پویا قربانی
بی‌بی‌سی فارسی
۳۰ خرداد ۱۴۰۳ پانزدهمین سالگرد کشته‌شدن ندا آقاسلطان است. او معترض ۲۶ ساله‌ای بود که در جریان اعتراضات به نتیجه انتخابات بحث‌برانگیز ۱۳۸۸ در ۳۰ خرداد در خیابان کارگر شمالی تهران کشته شد.
ندا آقاسلطان خیلی زود یکی از نمادهای اصلی جنبش اعتراضی ایران شد.
خانواده و اطرافیان ندا از آن‌‌زمان زیر فشارهای امنیتی بوده‌اند.
معترضان قتل او را کار یک «عضو بسیج» می‌دانستند. مقامات جمهوری اسلامی اما در مواجهه با کشته‌شدن او که انعکاس جهانی بسیاری هم یافت، مواضعی ضدونقیض اتخاذ کرده‌اند؛ از جعلی خواندن ویدیو تا انتساب قتل به شاهدان آن، سازمان سیا و مجاهدین خلق.
محمد آقاسلطان برادر ندا امروز در حساب ایکسش نوشت: «خیلی‌وقته که چهره‌ت رو فقط با دیدن عکس‌هات میتونم به‌یاد بیارم. چشم‌هام رو که می‌بندم نمیتونم تصویری شبیه به خودت ازت بسازم. اما روزی نبوده که به‌یادت نباشم یا صدات تو گوشم نباشه. تا ابد بهترین رفیقم میمونی ندا. نمیام پیشت تا وقتی‌که انتقامت رو نگرفته باشم.»
آرش حجازی، مترجم، ناشر و شاهد قتل ندا آقاسلطان با انتشار طرحی از او به مناسبت پانزدهمین سالگردش در متنی مفصل به جزئیات رخدادهای منجر به کشته شدن او پرداخته و نوشته است: «بعد از ۳۰ خرداد ۸۸ نقش اجتماعی‌ام عوض شد: شاهد بودم، نقشى که به خواب هم نمى‌دیدم روزى معرفم بشود. ایران به شاهدها رحم نمی‌کند.» او با اشاره به اینکه پس از روایت کشته‌شدن ندا، همه چیزش را در ایران از دست داده نوشته است: «ارزشش را داشت؟ ۱۰۰٪. وجدان راحت قیمت ندارد.»
لحظه جان دادن ندا -با اینکه آن زمان (سال ۱۳۸۸/۲۰۰۹) شبکه‌های اجتماعی و استفاده از موبایل به گستردگی حالا نبود- به سرعت در خبرگزاری‌های جهان بازتاب یافت.
در مجله تایم -که او شخصیت سال آن شد- این لحظه، «پربیننده‌ترین مرگ یک انسان در تاریخ بشریت» توصیف شده بود. چشمان باز ندا هنگام مرگ، از آن زمان سوژه بسیاری از هنرمندان مخالف و معترضان بوده است.
اتمام حجت آیت‌الله خامنه‌ای، نقطه عطف خونبار اعتراض‌های ۸۸
در سال ۱۳۸۸ میرحسین موسوی و مهدی کروبی کاندیداهای رقیب محمود احمدی‌نژاد در انتخابات ۱۳۸۸، اعلام پیروزی او را محصول «تقلب، صحنه آرایی، مهندسی و تنظیم ناشیانه» آرا دانستند، موضوعی که آیت‌الله خامنه‌ای به شدت آن را نفی کرد.
پس از آن معترضان با شعار «رای من کجاست؟» در ابعاد میلیونی به خیابان‌ها آمدند و تظاهرات تا ماه‌ها بعد ادامه داشت و پس از بهمن ۱۳۸۹ با حصر خانگی موسوی، رهنورد و کروبی عملا پایان یافت.
خطبه‌های نماز جمعه آیت‌الله علی خامنه‌ای در ۲۹ خرداد ۸۸ نقطه عطفی در روند اعتراضات بود.
او نامزدها را تهدید کرد که اگر به دعوت به اعتراضات ادامه دهند «مسئول خون‌ها و خشونت‌ها و هرج و مرج‌ها، آنهایند.»
گویی قرار بود با این «اتمام حجت» اعتراضات خیابانی پایان یابد.
سازمان عفو بین‌الملل آن را «چراغ سبز برای سرکوب» دانست، سرکوب خونباری که فردای آن خطبه‌ها روی داد.
نمادهای ماندگار از ۱۳۸۸ تا ۱۴۰۱
اعتراضات خیابانی و نمادهای آن نزد افکار عمومی یکی از پرچالش‌ترین موضوعات برای جمهوری اسلامی بوده است. بی‌جهت نیست که از کشته شدن ندا آقاسلطان تا مهسا (ژینا) امینی، حکومت و رسانه‌های نزدیک به سپاه پیوسته تلاش کرده‌اند تا روایت مخالفان را زیر سوال ببرند.
مقامات امنیتی علت مرگ مهسا امینی را «عارضه مغزی و قلبی» و روایت معترضان و خانواده او را «سناریوی تکراری» خواندند.
اعتراضات ۱۴۰۱ در پی جان باختن مهسا ژینا امینی در بازداشت گشت ارشاد، نسل جدید معترضان را که برخی در زمان کشته شدن ندا آقاسلطان هنوز کودک بودند، با نام و میراث او در تاریخ مبارزاتی معاصر ایران آشناتر کرد.
مادر او با خانواده‌های دادخواه آبان ۹۸ از جمله خانواده پویا بختیاری و برادرش با کشته‌شدگان اعتراضات ۱۴۰۱ ابراز همدردی و همبستگی کرده‌اند.
به جز ندا آقا سلطان، نام ده‌ها کشته‌شده دیگر با اعتراضات سال ۸۸ موسوم به «جنبش سبز» گره خورده است. صدها نفر دیگر زخمی و معلول و هزاران نفر زندانی شدند. اعتراضات ۸۸ گسترده‌ترین و جدی‌ترین اعتراضات خیابانی تا آن زمان از آغاز حکومت جمهوری اسلامی بود و تحلیلگران تاثیر آن را را به عنوان نقطه عطفی در مناسبات سیاسی و اعتراضات پس از آن واکاوی می‌کنند.
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید