در پی فشارهای آمریکا بر دولت عراق در ماه‌های اخیر در زمینه پرداخت‌های دلاری به دولت ایران، تهران برای وصول مطالباتش دست به دامن بازار سیاه عراق شده است. موضوعی که ضرر این نوع مبادلات را بالا می‌برد تاجایی که پایگاه خبری میدل ایست آی به نقل از مقامات عراقی زیان آن برای دولت ایران را تا ۴‬۰ درصد برآورد کرده است.

در دو دهه گذشته ایران با تامین گاز، برق و صادرات مواد غذایی و مصالح ساختمانی یکی از صادرکننده‌های عمده به کشور عراق بوده است. حجم تجارت بین دو کشور بالغ بر ۱۴‬ میلیارد دلار برآورد شده است.

از زمان بازگشت تحریم‌های ایالات متحده آمریکا پس از خروج دولت دونالد ترامپ از توافق هسته ای و ایجاد محدودیت‌هایی در مبادلات دلاری در تجارت با ایران، تهران همواره برای وصول مطالباتش از بغداد با مشکل مواجه بوده‌است.

با این حال، سال گذشته عراق توانست بیشتر بدهی گاز و برق خود به ایران را به دینار پرداخت کند. به گفته میدل ایست آی،  این دینارها ابتدا از طریق حراج روزانه ارزی که توسط بانک مرکزی عراق برگزار می‌شد به دلار آمریکا (که برای ایران مفیدتر است) تبدیل می‌شد. اما نوامبر ۲۰۲۲ واشنگتن محدودیت‌های جدیدی را بر این حراج اعمال کرد تا افراد ناشناس و کشورهای تحریم شده مانند ایران نتوانند از این سرویس برای دسترسی به دلار استفاده کنند.

به گفته مقامات عراقی و سیاستمداران نزدیک به ایران، این موضوع جمهوری اسلامی را به شدت به بازار سیاه عراق برای به دست آوردن دلار وابسته کرده است. با اوج‌گیری مبادلات ارزی در بازار سیاه، نرخ برابری ارز افزایش چشمگیری پیدا کرد و در کنار کارمزد بالای معاملات در این بازار باعث افزایش قابل توجه هزینه مبادله دینار با دلار در بازار سیاه عراق شد.

مقامات عراقی به پایگاه خبری میدل ایست آی گفتند که در فرایند تبدیل ارز در جریان وصول مطالبات ایران از عراق از هر یک میلیون دلار، چهارصدهزار دلار آن سهم دلالان می‌شود. این چهل درصد سهم دلالان، واسطه‌ها و قاچاقچیان می‌شود که پول‌ها را به خارج از عراق منتقل می‌کنند.

واکنش دولت ایران

بانک مرکزی جمهوری اسلامی شنبه ۱۹‬ فروردین با رد اخبار درباره زیان ۴‬۰ درصدی ایران به دلیل وصول دیناری طلب خود از عراق، اعلام کرد که موضوع تبدیل منابع خارج از مکانیسم‌های رسمی و با نرخ‌های غیرمتعارف به هیچ وجه اتفاق نیفتاده است.

بر اساس گزارش بانک مرکزی «در توافقات پولی و بانکی با عراق از همان ابتدا مساله حفظ ارزش دارایی‌های خارجی کشور مدنظر قرار گرفته و ترتیبات بانکی به نحوی مورد توافق و اجرا قرار گرفته‌اند که زیانی متوجه دارایی‌های ارزی کشور نشود».

روزنامه «ایران» ارگان رسانه‌ای دولت ابراهیم رئیسی هم در گزارشی ضمن تکذیب این خبر گفته است که «درحالی که پس از توافق ایران و عربستان گشایش‌های ویژه‌ای در ارتباط با روابط ایران و کشورهای منطقه رقم خورده است، سانه‌های لندن نشین تلاش دارند تا توفیقات دیپلماتیک تهران را به حاشیه برسانند و با خبرسازی‌های جعلی، افکار عمومی را منحرف کنند.»

گفتنی است بیشتر درآمدهای دولت عراق از طریق فروش نفت است. درآمد دلاری که از این طریق به دست می‌آید توسط فدرال رزرو ایالات متحده نگهداری می شود و سپس بغداد هر زمان که نیاز به بودجه داشته باشد، درخواست می‌کند. نظارت بیشتر واشنگتن بر این هزینه‌کرد این دلارها باعث توسل دولت ایران به دلالان و قاچاقچیان برای تبدیل دینار به دلار شده بود.

وزیر نفت دولت ابراهیم رئیسی چند روز پیش اعلام کرده بود که عراق شروطی دارد که پول فروش گاز ایران به این کشور برای خرید دارو و کالاهای اساسی اختصاص داده شود. جواد اوجی  ضمن تایید این نکته که درآمدهای حاصل از صادرات گاز ایران در بانک تی.بی.آی عراق قرار دارد، گفته بود که با طرف عراقی در حال مذاکره است تا این موضوع را حل و فصل کند.