ماهنامه خط صلح – نقش مثبت مراکز تفریحی و ورزشی و تأثیر آن در افزایش و بهبود سلامت روان جامعه امری بدیهی به نظر می‌رسد؛ باید گفت که سرانه تخصیص مراکز تفریحی و ورزشی کشور آمار جالبی را بدست نمی‌دهد. عمدتأ تمرکز امکاناتی مانند مراکز تفریحی ورزشی در کلانشهرها و مراکز ثروت و قدرت است. با این حال این موضوع را در بستر کلی جامعه بررسی خواهیم کرد.
باید گفت که فعالیت تفریحی و ورزشی، لازمه ارتقاء سلامت روحی و جسمانی افراد هر جامعه است. از جمله شاخص‌های توسعه متوسط طول عمر و بهداشت جسمانی و روانی یک جامعه است و این مهم با ارتقاء فعالیت‌های تفریحی و ورزشی بهبود می‌یابد.
در عصر حاضر با گسترش دامنه‌های استفاده از وسایل جدید مانند آسانسور و پله‌برقی، ابزارهای فناوری اطلاعات (کامپیوتر، اینترنت و…)، تغییر سبک زندگی و نحوه‌ی اشتغال افراد و نیز گسترش زندگی آپارتمان‌نشینی در شهرهای بزرگ، تحرک شهروندان به‌شدت کاهش یافته است. در حقیقت کم تحرکی افراد عامل موثری برای افزایش میزان بیماری‌ها و ناتوانی‌ها و مرگ و میرها است. ضمناً به دلیل مشغله بیش از حد شهروندان، نبود فرصت کافی جهت انجام تمام کارهای روزمره و نیز فاصله زیاد بین مراکز خدمات‌رسانی شهری، شهروندان به اتومبیل و سایر وسایل مدرن به شدت وابسته شده‌اند و فعالیت‌های اوقات فراغت نیز به نوعی تنظیم شده که کمترین تحرک و فعالیت بدنی را به همراه دارد.
امروزه با رشد سریع و سرسام‌آور جمعیت شهرهای بزرگ، تقاضا برای استفاده از کامپیوتر و سایر ابزارهای تکنولوژی نوین افزایش یافته است. لذا اغلب افراد بیشتر وقت و انرژی خود را صرف کار با این وسایل جدید می‌کنند که این مسأله علت اصلی کم‌تحرکی شهروندان است. همچنین اکثر افراد زمان اوقات فراغت خود را در فضای شهری به نحوه‌ای سپری می‌کنند که نیازی به انجام فعالیت بدنی و تحرک نداشته باشند؛ از جمله این فعالیت‌ها تماشای تلویزیون، رفتن به سینما، گپ‌زنی اینترنتی و بازی‌های کامپیوتری است. در کشورهای در حال توسعه، شلوغی، فقر، جنایت، ترافیک، آلودگی هوا، فقدان و کمبود پارک و اماکن ورزشی فعالیت بدنی را به انتخابی دشوار تبدیل می‌کند.
همچنین در این کشورها، گسترش مراکز ورزشی تفریحی با موانع زیادی روبرو است که شاید مهمترین آنها شرایط دشوار زندگی و پایین بودن سطح زندگی اکثریت مردم باشد. افزون بر این، نیاز به زنده ماندن فرصت کاملاً محدودی برای پرداختن به ورزش و تفریح را باقی می‌گذارد. در این میان آنچه کمتر مورد توجه مسئولان و مدیران شهری قرار گرفته، برنامه‌ریزی برای گذران اوقات فراغت از طریق توسعه فضاهای ورزشی تفریحی جهت دستیابی به سلامت و سرزندگی افراد است.
در حقیقت اوقات فراغت زمینه‌ی تجدید قوا را برای استمرار فعالیت انسان فراهم می‌سازد. بر اساس این تفکر، امروزه گسترش مراکز ورزشی تفریحی برای گذران اوقات فراغت شهروندان مانند گذشته نه به عنوان یک تفریح، بلکه در کنار مشکلات زندگی در عصر اطلاعات به مثابه یک نیاز مهم برای سالم و با نشاط زیستن افراد لازم و ضروری است.
باید گفت که ساماندهی فضایی و تأمین امکانات فراغتی تا حدود زیادی به کمیت و کیفیت فضاهای شهری و تجهیزات آنها وابسته است. بنابراین تحقق این امر یعنی برنامه‌ریزی برای «گذران فراغت و تحقق سلامت» ارتباط نزدیکی با برنامه‌ریزی شهری دارد که خود سیستم مطلوب بروکراسی، مدیران متخصص، تأمین مالی و البته ارتباط و همکاری پویای نهادهای دولتی با مردم را می‌طلبد.
در این راستا نقش مدیریتی ارگان‌ها و سازمان‌های مختلف شهری نظیر شهرداری جهت تأمین فضاهای تفریحی ورزشی مورد نیاز اقشار مختلف جامعه برای بهتر سپری کردن اوقات فراغت افراد پر اهمیت است. ایجاد تغییراتی در نظام مدیریتی شهرداری، اتخاذ تصمیمات نوین برای ارائه ضوابط و الگوهایی برای فراهم نمودن فضاهای گذران اوقات فراغت از جمله پارک، زمین‌های بازی و مراکز تفریحی ورزشی ضروری است.
مراکز تفریحی ورزشی نقشی مهم در سلامت جامعه و در نهایت توسعه پایدار دارند. به منظور تحقق این امر باید تمام پتانسیل موجود مانند منابع دولتی (استفاده از تمام توان و قابلیت‌های شهرداری‌ها، اداره اوقاف و..) و نیز قابلیت‌های سازمان‌های مردم‌نهاد و بهره‌مندی و به‌کارگیری از فکر، اندیشه و سرمایه بخش خصوصی را به کار گرفت.
مراکز تفریحی ورزشی می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر کاهش استرس، افزایش فعالیت فیزیکی، ایجاد فرصت‌های بیشتر برای تعامل اجتماعی، رفع خستگی، دسترسی به هوای سالم، کسب نشاط و تفریح خانوادگی، دوری از آلودگی و تنگی محیط مسکونی و گریز از یکنواختی زندگی شهری داشته باشند.
در دنیای امروز که رسانه‌های جمعی و فضای مجازی ذهن و روان افراد جامعه را به خود مشغول ساخته و افراد زمان و وقت قابل توجهی در روز را به گشت و گذار در فضای مجازی اختصاص می‌دهند، تأسیس و گسترش چنین مجتمع‌هایی به نوبه خود می‌تواند منتهی به فارغ شدن افراد از فضای مجازی و حضور در محیط اجتماعی شوند. البته امکانات و شرایط موجود، هنوز فاصله بسیار زیادی با استانداردهای جهانی داشته و همه عناصر و شاخصه‌های این حوزه را در برندارند. کلانشهرها هم، اکنون به یکی از شلوغ‌ترین و پرترافیک‌ترین شهرهای جهان تبدیل شده‌اند. پاسخگویی به نیازهای اجتناب‌ناپذیر این طیف عظیم جمعیتی، امکانات و فضاهای شهری خاص خود را می‌طلبد. در این بین، تکثّر و حجم بالای جمعیت شهری از یک سو و نبود فضاهای باز و بزرگ از طرف دیگر ایجاب می‌کند که مجتمع‌هایی با شاخصه‌های همه‌جانبه و مختلف تأسیس شوند تا با ارائه خدمات متنوع و تسهیلات تفریحی و رفاهی مختلف، بتوانند نیازهای عادی و روزمره شهروندان با هر طبقه و سطح معیشتی را برطرف سازند.
حضور در فعالیت‌های ورزشی تفریحی به افزایش کیفیت زندگی در افراد با اختلالات روانی مزمن منجر می‌شود. همچنین حضور در فعالیت‌های ورزشی تفریحی به ارتقای سلامت روانی، جسمانی، اجتماعی و محیطی آنها منتج می‌شود. توصیه می‌شود که روانشناسان، کاردرمانگران و سایر متخصصان بهداشت روان که در مراکز روانپزشکی کشور مشغول به کار هستند، از فعالیت‌های ورزشی تفریحی برای ارتقای سطح روانشناختی بیماران بهره بگیرند.
نکته‌ای که باید به آن اشاره کرد لزوم تحقق این امر و نیز تمرکز بر کودکان است. سلامت جسمانی و روانی یک انسان اگر از کودکی تحقق یابد موجبات پرورش یک انسان سالم و مفید را برای جامعه فراهم می‌آورد. مسلم است که تحقق این موضوع هزینه‌های دولت را نیز کمتر کرده و نشاط جامعه بالاتر می‌رود.
تأثیر مجموعه‌های تفریحی ورزشی در زندگی کودکان مختوم به صرف تفریح و گذران اوقات فراغت نیست بلکه با ایده‌پردازی درست و معماری آگاهانه می‌توان فضایی را در این مجموعه‌ها ایجاد کرد که کودکان در حین لذت بردن، ناخودآگاه تحت تأثیر کالبد فرهنگی جامعه قرار بگیرند و در نتیجه زمینه‌ساز سلامت روانی کودکان شود. چرا که چگونگی گذران اوقات فراغت رابطه نزدیکی با رشد و بهبود سلامت روانی کودکان دارد. ورزش در سلامت و آمادگی جسمانی، تعادل و ثبات هیجانات، رشد اجتماعی و تأمین نیازهای دوستی، رقابت، جلب توجه، امنیت و تقویت روحیهی گروهی، کاهش افسردگی و تصویر مثبت بدنی و اجتماعی تأثیر دارد. از جمله کارکردهای مهم ورزش کمک به رشد و تحول شخصیت روانی اجتماعی و جسمانی کودکان، تحکیم معاشرت جمعی و تسهیل دستیابی به رشد، مسئولیت اجتماعی و فردی است. کودکان مشارکت کننده در فعالیت‌های ورزشی و گروهی از رشد اجتماعی بهتری نسبت به دیگر کودکان برخوردارند. بنابراین بایستی به این نکته اشاره کرد که ورزش و تفریح امروزه تنها یک فعالیت ساده نیست؛ بلکه قابلیت‌های پیچیده مغز را در امور مختلف از جمله آموختن مطالب، هماهنگی، چالاکی، درست عمل کردن و درست تصمیم گرفتن تقویت می‌کند.
کودکان سرمایه‌های آینده این کشور هستند و رشد و پرورش مطلوب آنان در گرو نگاهی دینامیک و پویا به این مقوله، مسئولیت‌پذیری و همکاری نهادهای مختلف زیربط دولتی و نیز NGOها و در نهایت خانواده است.
از: هرانا
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید