شایا گلدوست
«مهسا حسن‌زاده»، زن ترنس پناه‌جوی ساکن شهر «دنیزلی» در ترکیه که در تاریخ ۱۳ مرداد ۱۴۰۱ (چهارم آگوست ۲۰۲۲) توسط پلیس امنیت ترکیه بازداشت شده بود، در خطر دیپورت به ایران قرار دارد.
گفته می‌شود که مهسا با اتهام «توهین به مقدسات در یک برنامه لایو اینستاگرامی» توسط پلیس دستگیر و بعد از چند روز، به کمپ استرداد در استان «آیدین» منتقل شده است.
یکی از دوستان نزدیک او که در این مدت توانسته است با مهسا در ارتباط باشد، درباره شرایط فعلی او به «ایران‌وایر» می‌گوید: «طی تماس‌هایی که یک روز در میان با ما می‌گیرد، ما را از حال خود باخبر می‌کند. حال روحی خوبی ندارد و مدام از ما می‌خواهد که او را نجات دهیم. تا زمانی که در کمپ استرداد آیدین بود، به صورت انفرادی نگه داشته می‌شد. چون یک زن ترنس است و پروسه ترنزیشن را در ترکیه آغاز کرده است، هنوز اوراق قانونی او منتسب به مردانه‌اند و با هویت جنسیتی مهسا تطابق ندارند. در آخرین تماسی که با ما گرفت، خبر داد که از شهر آیدین به کمپی در نزدیکی استانبول منتقل شده است. او گفت حکمش شش ماه حبس و پس از آن، بازگردانده شدن به ایران است. هرچند وکیل مهسا به حکم صادر شده اعتراض کرده اما برای مشاهده نتیجه این اعتراض نیاز به زمان است.»
«ترنس» یا «ترنس‌جندر» یک واژه چتری است و در واقع به شخصی گفته می‌شود که هویت جنسیتی خود را مغایر با جنسیتی که در بدو تولد بر اساس ظاهر اندام جنسی به او نسبت داده شده است، تعریف می‌کند.
به زبانه ساده‌تر، زن ترنس به شخصی گفته می‌شود که با جسم و اندام جنسی منتسب به مردانه متولد شده است و جنسیت مردانه به او نسبت داده می‌شود، در صورتی که او خودش را یک زن می‌داند و هویت جنسیتی خویش را زنانه تعریف می‌کند. مرد ترنس نیز به شخصی گفته می‌شود که با جسم و اندام جنسی منتسب به زنانه به دنیا آمده و جنسیت زنانه به او نسبت داده می‌شود، در حالی که او هویت جنسیتی خود را مردانه تعریف می‌کند و خویش را یک مرد می‌داند.
البته ترنس‌ها می‌توانند هویت جنسیتی «غیردوگانه» یا «نان‌باینری» نیز داشته باشند و با وجودی که جنسیت نسبت داده شده به خود را نمی‌پذیرند اما خودشان را متعلق به هیچ‌کدام از دو قالب زنانه و مردانه ندانند.
با وجودی که سازمان‌های انگشت‌شماری برای دفاع از حقوق پناه‌جویان و پناهندگان در ترکیه فعال هستند اما معمولا این سازمان‌ها در مقابل اداره مهاجرت و دولت ترکیه توانایی بسیار کمی دارند و روز به روز نیز محدودتر می‌شوند.
سازمان «کائوس گ‌‌ل» (Kaos GL) که سازمانی برای دفاع از حقوق افراد رنگین‌کمانی در ترکیه است، اقدام به گرفتن وکیل و پی‌گیری پرونده مهسا کرده است اما تا این لحظه خبر تکمیلی بیشتری در دست نیست.
مهسا مانند بسیاری از افراد ترنس و رنگین‌کمانی، برای فرار از فشارهای خانوادگی، اجتماعی و قانونی، ایران را به مقصد ترکیه ترک کرد. حالا ترکیه نیز برای او مکانی امن نیست و ممکن است با بازگردانده شدن به ایران، در معرض آسیب‌های بسیار جدی قرار گیرد و امنیت روانی و جانی او نیز به خطر بیفتد.
در سال‌های اخیر، اداره مهاجرت ترکیه با دلایل مختلف اقدام به دیپورت پناه‌جویان و پناهندگان کرده است؛ کسانی که به دلیل نداشتن امنیت جانی و روانی در کشور خود، به ترکیه آمده و تحت حفاظت بین‌المللی قرار دارند.
