ایران وایر
«حمید نوری» با نام مستعار «عباسی»، عضو سابق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دادیار قوه قضاییه جمهوری اسلامی در زندان گوهردشت کرج و دستیار قاضی «محمد مقیسه» در جریان اعدام گسترده زندانیان در تابستان ۱۳۶۷، از سوی هیات منصفه دادگاه ناحیه۴ استکهلم در سوئد گناه‌کار شناخته شد و قاضی به او حکم حبس مادام‌العمر داد.
این اولین بار در جهان است که یک مامور جمهوری اسلامی ایران بابت اعدام‌های زندانیان سیاسی در دهه ۶۰ خورشیدی محاکمه و جنایت‌کار شناخته می‌شود. جزییات این حکم چیست؟
**
اتهام نوری چه بوده است؟
حمید نوری از سوی دادستانی سوئد متهم شده بود که با اعدام زندانیان هوادار «سازمان مجاهدین خلق» که بنابر کیفرخواست، از سوی «صدام حسین»، رهبر پیشین عراق در زمان جنگ با ایران حمایت می‌شدند، «جنایت جنگی» مرتکب شده و با اعدام گسترده سایر زندانیان سیاسی چپ‌گرا، «قتل عمد» انجام داده است. هیات منصفه در هر دو مورد نوری را مجرم شناخت و قاضی بابت آن به او حکم حبس مادام‌العمر داد.
آیا نوری بالاترین مجازات ممکن را گرفته است؟
در کشورهای اروپایی، حکم اعدام سال‌ها است که برچیده شده و مجازات‌های غیرانسانی نظیر شلاق و قطع عضو که در جمهوری اسلامی ایران رایج است، وجود ندارد. شدیدترین نوع مجازات در قوانین سوئد که یکی از دادگاه‌های آن در استکهلم، پایتخت این کشور این حکم را صادر کرده، حبس برای تمام عمر است. به این ترتیب، حمید نوری بابت ارتکاب جنایت جنگی و قتل زندانیان، بالاترین مجازات ممکن در قوانین سوئد را دریافت کرده است.
حمید نوری باید خسارت هم پرداخت کند؟
دادگاه حکم داده است که نوری ۴۰ هزار کرون سوئد، معادل تقریبا سه هزار و ۸۰۰ دلار به هریک از افرادی که نام آن‌ها آورده می‌شود، به عنوان خسارت پرداخت کند: «حسین سیداحمدی»، «سولماز علیزاده»، «فریدون نجفی آریا»، «مجید صاحب جم اتابکی»، «علی اکبر بندلی»، «لاله بازرگان»، «سید جعفر میرمحمدی برنجستانکی»، «مجید رجستانکی»، «مجید جم»، «احمدی احمدی»، «مجید نجفی آریا»، «محسن اسحاقی»، «رضا فلاحی»، «حسین فارسی»، «رمضان فتحی»، «مهدی برجسته گرمرودی»، «حسن گلزاری»، «همایون کاویانی»، «نصرالله مرندی»، «اصغر مهدی‌زاده»، «مهناز میمنت»، «ایرج مصداقی»، «مهری ماهری حاجی سرا»، «صدیقه حاجی محسن نجاریه»،«مسعود اشرف سمنانی»، «عصمت طالبی کلهران»، «محمد زند» و «علی ذوالفقاری».
آیا حکم نوری غیرقابل تغییر است؟
حمید نوری ۲۰ روز فرصت درخواست تجدیدنظر خواهی از رای دادگاه اولیه دارد. وکیل مدافع او گفته است که آن‌ها به حکم دادگاه اعتراض خواهند کرد، بنابراین حکمی که در تیرماه ۱۴۰۱ صادر شده است، هنوز قطعی و غیرقابل تغییر نیست.
نوری در کشتن چند نفر دست داشته است؟
رقم دقیقی از تعداد اعدام شدگان در دست نیست، زیرا افرادی که در اعدام‌های تابستان ۱۳۶۷ کشته شدند، در محاکم چند دقیقه‌ای پنهانی محکوم شده بودند و از آن‌جا که حکم اعدام آن‌ها به طور مخفیانه اجرا شد، دست‌یابی به رقم دقیق آن‌ها ناممکن است. اما «سازمان دیده‌بان حقوق بشر» بر اساس اسناد به جا مانده و اعلام خانواده‌های اعدام شدگان، تعداد قربانیان را بین دو هزار و ۸۰۰ تا پنج هزار نفر برآورد کرده است.
ماموران جمهوری اسلامی سپس اعدام شدگان را در گورهای دسته جمعی دفن کردند، به طوری که محل دفن افراد قابل شناسایی نباشد. ماموران پس از این اقدامات و با گذشت چند دهه از اعدام‌ها، هنوز هم خانواده‌های اعدام شدگان را مورد آزار و اذیت و حتی دستگیری خودسرانه و بازداشت قرار می‌دهند که این اقدام خود از موارد جنایت علیه بشریت است.
شماری از کارشناسان سازمان ملل متحد به دولت جمهوری اسلامی ایران هشدار داده‌اند که ادامه این وضعیت می‌تواند به گشودن پرونده جرایم بزرگ بین‌المللی علیه نظام حاکم بر ایران منجر شود.
جلسه محاکمه نوری چه‌قدر طول کشید و چند شاکی دارد؟
دادگاه به مدت ۹ ماه از تابستان سال ۱۴۰۰ تا بهار ۱۴۰۱ طول کشید و جمعا ۹۲ جلسه برگزار کرد. پرونده نوری ۳۴ شاکی دارد و طی برگزاری جلسات محاکمه، ۲۶ شاهد عینی هم در آن شهادت دادند. دادگاه در دوره‌ای برای شنیدن شهادت شاهدان عینی، محل برگزاری خود را از سوئد به کشور آلبانی برد تا شاهدانی که امکان سفر به سوئد نداشتند، بتوانند اظهارات خود را به سمع هیات منصفه و قاضی برسانند.
چرا سوئد حمید نوری را محاکمه کرد؟
بر اساس اصل «صلاحیت جهانی»، برخی از کشورهایی که نظام قضایی پیشرو و قابل قبولی دارند، می‌توانند افراد متهم به جنایت‌های بزرگ بین‌المللی را حتی در صورتی که تبعه خودشان نباشند یا جرم را علیه اتباع آن انجام نداده باشند، برای مبارزه با بی‌کیفر ماندن جنایت‌کاران بزرگ محاکمه کنند.
پرونده نوری متهمان دیگری دارد؟
«ابراهیم رئیسی» رییس جمهوری کنونی ایران، «مصطفی پورمحمدی» وزیر کشور دولت «محمود احمدی‌نژاد» و وزیر دادگستری دولت «حسن روحانی»، «حسینعلی نیری» معاون دیوان عالی کشور و رییس دادگاه عالی انتظامی قضات و «مرتضی اشراقی» از مقام‌های قضایی، از متهمان اصلی پرونده کشتار تابستان ۱۳۶۷ هستند که هنوز زنده‌اند.
«روح‌الله خمینی» در تابستان ۱۳۶۷ گروهی را مامور کرده بود تا زندانیان سیاسی را که «محارب» تشخیص می‌داد، اعدام کند. این گروه که بعدها به «هیات مرگ» معروف شد، به زندان محل نگه‌داری زندانیان سیاسی که در حال سپری کردن دوره محکومیت بودند، می‌رفت و در محاکمات چند لحظه‌ای، اعدام‌های گسترده‌ای ترتیب داد.
آیت‌الله «حسینعلی منتظری»، قائم مقام وقت رهبری این اعدام‌ها را بزرگ‌ترین جنایت جمهوری اسلامی خوانده بود.
آیا احتمال دستگیری افراد دیگری هم‌چون نوری وجود دارد؟
از اعضای این هیات مرگ، ابراهیم رئیسی پس از رسیدن به ریاست جمهوری و حسینعلی نیری چند روز پیش از اعلام حکم حمید نوری، از اعدام‌ها دفاع کرده و گفته‌اند که چنین کشتاری برای حفظ نظام لازم بود. اما حتی افرادی هم‌چون پورمحمدی و اشراقی که به طور علنی در این زمینه اظهارنظر موافق نکرده‌اند، از دید نظام عدالت کیفری، از مهم‌ترین متهمان پرونده کشتار تابستان ۱۳۶۷ هستند.
از متهمان این پرونده یا اعضای هیات مرگ در رده‌های مختلف مانند قاضی محمد مقیسه تا به حال هیچ کدام به طور علنی به کشورهایی که قابلیت دستگیری و محاکمه آن‌ها را دارند، سفر نکرده‌اند اما این امکان وجود دارد که در صورت سفر به چنین کشورهایی، روند قضایی مشابه حمید نوری درباره آن‌ها به جریان انداخته شود.
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید