ایران اینترنشنال
تیم پژوهشی رصد بلوچستان روز ۱۲ آبان در گزارشی به ارائه جزییاتی جدید و تکمیلی درباره کشته‌شدگان جمعه خونین زاهدان و خاش در مهر و آبان سال گذشته پرداخت.
این گروه که بر اخبار نقض حقوق بشر در بلوچستان متمرکز است، آمارهای منتشر شده پیشین را در مورد شمار قربانیان این دو کشتار اصلاح کرد و گفت هویت ۷۰ نفر از جان‌باختگان جمعه خونین زاهدان و هشت نفر از کشته‌شدگان خاش روشن شده است.
در این گزارش داده‌هایی مانند تاریخ جان باختن، سن و اطلاعات برخی از کشته‌شده‌ها اصلاح شده است.
نویسندگان گزارش همچنین تاکید کردند در مواردی هم چند اسم متفاوت برای اشاره به یک جان‌باخته ذکر شده است.
رصد بلوچستان محدودیت راستی‌آزمایی و نبود امکان فوری غربال‌گری را دلیل اختلاف آماری با داده‌های پیشین این رویداد اعلام کرد.
گزارشی تازه از آمار کشته شدگان جمعه خونین زاهدان
— ایران اینترنشنال (@IranIntl) November 4, 2023
گفت‌وگو با رضا حاجی‌حسینی، روزنامه‌نگار pic.twitter.com/luz311af4i
قربانیان زاهدان
از میان کشته‌شده‌های زاهدان که رصد بلوچستان نام و تصویرشان را منتشر کرده، ۱۴ نفرشان کودک و چهار تن دیگر به نام‌های محمود براهویی (لوارزهی)، وحید توحیدنیا (هوت)، موسی دویرا (آنشینی) و متین قنبرزهی (گرگیج) ۱۸ ساله بوده‌اند.
کودکان کشته شده عبارتند از: «هستی نارویی» هفت ساله، «مصیب شه‌بخش» ۹ ساله، «دانیال شه‌بخش» ۱۱ ساله، «جواد پوشه» ۱۲ ساله، «امید سارانی» ۱۳ ساله، «علی براهویی» ۱۴ ساله، «محمدامین براهویی» ۱۴ ساله، «امیرمحمد رخشانی» ۱۵ ساله، «عادل کوچ‌زایی» (بریچی) ۱۵ ساله، «امید نارویی» ۱۶ ساله، «سامر هاشم‌زهی» ۱۶ ساله، «اسماعیل شه‌بخش» ۱۷ ساله، «محمداقبال شهنوازی» (نایب‌زهی) ۱۷ ساله و «محمود شهنوازی» (با نام دیگر امید صفرزهی) ۱۷ ساله.
آن‌ها عمدتا بر اثر اصابت گلوله شلیک شده از ماموران حکومتی به سر، صورت، گردن، قلب و سینه و همچنین خفگی با گاز اشک‌آور جان خود را از دست دادند.
اغلب این ۷۰ نفر در روز هشتم مهر و برخی دیگر در ششم آبان که از آن با نام «جمعه خونین دوم زاهدان» یاد می‌شود، کشته شدند.
هشتم مهر ۱۴۰۱ که به جمعه خونین زاهدان مشهور است، تجمعی از سوی نمازگزاران در اعتراض به تجاوز یک فرمانده نیروی انتظامی به یک دختر ۱۵ ساله بلوچ در چابهار شکل گرفت.
در واکنش، ماموران نظامی از جمله با تک‌تیراندازهای مستقر بر پشت‌بام‌ها، با گلوله‌های جنگی تجمع‌کنندگان و شهروندان دیگر را در مصلای زاهدان هدف قرار دادند.
پیش‌تر آمار کشته‌شده‌های این حمله خونین دست‌کم ۱۰۳ شهروند اعلام شده بود.
بر اساس گزارش سازمان‌های حقوق بشری همچنین ده‌ها تن دیگر قطع نخاع، نابینا، مجروح و نقص عضو شدند.
پس از جمعه خونین، مولوی عبدالحمید اسماعیل‌زهی، امام جمعه اهل سنت زاهدان در خطبه‌هایی انتقادی علی خامنه‌ای را به عنوان «فرمانده کل قوای نظامی کشور» در برابر کشته‌شدگان این واقعه مسوول دانست.
در پی این کشتار، راهپیمایی‌های اعتراضی پیوسته‌ای از سوی مردم زاهدان شکل گرفت که به جمعه‌های اعتراضی معروف شده است.
طی بیش از یک سال گذشته، جو امنیتی بر زاهدان حاکم بوده و صدها شهروند عادی بازداشت و زندانی شده‌اند.
قربانیان خاش
حدود یک ماه پس از جمعه خونین زاهدان، ماموران حکومتی کشتاری مشابه را در شهر خاش استان سیستان و بلوچستان انجام دادند.
در جریان تجمع اعتراضی شهروندان خاش در ۱۳ آبان ۱۴۰۱، نیروهای امنیتی و نظامی با گلوله‌های جنگی به معترضان شلیک کردند.
سازمان عفو بین‌الملل همان زمان شمار کشته‌شدگان را ۱۸ نفر اعلام کرد.
رصد بلوچستان در گزارش جدید خود نام و هویت هشت کشته‌شده خاش را منتشر کرد که سه نفرشان کمتر از ۱۸ سال داشته‌اند.
«مبین میرکازهی» ۱۴ ساله، «کامبیز ریگی» ۱۶ ساله و «یاسر بهادرزهی» ۱۷ ساله این سه کودک جان باخته هستند.
تیم پژوهشی رصد بلوچستان تاکید کرد این گزارش کماکان کامل نیست چون حاکم بودن جو به شدت امنیتی در استان سیستان و بلوچستان مانع از آن شده است که شماری از خانواده‌ها در مورد قربانیان این جنایت اطلاع‌رسانی کنند.
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید