سازمان ملل متحد به منظور افزایش توجه و آگاهی‌دادن به ملل مختلف درباره اهمیت محافظت از محیط زیست کشورشان و همچنین تشویق دولت‌ها به اخذ تصمیم‌هایی به منظور جلوگیری از تخریب زیست‌بوم‌های طبیعی و حمایت از گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری، پنجم ژوئن را روز جهانی محیط‌زیست اعلام کرده است.

اما مواجهه با این مسئله‌ بااهمیت برای آینده کره زمین و حیات ساکنان آن در ایران، که در ۴۵ سال اخیر، در معرض انواع بحران‌ها مانند کم‌آبی، خشک شدن دریاچه‌ها، تالاب‌ها و رودخانه‌ها، فرسایش خاک و فرونشست شدید زمین در مناطق مختلف، آلودگی هوای کلان‌شهرها، کوه‌خواری یا جنگل‌خواری و کاهش ادامه‌دار میزان پوشش گیاهی قرار داشته است، آشکار می‌کند این موضوع در سیاست‌های مدیران ارشد نظام جمهوری اسلامی کمترین اهمیتی ندارد.

برای نمونه، مسئولان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری ایران هشدار داده‌اند که اگر حمایت‌های مالی دولت از طرح‌های صیانتی و حفاظتی جنگل‌های هیرکانی شمال ایران به بیش از سه برابر مقدار فعلی نرسد، تا ۵۰ سال آینده مساحت این جنگ‌های حیاتی به حدود نصف مقدار کنونی خواهد رسید. این در حالی است که آمارهای دولتی در تابستان ۱۴۰۲ حاکی از آن بود که پس از وقوع انقلاب اسلامی در ایران، ۵۰ درصد جنگل‌های هیرکانی نابود شده‌اند.

همچنین هم‌زمان با آنکه خبرگزاری‌های داخلی در روزهای اخیر از سوختن و نابودی «بخش‌های وسیعی از جنگل‌های پارک ملی کرخه» در خوزستان، از زیستگاه‌ اصلی گوزن ایرانی، خبر داده‌اند و از طرف دیگر مراتع و جنگل‌های مناطقی از کهگیلویه، باشت و گچساران نیز در هفته گذشته در آتش سوختند، رئیس بخش حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان محیط زیست استان فارس نیز خبر داده که فعالیت‌های معدنی‌ و چرای دام‌‌ها در زیستگاه طبیعی بهرام گور و پارک ملی قطرویه، حیات گورخر ایرانی را در معرض خطر جدی قرار داده است.

پیش از این خبرگزاری ایرنا هم گزارش داده بود که از ابتدای سال ۱۴۰۳ تاکنون ۱۰ مورد آتش‌سوزی در مراتع و جنگل‌های استان کهگیلویه و بویراحمد رخ داده است و بیش از ۱۰۰ هکتار جنگل و مراتع این استان به‌ دلیل نبود برنامه‌ریزی و فقدان لوازم اطفای حریق در آتش سوخته‌اند.

علی ملکی آهنگران، فرمانده یگان حفاظت منابع‌ طبیعی کشور، در آستانه روز جهانی محیط‌ زیست اعلام کرد که در سال گذشته، ۹۸ درصد حریق‌ها «عامل انسانی» داشته، ۹۴ درصد آن‌ها سهوی و چهار درصد آن‌ها عمدی بوده است؛ آتش‌سوزی‌هایی که با هدف تصاحب غیرقانونی زمین‌های جنگی و کوهستانی صورت می‌گیرند و در کنار بحران‌های دیگر همچون افزایش چشمگیر قطع درختان با هدف قاچاق چوب، نشان می‌دهد که افزایش افسارگسیخته فقر در ایران چگونه به کاهش بافت گیاهی و مساحت جنگل‌ها و مراتع ایران منجر می‌شود.

این در حالی است که در ادامه بحران فرونشست زمین در مناطق مختلف ایران به علت کم‌آبی و خشکسالی، مرتضی صدیقی، معاون فنی سازمان نقشه‌برداری ایران، نیز با اعلام این هشدار که «پنج درصد مساحت ایران درگیر فرونشست زمین شده است و هفت استان در نقطه بحرانی قرار دارند»، توضیح داد میزان فرونشست در مناطقی از استان کرمان به بیش از ۴۲ سانتی‌متر، در استان البرز به ۳۰ سانتی‌متر و در پایتخت هم به ۲۴ سانتی‌متر در سال رسیده است.

صدیقی با بیان اینکه اکنون ۳۶۰ منطقه با مساحتی معادل پنج درصد کل ایران دچار فرونشست زمین شده‌اند و هفت استان هم از این حیث در نقطه بحرانی قرار دارند، می‌گوید: «مناطق تحت تاثیر ایران با نرخ بالای ۲۰ سانتی‌متر در سال پنج برابر میانگین جهانی نشست می‌کنند و نباید فراموش کرد که عمده مساحت درگیر فرونشست زمین هم مربوط به مناطق شهری یا زمین‌های مناسب کشاورزی و باغداری است. فرونشست در دنیا دو عامل طبیعی و انسانی دارد و به‌ طور میانگین ۷۷ درصد فرونشست‌های جهان به دلیل عوامل انسانی رخ می‌دهد. از این ۷۷ درصد، ۶۰ درصد آن به علت برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی است، اما در ایران بیش از ۹۵ درصد فرونشست‌ها به دلیل برداشت از سفره‌های زیرزمینی رخ می‌دهد.»

مدیران نظام جمهوری اسلامی در ۴۵ سال اخیر، با چشم‌پوشی از اجرای قانون ممنوعیت حفر چاه در مناطق شهری و دشت‌های ممنوعه که در زمان حکومت محمدرضا شاه پهلوی تصویب شد، به حفر و بهره‌برداری از صدها هزار چاه و استفاده از منابع جبران‌ناپذیر سفره‌های زیرزمینی مجوز دادند و همین مسئله به بحران بزرگ فرونشست زمین در ایران تبدیل شد.

در یک نمونه، جعفر جوادی، مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی، مرداد ۱۴۰۱ گفت: «علی‌رغم اینکه دشت‌های خراسان از سال ۱۳۴۸ ممنوعه اعلام شدند، از آن سال تاکنون برای حدود شش هزار حلقه چاه پروانه بهره‌برداری صادر شده است.»

عیسی کلانتری، رئیس پیشین سازمان حفاظت از محیط زیست ایران، نیز مرداد ۱۳۹۴ افشا کرد که در دولت نهم جمهوری اسلامی گفتند که «مناطق ممنوعه معنی ندارد و این دکان وزارت نیرو است. هرکس هرجا که توانست، چاه حفر کند. در آن زمان، ظرف سه روز اجازه حفاری چاه‌هایی سه‌برابر حجم قبلی داده شد و در سراسر ایران روزی هزاران متر چاه زدند.»

در همین حال، احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی ایران، روز سه‌شنبه هفته جاری اعلام کرد پنج استان تهران، قزوین، البرز، سمنان و خراسان‌ رضوی به پنجمین سال خشکی وارد شده‌اند. به گفته وظیفه، خشکسالی هیدرولوژیکی در ایران طولانی‌مدت شده و به همین دلیل، چرخه آب بارش نمی‌تواند در بازه زمانی شش ماه، یک یا دو سال شرایط را بهبود ببخشد. در نتیجه سفره‌های زیرزمینی پر نمی‌شوند یا میزانی که از منابع تجدیدشونده برداشت شده است، جبران نخواهد شد.

در چنین شرایطی، همچنان بخش عمده‌ای از درآمدهای سالانه دولت و نظام جمهوری اسلامی به‌جای اختصاص به حوزه‌های حیاتی همچون محیط‌زیست، آموزش و پرورش یا ایجاد کسب‌وکار و بهود وضعیت اقتصادی، در زمینه‌های ممدنظر رهبر جمهوری اسلامی مانند تجهیزات موشکی، تسلیحات نظامی و هسته‌ای یا حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی در کشورهای دیگر هزینه می‌شود تا بدین ترتیب آینده محیط‌زیست ایران از نظر کارشناسان در سال‌های آینده، وخیم و بحرانی‌تر از اکنون ارزیابی شود.