آمار بالای پناه‌جویان و پناهندگان در سال‌های اخیر تبدیل به بحرانی جدی برای کشور ترکیه و هم‌چنین کشورهای پناهنده‌پذیر شده است. تغییر رویکرد دولت حاکم در ترکیه و هم‌چنین سیاست‌های کشورهای پناهنده‌پذیر به شرایط سخت انسان‌هایی که به امید رسیدن به آزادی و امنیت ترک خانه کرده‌اند، دامن می‌زند.
از سپتامبر سال ۲۰۱۸ که روند رسیدگی به پرونده پناه‌جویان به دست اداره مهاجرت ترکیه افتاده، این شرایط نابسامان‌تر و بحرانی‌تر شده است.
«هانا تاران»، فعال در زمینه حقوق پناهندگان و از اعضای سازمان «زندگی مثبت» در ترکیه در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» با اشاره به این که در چند سال گذشته آمار بیشتری از رد شدن پرونده پناه‌جویان توسط اداره مهاجرت ترکیه به دست رسیده است، می‌گوید: «دلایل مختلفی در دیپورت پناه‌جویان و پناهندگان وجود دارد. یک‌سری از دلایل، قانونی هستند و برخی نیز هیچ پایه و اساس قانونی ندارند و بیشتر به رفتارهای سلیقه‌ای مسوولان در زمان انجام مصاحبه‌ها در اداره مهاجرت ترکیه برمی‌گردند. دلایل قانونی مثلا شامل عدم ثبت آدرس یا تغییر محل سکونت پناه‌جو یا پناهنده در اداره مربوطه، به همراه نداشتن کارت شناسایی مخصوص پناه‌جویان و پناهندگان در ترکیه، سفر کردن و خارج شدن بدون اجازه تردد از شهر محل سکونت، کار کردن در بازار سیاه و بدون داشتن اجازه کار، انجام هرگونه عمل خشونت‌آمیز که در قانون ترکیه صراحتا جرم است، می‌شوند.»
هانا تاران در ادامه می‌گوید: «در بازه زمانی مشخصی، یکی از دلایلی که نه تنها شامل حال پناه‌جویان و پناهندگان رنگین‌کمانی بلکه همه افراد پناه‌جو در ترکیه می‌شد، انجام شتاب‌زده و سریع مصاحبه‌ها از سوی اداره مهاجرت ترکیه و رد کردن پرونده پناه‌جویی افراد بدون دلیل قانع کننده و محکمه پسند بود که منجر به دیپورت این افراد از ترکیه می‌شد. در چنین وضعیتی، تنها شانس فرد پناه‌جو، اعتراض به دادگاه به امید رسیدگی مجدد به پرونده‌اش بود. متاسفانه در دوره‌ای شاهد مراجعه تعداد بسیار زیادی از پناه‌جویان به دفتر سازمان بودیم؛ افرادی که نیاز به مشاوره و کمک‌های حقوقی برای اعتراض به رد شدن پرونده‌های‌شان بودند. در حال حاضر به نظر می‌رسد که روند انجام مصاحبه‌ها بسیار کند و یا متوقف شده است، به همین دلیل مراجعین کمتری برای این مشکل داریم.»
هرچند جامعه ترکیه نیز مانند همه جوامع در دنیا، روند رو به رشدی در تغییرات مثبت فرهنگی و پذیرش افراد با گرایش‌های جنسی و هویتهای جنسیتی مختلف داشته است اما با نگاه اجمالی به اخبار و اتفاقاتی که منتشر می‌شوند، می‌توان دریافت که تا رسیدن به مرز برابری و آزادی، راه درازی در پیش دارد.
با وجودی که در قوانین ترکیه، روابط جنسی افراد هم‌جنس و گرایش‌های جنسی و هویتهای جنسیتی مختلف جرم تلقی نمی‌شوند اما این کشور از نظر فرهنگی و مذهبی تفاوت چندانی با ایران ندارد و نگاه عموم جامعه به قشر رنگین‌کمانی به دلیل باورهای سنتی و مذهبی، مثبت نیست. در چنین شرایطی، تلاش برای احقاق حقوق پناه‌جویان و پناهندگان رنگین‌کمانی بسیار دشوار و در مواردی غیر ممکن است. اما امید این می‌رود که با تلاش رسانه‌ها و سازمان‌های حقوق بشری در ترکیه، بتوان برای تغییر شرایط و جلوگیری از خطرات احتمالی برای مهسا اقدامات لازم را انجام داد.
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید