معرفی کتاب «آوای زاغ بور»؛ ترجمه۶۰ سال شعر زنان ایران به انگلیسی

یکشنبه, 6ام فروردین, 1402
اندازه قلم متن

 

.

نویسنده,بی‌تا ملکوتی

شغل,روزنامه‌نگار و منتقد فرهنگی هنری

 

برای مردم ایران، اول فروردین آنقدر مهم هست که همزمان شدن هر مناسبت دیگری با آن به آسانی ممکن است زیر سایه نوروز و جشن آغاز سال نو گم شود. چه بسا همین موضوع نیز موجب شده تا «روز جهانی شعر» که از سوی یونسکو همزمان با اول فروردین انتخاب شده، چندان در ایران شور و حرارتی ایجاد نمی‌کند.

اما یونسکو از سال ۱۹۹۹ تا امروز با هدف حمایت از «تنوع زبانی از طریق بیان شاعرانه و افزایش فرصت‌ها برای شنیده شدن زبان‌های در معرض خطر»، نخستین روز بهار را به عنوان روز جهانی شعر نامگذاری کرده و اول فروردین سال ۱۴۰۲ نیز، آن را با برنامه‌های مختلف جشن گرفت.

اما برای ایران که سال جدید خورشیدی را زیر سایه جنبش «زن، زندگی، آزادی» آغاز کرده، روز جهانی شعر فرصت مناسبی است برای معرفی یکی از آثار جدیدی که از شاعران زن ایرانی، به دو زبان فارسی و انگلیسی در آخرین روزهای سال ۱۴۰۱ منتشر شد: «آوای زاغ بور، اشعار زنان ایرانی، ۱۹۶۰ تا ۲۰۲۲».

انتخاب اشعار و ترجمه انگلیسی آنها توسط مژده بهار انجام شده و کتاب توسط انتشارات آمریکایی «میج» منتشر شده که ناشر کتاب‌هایی در ارتباط با فرهنگ و ادبیات ایران به زبان انگلیسی است. در کتاب آثاری از ۵۲ شاعر معاصر زن ایرانی منتشر شده است؛ اتفاقی که می‌تواند همزمان با جنبش «زن، زندگی، آزادی» در ایران، توجه مخاطبین انگلیسی زبان را به موقعیت زنان ایرانی بیشتر جلب کند.

در سالهای اخیر، شاهد رشد نویسندگان و شاعران زن در ایران چه به لحاظ کمی و چه به لحاظ کیفی بوده‌ایم؛ زنانی که شعر را بستر مناسبی دیده‌اند برای بیان آنچه که در دهه‌های اخیر بر آنان گذشته است.

مژده بهار، مترجم این آثار در گفتگو با سایت بی‌بی‌سی فارسی می‌گوید: «در سالهاى اخیر به نظر مى‌رسد که اشعار زنان بازتاب دقیق‌ترى از موقعیت زنان است. شعر امروز جوانب گسترده‌ترى پیدا کرده‌. سوژه‌ها عمق احساسات، خواسته ها، تفکرات، آرزوهاى فردى و جمعى زنان را در بر مى گیرند. در این مجموعه شاهد افکار، فکرمایه‌ها، دیدگاه‌ها، ساختارها و قوالب متنوعى هستید.»

grey line

آوازی حزین خواند

بر شاخه‌های لاغر انگشتانم

پرید و رفت

حتی گنجشک هم دل نمی‌بندد

به زنی که مشتش پیش باد باز است»

مانا آقایی، از آثار منتشر شده در کتاب «آوای زاغ بور»

grey line
اشعار این کتاب توسط مژده بهار انتخاب شده‌اند
 
توضیح تصویر،

اشعار این کتاب توسط مژده بهار انتخاب شده‌اند

 
grey line

همیشه دری باز به دری بود

رفتن را بیشتر از آمدن دوست داشتم

صدای تو تنها سرزمین واقعی‌ام بود

کلمات را در آغوشت پنهان می‌کنم

از این به بعد

همه می‌توانند شعرهایی از مرا

در تو بخوانند

روجا چمنکار، از آثار منتشر شده در کتاب «آوای زاغ بور»

grey line

در این مجموعه، شعر زنان از شاعران نسل‌های گذشته چون قدسی قاضی‌نور، شکوه میرزادگی و پرتو نوری‌اعلا تا نسل‌های شعر دهه هفتاد مثل مانا آقایی، آسیه امینی، گراناز موسوی، و از نسل‌های جدیدتر مثل لیلی گله‌داران و الهام گردی و از جوانترها مثل روجا چمنکار و هیلا صدیقی کنار هم نشسته‌اند.

