تهران با نخستین دور مذاکرات واشنگتن و طالبان، ابراز مخالفت کرد
حسن فحص – ایندیپندنت فارسی
نگرانی رهبر طالبان افغانستان از مبتلا شدن دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا به بیماری کرونا، از سوی رهبری ایران مورد بیتوجهی قرار نگرفت، به ویژه اینکه رهبر طالبان در حالی برای ترامپ آرزوی سلامتی و تندرستی کرد که تهران با اضطراب بسیاری مشغول شمردن روزهای باقیمانده تا انتخابات ریاست جمهوری آمریکا است. ایران به شدت نگران است که تنش میان واشنگتن و تهران به کجا خواهد کشید؟ آیا ایران با پیرزوی ترامپ، چهار سال دیگر را در کشمکش و رویاروی با واشنگتن سپری خواهد کرد یا اینکه با پیروزی بایدن نیز به دلیل میراث سنگین، تصمیمات اتخاذ شده و مجازاتهای اعمال شده علیه ایران در دوره ریاست جمهوری ترامپ، با چالشها و پیچیدگیهای تازهای روبهرو خواهد شد؟
البته قرائت دولت ایران از نتایج انتخابات ایالات متحده ممکن است با قرائت رهبری طالبان تفاوت چندانی نداشته باشد، با این حال، مبانی هر دو قرائت تنها از نظر گرایشها و نگرانیها میتواند با هم متفاوت باشد. در حالیکه طالبان گفتوگوها و مذاکراتی که در مورد خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان انجام داده است را فرصتی دستنیافتنی برای تحمیل شروط خود در افغانستان و بازگشت به عنوان یک بازیگر اساسی که نقش فراگیری در عرصههای مختلف جامعه افغانستان دارد، محسوب میکند. اما تهران بدین باور است که هرگونه توافق مستقیم میان واشنگتن و طالبان در مورد صلح افغانستان و دادن نقش حاشیهای به دولت افغانستان به معنی بر باد دادن تمام تلاشهای انجام شده توسط رهبری ایران به منظور دستیابی به توافقی برای مشارکت واقعی دو طرف بحران در این کشور است. افزون بر اینکه توافق واشنگتن و طالبان میتواند منجر به تحقق اهداف آمریکا برای خروج از افغانستان با حداقل خسارت در چارچوب استراتژی اعلام شده توسط ترامپ برای بیرون کشیدن نیروهای آمریکایی از مناطق درگیری در خارج از مرزهای ایالات متحده شود.
هدف از رابطهای که تهران با برخی از گروهها و جناحهای جنبش طالبان برقرار کرده بود، دستیابی به منافع ایران در صحنه افغانستان و تلاش برای بهرهبرداری از طالبان یا برخی از جناحهای وابسته به این جنبش برای محروم کردن نیروهای آمریکایی از دستیابی به اهدافی بود که تحقق آنها به نفع ایران نیست. از سوی دیگر، تهران سعی میکرد با استفاده از همین رابطه، مانع رسیدن طالبان به قدرت سیاسی در مرزهای شرقی خود شود و از خطرات احتمالی که ممکن است در آینده مرزهای ایران را تهدید کند، جلوگیری کند.
به همین دلیل، تهران با نخستین دور مذاکرات واشنگتن و طالبان که در ماههای گذشته در دوحه برگزار شد، ابراز مخالفت کرد، به ویژه اینکه دولت افغانستان در مذاکرات یادشده هیچ مشارکتی نداشت. تهران در آن زمان، در صدد اتخاذ اقدامات دیپلماتیک، سیاسی و امنیتی شد و شماری از مقامات ارشد دولتی همچون محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه، علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی و ژنرال اسماعیل قاآنی، فرمانده جدید سپاه قدس و مسئول سابق پرونده افغانستان، عازم کابل شدند، در مقابل، هیئتهای از افغانستان، از جمله هیئت طالبان برای گفتوگو با مقامات ایرانی وارد تهران شد.
البته هدف اصلی این دیدارها، برطرف کردن نابرابریهای ناشی از عدم حضور دولت افغانستان در اجرای توافقنامه به دست آمده میان واشنگتن و طالبان، به ویژه در زمینه مسائل مرتبط به زندانیان طالبان و مشارکت این جنبش در روند سیاسی افغانستان بود و همین تلاشها باعث شد تا دوحه حدود یک ماه پیش، میزبان مذاکرات جدیدی با مشارکت دولت اشرف غنی و حضور نماینده ایران باشد. در واقع، نگرانی دولتهای افغانستان و ایران در مورد هرگونه توافق صلح میان واشنگتن و طالبان، ناشی از تسریع تکمیل نسخه نهایی این توافقنامه در چند روز باقیمانده به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا است، به ویژه اینکه موفقیت در این امر میتواند به عنوان دستاوردی برای ترامپ در مقابل رقیب انتخاباتی وی به شمار رود. در نتیجه، واشنگتن ممکن است برای رسیدن به این هدف، امتیازات بسیاری برای طالبان بدهد و این اقدام برای تهران به معنای بازگشت با نقطه خطر و نگرانی است، زیرا نیروهای طالبان ممکن است این بار با پوشش و حمایت آمریکا کنترل افغانستان را در دست گیرند.
در همین حال، طالبان سعی میکند با افزایش آشفتگی و ناامنی در افغانستان، واشنگتن را به سرعت بخشیدن به اتمام این توافق و رفتن به مرحله اجرایی آن سوق دهد تا مشارکت و نفوذ بیشتری در برنامههای سیاسی و تصمیمگیریهای آینده افغانستان داشته باشد. البته این نگرانی تنها منحصر به ایران نیست، بلکه پاکستان و هند نیز که به طور مستقیم در تحولات افغانستان نقش دارند و تحت تأثیر دگرگونیهای افغانستان قرار میگیرند، از هرگونه توافق میان واشنگتن و طالبان ابراز نگرانی میکنند. در واقع، سفرهای اخیر دکتر عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه ملی افغانستان به اسلام آباد، دهلی نو و تهران به هدف هماهنگ کردن تلاشها برای مقابله با پیامدهای هرگونه تصمیم آمریکا برای خروج از افغانستان انجام شده است. زیرا اتخاذ چنین اقدامی بدون تردید میتواند به تقویت مجدد جنبش طالبان و تحمیل مشارکت آن در دولت افغانستان به گونهای که در تمام بخشهای سیاسی، امنیتی و نظامی نقش داشته باشد، منجر شود.
شکی نیست که اتخاذ چنین تصمیمی از سوی واشنگتن، ممکن است افغانستان را بار دیگر در باتلاق بیثباتی و درگیریهای داخلی فروبرد و پیامدهای ناشی از آن، از جمله افزایش شمار مهاجران، کشورهای همسایه را آسیبپذیر کند، البته تمام کشورهای همسایه افغانستان از بحران اقتصادی جهانی رنج میبرند، به ویژه ایران که افزون بر چالشهای دیگر، تحت تحریمهای شدید اقتصادی قرار دارد.
در واقع، گفتوگوهای واشنگتن و طالبان نهتنها برای تهران نگران کننده بوده، بلکه برای مسکو که از تحولات افغانستان و بازگشت طالبان به عنوان یک بازیگر اصلی در روند سیاسی افغانستان نگرانی دارد، نیز هراسانگیز تلقی میشود. به ویژه اینکه بازگشت طالبان، میتواند به معنای احیای افراطگرایی در مرزهای شرقی ایران باشد و افغانستان را به مسیر تروریسم تکفیری بازگرداند و در نتیجه، قلمرو روسیه و حتی پایتخت آن با تهدید تروریسم مواجه شود. البته این مسئله در سفر ماه سپتامبر گذشته محمد جواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران، به مسکو و دیدار وی با سرگئی لاوروف، همتای روسیاش مورد بحث و بررسی قرار گرفت و دو طرف در جریان صحبت در مورد صلح افغانستان به این نگرانی اشاره کردند.
© IndependentArabia