یک برگ از یکی از مهم‌ترین نسخه‌های شاهنامه جهان در لندن حراج می‌شود. حراج «هنر جهان اسلام و هند» مرکز حراجی ساتبیز در لندن ۲۶ اکتبر آغاز می‌شود و این برگ با قیمت تخمینی چهار تا شش میلیون پوند در آن به فروش می‌رسد. این نسخه متعلق به شخص شاه طهماسب، دومین پادشاه صفوی، بوده است و از مهم‌ترین آثار هنری جهان به حساب می‌آید.

این فروش تاریخی در حالی انجام می‌شود که بریدن گیسو که در شاهنامه تصویر شده است به یکی از نمادها در همراهی با خیزش سرسری مردم ایران و زنان ایرانی تبدیل شده است.

ابوالقاسم فردوسی شاهنامه را اواخر قرن دهم و اوایل قرن یازدهم میلادی سرود و در طول هزار سال اخیر، همواره یکی از مهم‌ترین آثار ادبی ایران‌زمین محسوب شده که سلسله‌های مختلف حاکم بر ایران بارها از آن تجلیل کرده‌اند. سرودن این اثر ۵۰ هزار بیتی ۳۳ سال طول کشید. در این مدت، سلسله سامانی که به جلال و برکشیدن فرهنگ و تمدن ایران گرایش داشت، جای خود را به حکومت غزنویان داد که فاقد این ویژگی‌ بودند و بدین‌سان ماجرای سرایش این اثر نیز خود روایتی از تاریخ پرفرازونشیب ایران‌زمین است.

صفویان که در اوایل قرن شانزدهم سر کار آمدند، از آغاز به تاریخ ایران‌زمین و آثار هنری آن توجه خاصی داشتند. شاه اسماعیل، بنیان‌گذار این دودمان و پدر شاه طهماسب، تهیه نسخه‌ خطی از شاهنامه را سفارش داده بود؛ همان شاهی که نام فرزندانش از جمله طهماسب را نیز از همین کتاب برگزید.

کار تهیه این نسخه سال‌‌ها طول کشید و با ۷۵۹ برگ و ۲۵۸ نقاشی، از نفیس‌ترین کتب خطی موجود به شمار می‌آورد که در آن از طلا و تزیین‌های خاص استفاده شد. این اثر در نگارخانه سلطنتی در تبریز تهیه شد و تصور می‌رود سلطان محمد نگارگر که از شاگردان استاد بهزاد بود، در آن دستی داشته است.

این کتاب در سال ۱۵۶۸ به سلطان سلیم دوم، حاکم وقت امپراتوری عثمانی، تقدیم و به ادیرنه، پایتخت وقت عثمانی‌ها، برده شد. شاهنامه شاه طماسب بیش از سه قرن در کتابخانه قصر توپکاپی بود اما به‌تدریج (احتمالا در تلاطم‌های اوایل قرن بیستم) به دست اروپایی‌ها افتاد و بخشی از کلکسیون بارون ادموند جیمز ده روتچایلد شد. در سال ۱۹۵۹ بود که این خانواده آن‌ را به آرتور هافتون جونیور فروخت؛ چهره صنعتگر و ثروتمند آمریکایی که بعدها رئیس موزه هنر متروپولیتن در نیویورک شد.

صحافی کتاب در سال ۱۹۶۴ گشوده شد تا یکی از پژوهشگران دانشگاه هاروارد صفحات آن‌ را فتوکپی کند. هافتون سپس صفحات مختلف را به موزه‌های مختلف از جمله متروپولیتن هدیه کرد و ظاهرا برخی را هم به منابع مختلف فروخت. در سال ۱۹۹۴، در پی مرگ هافتون، برخی صفحات در عملیاتی محرمانه به ایران فروخته شدند و خانواده هافتون در عوض، نقاشی «زن سه» از ویلیام ده کونینگ را به قیمت ۲۰ میلیون دلار از ایران تحویل گرفت.

حالا یکی از صفحات این کتاب تاریخی از حراجی ساتبیز در لندن سر درآورده است. این صفحه را هافتون در سال ۱۹۸۸ فروخته بود و در آن رستم را می‌بینیم که اسبش، رخش، را از دست سپاه افراسیاب، شاه توران و دشمن ایران، نجات می‌‌دهد.

 

رکورد گران‌قیمت‌ترین فروش نسخه خطی جهان اسلام در تاریخ جهان در حال حاضر هم به برگ دیگری از همین شاهنامه شاه طهماسب برمی‌گردد که در سال ۲۰۱۱ در ساتبیز به قیمت ۷.۴ میلیون پوند فروخته شد. این برگ اکنون در موزه آقاخان تورنتو در کانادا نگهداری می‌شود.

پیش از این ۱۴ برگ این کتاب در سال ۱۹۸۸ در حراجی کریستیز به قیمت‌های تخمینی بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار پوند فروخته شدند؛ اما برگ باقی‌مانده یکی از آخرین صفحات این اثر است که مالک خصوصی دارد. بندیکت کارتر، رئیس بخش هنر اسلامی و هندی ساتبیز، گفت کمتر از ۱۰ برگ این شاهنامه وجود دارد که معلوم نیست کجا هستند و همین است که هر وقت برگی در بازار پیدا می‌شود، سروصدا می‌کند. در نتیجه، فروش این اثر را می‌توان از مهم‌ترین رویدادهای بازار هنر در ماه جاری دانست.