از واکسن‌های جدید گرفته تا اولین داروها برای اختلال‌های سخت‌درمان، سال ۲۰۲۳ مملو از پیشرفت‌های پزشکی بوده است.

این پیشرفت‌ها فرصتی در اختیار افراد قرار می‌دهند تا از خود در مقابل بیماری‌ها محافظت کنند، آثار برخی بیماری‌ها را کاهش دهند و حتی از هوش مصنوعی برای تشخیص سرطان استفاده شود.

آنچه در ادامه می‌آید گزارش ان‌بی‌سی نیوز از هفت نوآوری بزرگ حوزه سلامت و علم در سال ۲۰۲۳ است.

واکسن‌ها و ایمن‌سازی‌های جدید در مقابل آر‌اس‌وی

پس از سال‌‌ها تلاش، سرانجام برای اولین بار، واکسن‌های گوناگون برای پیشگیری از سین‌سیشیال تنفسی (آر‌اس‌وی،  RSV) در دسترس گروه‌های سنی مختلف قرار گرفت.

اداره غذا و داروی آمریکا (FDA) برای افراد بالای ۶۰ سال که به‌دلیل ضعف دستگاه ایمنی بیشتر در معرض خطر عوارض جدی آر‌اس‌وی قرار دارند، دو واکسن تایید کرده است.

این نهاد همچنین یک واکسن آر‌اس‌وی برای زنان باردار تایید کرده است که در سه‌ماهه سوم بارداری بین هفته ۳۲ تا ۳۶ تزریق می‌شود و پادتن را به جنین منتقل می‌کند تا نوزاد در شش ماه اول مقابل این بیماری حاد تنفسی مصون باشد.

علاوه بر این، دو تزریق پادتن مونوکلونال نیز برای نوزادان زیر ۸ ماه در دسترس است. پادتن‌های مونوکلونال پروتئین‌هایی‌اند که در آزمایشگاه ساخته می‌شوند و مشابه پادتن‌هایی‌اند که بدن در مقابل عوامل بیماری‌زا تولید می‌کند.

اولین روش ویرایش ژن کریسپر برای درمان کم‌خونی داسی‌شکل

در اوایل دسامبر ۲۰۲۳، اداره غذا و داروی آمریکا دو روش ژن‌درمانی برای درمان بیماری سلول داسی‌شکل (SCD) را تایید کرد، که اولین روش درمانی با استفاده از ویرایش ژن کریسپر را نیز شامل می‌شود.

بیماری سلول داسی‌شکل یک عارضه ژنتیک است که در آن سلول‌های قرمز خون به شکل هلال یا داس‌اند که سبب می‌شود سخت و چسبناک شوند.

در یکی از این روش‌های درمانی، ژن هموگلوبین جنینی با استفاده از قسمتی از یک ویروس وارد بدن می‌شود و جلو چسبیدن سلول‌های خون به یکدیگر و غلظت جریان خون را می‌گیرد.

در روش دیگر، با استفاده از روش کریسپر، سلول‌های بنیادی ویرایش ژنی می‌شوند تا هموگلوبین جنینی بیشتری تولید کنند.  

قرص ضدبارداری بدون نسخه

در ژوییه ۲۰۲۳، اداره غذا و داروی آمریکا اولین قرص ضدبارداری را تایید کرد که بدون نسخه پزشک در دسترس است.

این دارو که اوپیل (Opill) نام دارد قرصی است که فقط از پروژستین تشکیل شده است و حاوی ترکیب استروژن نیست. پزشکان می‌گویند قرص‌هایی که فقط پروژستین دارند نسبت به قرص‌های ترکیبی عوارض و خطرهای جانبی کمتری دارند.

کشف علت احتمالی تهوع بارداری

تهوع از اولین علائم بسیار شایع بارداری است و ۸۰ درصد زنان باردار در سه‌ماهه اول به این عارضه دچار می‌شوند.

پژوهشگران آمریکایی، بریتانیایی و سریلانکایی دریافته‌اند بین هورمون جی‌دی‌اف۱۵ (GDF15)، که جفت جنین تولید می‌کند و تهوع بارداری ارتباط وجود دارد.

به گفته پژوهشگران، با کاهش سطح این هورمون در دوره بارداری، می‌توان تهوع صبحگاهی به‌ویژه موارد شدید را درمان کرد.

تایید کامل اولین داروی درمان آلزایمر

در گذشته، داروهای درمان بیماری آلزایمر در آزمایش‌های بالینی نتیجه موفقیت‌آمیزی نداشتند؛ اما در ژوییه ۲۰۲۳، اداره غذا و داروی آمریکا داروی جدیدی موسوم به لکمبی (Leqembi) را تایید کرد.

این اولین دارویی است که نشان داده است روند زوال شناختی را در مراحل اولیه بیماری کند می‌کند.

لکمبی آمیلویید بتا را هدف قرار می‌دهد، پروتئین اصلی سازنده پلاک‌های آمیلویید که در مغز بیماران مبتلا به آلزایمر وجود دارد و بر حافظه و افکار اثر می‌گذارد. این دارو سبب می‌شود سیستم ایمنی بدن پلاک‌ها را دفع کند، که روند پیشرفت علائم بیماری آلزایمر را کند می‌کند.

یک واکسن آران‌ای پیام‌رسان که سرطان لوزالمعده را درمان می‌کند

یک گروه پژوهشی با مشارکت شرکت داروسازی بیونتک یک واکسن آر‌ان‌ای پیام‌رسان برای درمان سرطان لوزالمعده ساخته‌اند.

بیونتک توالی‌یابی ژنی روی نمونه‌های بیشتر انجام داده است تا نئوآنتی‌ژن‌هاــ پروتئین‌های خاص سلول‌های سرطانی‌ــ را شناسایی کند که ممکن است پاسخ سیستم ایمنی بدن را برانگیزند.

در آزمایش‌های بالینی اولیه، بیماران دارویی دریافت کردند که اجازه نمی‌داد سلول‌های سرطانی سیستم ایمنی بدن را سرکوب کنند، و بعد در فواصل چندماهه، به آن‌ها ۹ دوز واکسن تزریق شد.

تشخیص سرطان پستان با استفاده از هوش مصنوعی

با افزایش استفاده از هوش مصنوعی در آزمایش‌های علمی، ابزار جدیدی ساخته شده است که در مقایسه با آزمایش‌های غربالگری، دقت بیشتری در تشخیص سرطان پستان دارد.

این ابزار که «میا» نام دارد در امپریال کالج لندن ساخته شده است و در تشخیص مراحل اولیه سرطان پستان ۱۳ درصد بهتر عمل می‌کند.