شعرهایی که در مجموعه شعر زنان «آوای زاغ بور» برگزیده شده‌اند، در میان سال‌های ۱۳۴۰ تا ۱۴۰۱ سروده شده‌ و از چهره‌های شاخص شعر امروز ایران تا چهره‌های کمتر شناخته شده را دربرمی‌گیرند.

همچنین برخی از این شاعران ساکن ایران و برخی ساکن کشورهای دیگر هستند؛ مجموعه‌ای که می‌تواند بازتاب شعر امروز زنان ایران، جدا از مرزبندی‌های سبکی، تاریخی و حتی جغرافیایی باشد.

مژده بهار در جواب به این پرسش که معیار شما برای انتخاب شاعران حاضر در این مجموعه چیست، می‌گوید: «انتخاب این اشعار بر پایه سلیقه فردى، و راهنمایم، دلم بود. باور دارم که ایجاد رابطه عاطفى با شعر براى ترجمه آن لازم است.»

grey line

خواهرم زنی است خندان

و همه‌ی تهران مال اوست

سراغش را می‌توانی از هرکس و هرجایی بگیری

و بپرسی آخرین بار چه خورده است

چه گفته ست

چه شنیده ‌ست

و در کدام خرابه خوابیده است

و چرا

هر وقت تا بلند می‌شود

دوباره

به زمین می‌افتد؟

لیلا فرجامی، از آثار منتشر شده در کتاب «آوای زاغ بور»

grey line

آنچه که در نگاه نخست به مجموعه شعر زنان ایرانی «آوای زاغ بور»، جلب توجه می‌کند، تنوع در سبک و زبان شعری شاعران است. از آنجا که از شعر سبک زبانی در این مجموعه آمده است تا غزل و دوبیتی و شعرهایی که به سبک کلاسیک سروده شده‌اند.

اما ویژگی کل اشعار این دو مجموعه را می توان در دو اصل خلاصه کرد: خوانش راحت اشعار و ارتباط با معانی، حس‌ها، تصاویر و آنچه که سعی در بیان آن داشته‌اند.

خانم بهار در انتخاب خود از اشعار زنان ایرانی، آنهایی را انتخاب کرده است که با مخاطب انگلیسی زبان، امکان ارتباط و درک بهتری داشته باشند و فهم آنها ساده‌تر باشد.

اما نکته دیگری که در این مجموعه دیده می‌شود، عدم حضور برخی از چهره‌های شاخص شعر امروز ایران است. نکته‌ای که خانم بهار در مجموعه دیگری که از شعر زنان ایران در دست ترجمه دارد، به آن توجه کرده است: «در کتاب دیگری که دارم ترجمه و گردآوری می‌کنم، صد شاعر زن ایرانی حضور دارند و از این پنجاه و دو شاعر این مجموعه هم قطعا اشعاری در مجموعه شعر جدید خواهد بود. مجموعه شعری که کامل‌تر از مجموعه فعلی است.»

grey line

لحظه‌های کوچکم را در دستانت بگیر

تقویم من از تاریخ خالی و از حادثه پر است

سلول‌های انفرادی‌ام را از تنت بتکان

می‌خواهم در مبلی که می‌نشینی

در فرش گل گلی‌ات

در پرده که آسمان را دور می‌کند

در تنت که ویزا نمی‌دهد و

از پناهندگی‌ام لب‌ پر می‌زند

منتشر شوم

گراناز موسوی، از آثار منتشر شده در کتاب «آوای زاغ بور»

grey line

عنوان کتاب نیز از نکاتی است که در نخستین نگاه، توجه‌ها را به خود جلب می‌کند.

مژده بهار در مورد انتخاب عنوان «آوای زاغ بور» برای این مجموعه از شعر زنان ایران می‌گوید: «زاغ بور نام یک پرنده بومى ایرانی است که در کویر زندگى مى‌کند و به آن زاغ کویرى نیز مى گویند. رنگش رنگ کویر است، یعنى به نحوى خود را با محیط وقف داده است، ولى وقتى بالهایش را باز مى کند سفید و سیاه و کمى آبى است. با آن که قادر به پرواز است، اما پاهایى قوى دارد و روى زمین مى دود.»

grey line

ترس نشسته در دلم، غمزده در نگاه من

سهم من از زنانگی، روسری سیاه من

راز دلم نهان شده، پشت سر حجاب من

غرق گناهم، توبیا، باز بشو نقاب من

روسری سیاه من سهم من از ستاره‌ها

دور زحل نشسته‌ای، در گذر شراره‌ها

هیلا صدیقی، از آثار منتشر شده در کتاب «آوای زاغ بور»

grey line

از این دوبیتی‌ از هیلا صدیقی، شاعری که از جوان‌ترین شاعران مجموعه شعر «آوای زاغ بور» است، می توان به روشنی برخی از دغدغه‌‌های نسل جدید زن‌های ایرانی را دید؛ زنانی که به دنبال آزادی هستند و با حجاب اجباری مخالفند.

اما شعر امروز زنان ایران چقدر می‌تواند برای مخاطب انگلیسی زبان جذاب باشد؟ سئوالی که خانم بهار در جواب می‌گوید: «اهمیت این مجموعه براى خواننده غربی، اکتشاف جوانب مختلف یک زن و به خصوص زن ایرانى است.»

مژده بهار وکیل ثبت اختراعات علمى و انتقال فن آورى است و قبل از اینکه دانشکده حقوق تحصیل کند، کارشناسی ارشد خود را در زبان و ادبیات فرانسه گرفته است.

خانم بهار پیش از این کتاب، گزیده‌اى از اشعار محمدرضا شفیعی کدکنى به نام «گَوَن و بنفشه‌ها» را به انگلیسى ترجمه و منتشر کرده است.

grey line

به امیدواری سری می‌زنم

از هر کسی بیش‌تر صدا می‌زنم

ری‌را،ری‌را

فراموش می‌کنم جهان در ستیز است

دوباره از صلح می‌گویم

تا بیش‌تر فراموشم کنند

ری‌را عباسی، از آثار منتشر شده در کتاب «آوای زاغ بور»

 

براساس آمار ناشران و رسانه‌های فرهنگی، رغبت مخاطبان ایرانی به خرید کتاب شعر از شاعران ایرانی کم شده و میزان فروش شعر هم، به طوریکه تیراژ کتاب‌های شعر در سالهای اخیر افت شدیدی داشته است.

ناشران تمایلی به انتشار مجموعه شعر ندارند و کتابفروشی‌ها تمایلی به گرفتن کتاب‌های شعر از پخش کننده‌ها. به نظر می‌رسد این عدم تمایل به شعرخواندن در بعضی از کشورهای دیگر هم افتاده است، اما خانم بهار معتقد است که در آمریکا میل به شعرخواندن افزایش داشته است.

او می‌گوید: «در چند سال اخیر تعداد کتاب‌هاى شعر در کتابفروشی‌های آمریکایى افزایش یافته. کتاب‌هاى بیشترى هم فروش رفته‌اند. این کتاب‌ها شامل اشعار مهاجران، یعنی مهاجرانی که به زبان انگلیسى مى‌نویسند نیز هست. به نظرم جوان‌ها این روزها علاقه‌شان به شعر کمى بیشتر شده تا جایى که اولین شاعر جوانان ایالات متحده به نام آماندا گرمن را برگزیده‌اند.

از میان شعرهای زنان ایرانی در کتاب «آوای زاغ بور» می‌توان به مفاهیمی چون عشق، مرگ، وطن، تبعید، مرز، رویا و هستی، از دریچه چشم زنان شاعر ایرانی نگاه کرد.


به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید

برچسب‌ها:

هنوز نظری اضافه نشده است. شما اولین نظر را بدهید.