نشست اضطراری شورای حقوق بشر سازمان ملل برای بررسی وقایع جاری در ایران امروز ۳ آذر ۱۴۰۱ تشکیل شد.

در این نشست که ساعتی پیش در صحن علنی سازمان ملل آغاز شد، چند گروه از فعالان حقوق بشر ایرانی نیز حضور دارند و سخنرانی می‌کنند.

همچنین پیش‌نویس قطعنامه‌ای برای تشکیل کمیته حقیقت‌یاب بین‌المللی درباره سرکوب اعتراضات به رای گذاشته می‌‎شود.

بر اساس این پیش‌نویس، هیئت حقیقت‌یاب که توسط رئیس شورای حقوق بشر منصوب خواهد شد، ماموریت می‌یابد تا موضوعاتی از جمله موارد نقض حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با اعتراضات کنونی را که از روز ۲۵ شهریور آغاز شده است، پی‌گیری کند.

در این پیش‌نویس از جمهوری اسلامی خواسته شده به تبعیض مستمر علیه زنان و دختران در زندگی عمومی و خصوصی و در چارچوب قانون و به صورت عملی پایان دهد و از حقوق بشر از جمله حق آزادی بیان و عقیده و آزادی مذهب یا باور محافظت کند.

پیش‌نویس این قطعنامه همچنین از خشونت‌های نیروهای حکومتی علیه معترضان که به مرگ صدها نفر از آنان منجر شده ابراز تاسف کرده است. این پیش‌نویس به کشته شدن ۳۰۴ نفر از جمله ۴۱ کودک در جریان اعتراضات اشاره کرده است.

وولکر تورک، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد، این جلسه را با یاد ژینا (مهسا) امینی و ستایش فرهنگ و ادبیات ایران و همچنین شجاعت مردم ایران آغاز کرد و وضعیت سرکوب‌ها را «یک بحران حقوق بشری تمام عیار» خواند.

سخنران بعدی نشست اضطراری شورای حقوق بشر سازمان ملل، جاوید رحمان، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل و گزارشگر ویژه پیشین حقوق بشر در ایران، بود. 

او با اشاره به آمار تایید شده بیش از سیصد کشته شده در اعتراضات ایران، از رهبران جمهوری اسلامی انتقاد کرد و گفت که آنها  در هیچ موردی حاضر به هیچ گفتگویی با معترضان نشده‌اند و هر معترضی را با برچسب «دشمن» و «عامل خارجی» طرد کرده‌اند.

در این نشست همچنین محمود امیری مقدم، که از طرف گروه‌های فعالان حقوق بشر ایران صحبت می‌کرد نسبت به خطر اعدام گروهی از بازداشت شدگان هشدار داد و گفت سازمان ملل برای عمل در این زمینه وظیفه دارد.

اوصحبت‌هایش را با نام خدانور لجه‌ای آغاز کرد و گفت او مانند بسیاری از بلوچ‌های ایران مورد تبعیض‌های فراوان بود.

خدانورلجه‎ای، از اهالی زاهدان، یک روز پس از جمعه خونین این شهر، توسط نیروی انتظامی کشته شد.

تصویر او که بلوچ و سنی مذهب بود، در حالی که دست‎هایش به میل پرچم بسته شده، پس از آغاز اعتراضات سراسری منتشر شده بود، اما پس از جانباختنش در جریان اعتراضات سراسری، به شدت مورد توجه قرار گرفت.

فاطمه کریمی، فعال حقوق بشردومین فردی بود که از طرف نهادهای حقوق بشری غیردولتی در این نشست صحبت می‌کرد. او در سخنرانی‎اش گفت: «زنان بنیان‌های پدرسالارانه حکومت ایران را به چالش کشیده‌اند»

فاطمه کریمی به سخت‌گیری‌های شدید علیه معترضان در مناطق کُردنشین در ایران اشاره کرد و خواهان اقدام سازمان ملل شد.

در ادامه سیمین فهندژ، نماینده جامعه بهایی، سخنرانی کرد و گفت که «بهاییان با طعم آزار و تبعیض آشنا هستند.»

نماینده جامعه بهایی همچنین گفت همچنان که پیش از این هم خواسته شده، بهاییان خواهان توجه جامعه جهانی به نقض حقوق بشر در ایران و پاسخگو کردن حکومت ایران نسبت به اعمالش هستند.

رها بحرینی، نماینده عفو بین‌الملل، سخنران دیگر این مراسم بود. او سخنان خود را با «نام خدای رنگین کمان» و یاد کیان پیرفلک آغاز کرد و گفت خانواده جان باختگان تحت آزار و اذیت حکومت هستند.

رها بحرینی افزود نماینده حکومت ایران در شورای حقوق بشر از «خویشتنداری و تنش زدایی» حرف می‌زند، اما حکومت ایران با احکام اعدام و سرکوب معترضان به اقداماتی دست می‌زند که ارتباطی با خویشتنداری و تنش زدایی ندارند.

پس از پایان جلسه صبح نشست اضطراری شورای حقوق بشر سازمان ملل، دیپلمات‎های غربی ادعا کردند که رای لازم برای تشکیل کمیته حقیت یاب را کسب کردند.

ایموجین فولکس، خبرنگار بی‌بی‌سی در ژنو ضمن اعلام این خبر گفت که احتمال می‎رود کمیته حقیقت یاب به زودی تشکیل شود.

رای ۱۲ کشور به محکومیت جمهوری اسلامی

در نوبت صبح این جلسه اضطراری دوازده کشور از تشکیل کمیته حقیقت یاب حمایت کردند.

نماینده کره جنوبی در نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل، اولین نماینده‎ای بود که در رابطه محکومیت جمهوری اسلامی سخن گفت.

او با اشاره به بازداشت‌های گسترده و کشته شدن معترضان، خواهان آن شد که حکومت ایران به خشونت‌ها پایان دهد و وارد گفتگو شود.

نماینده پاراگوئه نیز «توسل نامتناسب ایران به زور» را محکوم کرد و با اشاره به موارد نقض حقوق بشر در جریان سرکوب تظاهرات، اعلام کرد که کشورش از تشکیل کمیته حقیقت‌یاب حمایت می‌کند.

پس از نماینده پاراگوئه در سازمان ملل، نماینده آرژانتین از حکومت ایران خواست مانع از کشته شدن معترضان، شکنجه زندانیان و آزار خانواده‌های قربانیان شود.

آرژانتین همچنین خواهان خودداری از حکم اعدام برای بازداشت‌شدگان شد و از جمهوری اسلامی خواست با سازمان ملل همکاری کند.

نماینده مونته‌نگرو نیز با محکومیت خشونت گسترده ماموران امنیتی ایران در برخورد با معترضان و همچنین استفاده از مجازات اعدام، گفت عاملان قتل مهسا (ژینا) امینی و قربانیان اعتراضات باید برای اعمالشان حساب پس بدهند.

در ادامه نماینده اوکراین ضمن محکوم کردن خشونت گسترده ماموران جمهوری اسلامی در برخورد با معترضان خواهان آزادی معترضان بازداشتی شد.

نماینده اوکراین گفت: «بنا به ماهیت اقتدارگرایانه‌اش، رژیم ایران علاوه بر افزایش سرکوب در داخل، نظم بین المللی مبتنی بر قانون را هم تضعیف می‌کند و تسلیحات مرگبار به روسیه می‌دهد که زیرساخت‌های ما و غیرنظامیان ما با آن هدف قرار می‌گیرند.»

در ادامه این جلسه نماینده آمریکا در سازمان ملل گفت دادگاه‌های نمایشی در ایران را محکوم می‌کند. او گفت نباید مهسا (ژینا) امینی و کیان پیرفلک را فراموش کرد.

او سخنانش را با شعار «زن، زندگی، آزادی» پایان داد.

کشور دیگری که اقدامات جمهوری اسلامی برای سرکوب معترضان را محکوم کرد، کلمبیا بود.

نماینده کلمبیا از وضعیت حقوق بشر در ایران اظهار نگرانی کرد و از حکومت ایران خواست به استفاده بیش از حد خشونت پایان دهد و به خواسته‌های بر حق معترضان توجه کند.

همچنین نماینده پرتغال از موضع اتحادیه اروپا حمایت کرد و گفت موازین حقوق بشری وابسته به تصمیم‌های سیاسی نیستند و حکومت ایران باید به تکالیف حقوق بشری خود پایبند باشد.

پرتغال خواهان پایان تبعیض‌ها در ایران شد.

نماینده اروگوئه نیز با محکومت توسل بیش از حد به خشونت از طرف حکومت ایران و اظهار نگرانی از گزارش‌های آزار جنسی و همچنین فرستادن بازداشت‌شدگان به بیمارستان اعصاب و روان و همچنین حمله به مدارس، از مقام‌های ایران خواست زمینه را برای یک «گفتگوی ملی» فراهم کنند.

در ادامه این جلسه نماینده ایرلند، مانند دیگر اعضای اتحادیه اروپا، با تشکیل کمیته حقیقت یاب موافقت کرد و از ایران خواست استفاده از مجازات اعدام را متوقف کند و همه احکام اعدام صادر شده را پس بگیرد.

همچنین نماینده پرو از تشکیل کمیته مستقل حقیقت یاب درباره نقض حقوق بشر در ایران حمایت کرد و به تندی از «چهار دهه تبعیض گسترده علیه زنان» انتقاد کرد.

نماینده اسرائیل در ادامه این جلسه ضمن تاکید بر اینکه زنان و معترضان در ایران برخلاف گفته‌های رهبران جمهوری اسلامی برای قدرت‌های خارجی مبارزه نمی‌کنند، افزود: معترضان «برای آزادی و آینده بهتر می‌جنگند.»

حمایت هشت کشور از سرکوب معترضان در ایران

نماینده ونزوئلا در سازمان ملل، از جمله نمایندگانی بود که در حمایت از جمهوری اسلامی صحبت کرد.  او قدرت‌های غربی و نهادهای بین‌المللی را متهم به سوءاستفاده سیاسی از حقوق بشر متهم کرد.

پیش از این نیز ونزوئلا با تشکیل کمیته حقیقت‌یاب بدون موافقت حکومت ایران مخالفت کرده بود.

دومین حامی جمهوری اسلامی نماینده کشور چین بود. نماینده چین در شورای حقوق بشر سازمان ملل «استفاده ابزاری از حقوق بشر» را محکوم کرد و گفت چین راه مناسب برای مواجهه با مسائل حقوق بشری را «گفتگو و همکاری» می‌داند.

همچنین نماینده پاکستان ضمن ادعای «عدم بیطرفی» شورای حقوق بشر سازمان ملل این انتقاد را مطرح کرد که نشست‌های ویژه تنها درباره حقوق سیاسی و مدنی در کشورهای در حال توسعه بوده‌اند.

نماینده پاکستان در ادامه گفت کشورش از کشته شدن معترضان و همچنین از تخریب اموال عمومی و کشته شدن زائران در حمله تروریستی شیراز متاثر است.

 او افزود باید به تحقیقاتی که حکومت ایران انجام داده و تلاشش برای همکاری با نهادهای بین‌المللی توجه کرد.

از دیگر کشورهای حامی جمهوری اسلامی در این نشست، کوبا بود. نماینده کوبا از «استانداردهای دوگانه» در امور حقوق بشری انتقاد و مخالفت کشورش با تشکیل کمیته حقیقت یاب مستقل را اعلام کرد.

نام کره شمالی نیز در لیست حامیان جمهوری اسلامی قرار گرفت.

نماینده کره شمالی، که به طور غیرحضوری در نشست سخن می‌گفت، از «سیاسی کاری» و استفاده ابزاری از امور حقوق بشری برای «آزار» برخی کشورهای محدود انتقاد کرد.

همچنین نماینده بلاروس با تشکیل کمیته حقیقت یاب مخالفت کرد و آن را نمونه‌ای از استفاده ابزاری از حقوق بشر خواند. نماینده بلاروس از تلاش برای بی ثبات کردن ایران انتقاد کرد و گفت اعتراضات ایران ماهیتا خشونت‌آمیز هستند.

زیمباوه کشورهایی را که پیش‌نویس قطعنامه را تهیه کرده‌اند به استفاده از «زبان تند و غیرسازنده» متهم کرد.

نماینده روسیه، نیز که همچون نماینده کره شمالی به طور غیرحضوری در نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل صحبت می‌کرد، قدرت‌های غربی را به استفاده سیاسی از موازین حقوق بشری متهم کرد و قطعنامه‌ای برای کمیته حقیقت‌یاب را بدون موافقت جمهوری اسلامی «غیرمشروع» خواند.

روسیه گفت باید به «مداخله در امور داخلی ایران» پایان داده شود.

همچنین نماینده مصر گفت کشورش به حقوق زنان متعهد است، اما به طور اصولی با این مخالف است که شورای حقوق بشر سازمان ملل بدون موافقت ایران اقدامی در این خصوص بکند.

نماینده برزیل تنها کشوری بود که به تشکیل کمیته حقیقت یاب رای ممتنع داد.

او با پافشاری بر تعهد کشورش به موازین حقوق بشری از جمهوری اسلامی خواست تا با شورای حقوق بشر سازمان ملل همکاری کند.

اگرچه نماینده برزیل در ادامه افزود می‌توان ماموریت گزارشگر ویژه ایران را گسترش داد و همچنین برای گفتگو با حکومت ایران تلاش کرد.

نوبت دوم این نشست ساعتی دیگر تشکیل می شود.

نوبت عصر نشست اضطراری شورای حقوق بشر سازمان ملل برای بررسی وقایع جاری در ایران با سخنرانی آلمان آغاز شد.

نماینده آلمان در ابتدا قطعنامه آلمان و ایسلند درباره وضعیت وخیم حقوق بشر در ایران را در شورای حقوق بشر سازمان ملل مطرح کرد.

نماینده آلمان به کشته شدن صدها نفر و بازداشت هزاران نفر و همچنین فقدان پاسخگویی از طرف حکومت اعتراض کرد و گفت شورای حقوق بشر نمی‌تواند در این خصوص ساکت بماند.

او یادآوری کرد که ایران تعهداتی حقوق بشری دارد.

پس از آن نماینده ایسلند هم با اشاره به خشونت علیه زنان در ایران گفت کمیته حقیقت یاب پیشنهادی آلمان و ایسلند بر نقض حقوق زنان و کودکان تمرکز خواهند کرد.

او گفت:‌ «امروز موقع نمایش همبستگی با مردم ایران است.»

نماینده کشور چین، از متحدان جمهوری اسلامی، سخنانش را با تاکید بر «اصول بی طرفی و جهان شمولی و خودداری از استانداردهای دوگانه و رعایت انصاف» آغاز کرد و گفت: «در رعایت حقوق بشر باید پیچیدگی‌های محلی و منطقه‌ای و تفاوت‌های فرهنگی را مد نظر قرار دهد.»

نماینده چین افزود: « پیش‌نویس قطعنامه ارائه شده به شدت از ایران انتقاد می‌کند بدون آنکه به تلاش‌های ایران برای رفع مشکلات اشاره‌ای بکند.»

همچنین چین انتقاد کرد که تشکیل مکانیسم تحقیقی مورد نظر بدون حمایت حکومت ایران اقدامی سازنده نیست و می‌تواند وضعیت را در ایران پیچیده‌تر کند.

نماینده کشور چین در ادامه به قطعنامه پیشنهادی آلمان و ایسلند متممی پیشنهاد کرد.

هرچند نماینده آلمان از این اقدام چین که بدون مشورت قبلی انجام شده انتقاد کرد و خواهان رای منفی کشورها به متمم پیشنهادی چین شد.

این متمم «شفاهی» چین اعتراض برخی از نمایندگان حاضر در این نشست را برانگیخت.

اولین مخالف متمم پیشنهادی چین، بریتانیا بود. نماینده بریتانیا با تشکر از حضور وزیر خارجه آلمان و همچنین نمایندگان جامعه مدنی ایران که در محل نشست شورای حقوق بشر در ژنو حضور دارند، گفت هیچکس نمی‌تواند منکر نقض حقوق بشر در ایران شود.

او همچنین با متمم پیشنهادی چین مخالفت کرد و گفت پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی آلمان و ایسلند برای به رسمیت شناختن مبارزه و رنج زنان و دیگر معترضان در ایران ضروری است.

در نهایت پس از رای‌گیری از اعضای شورای حقوق بشر سازمان ملل، متمم شفاهی که چین ارائه کرد رد شد؛ اما تشکیل این کمیته رای آورد.

این نخستین‌بار است که چنین کمیته‌ای برای بررسی موارد نقض حقوق بشر در ایران تشکیل می‌شود.

در جریان این رای‌گیری ۲۵ عضو این شورا رای مثبت، شش عضو رای مخالف و ۱۶ عضو این شورا رای ممتنع دادند تا در مورد سرکوب معترضان در ایران تحقیقات مستقل صورت گیرد.

تصویب تشکیل کمیته حقیقت یاب،  با تشویق کنشگران و برخی دیپلمات‌های حاضر در این نشست همراه بود.

از: ایران وایر