی جمهوری اسلامی به‌ویژه در نجف قابل تامل است. شهری که در گذشته محل تحصیل و سکونت بسیاری از مراجع تقلید پرنفوذ ایرانی بوده و به عنوان محل دفن اولین امام شیعیان یکی از مهم‌ترین زیارتگاه‌های آنان محسوب می‌شود، امروز به بزرگ‌ترین سنگر مخالفان رژیمی تبدیل شده که داعیه رهبری شیعیان جهان را دارد.

از: دویچه وله