در یکی از شدیدترین تحریم‌های بین‌المللی علیه یک شرکت هوانوردی مسافری و باری، بریتانیا، آلمان، فرانسه و ایالات متحده آمریکا، تصمیم برای تحریم شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما) را که با نشان «ایران‌ایر» در سطح بین‌المللی شناخته می‌شود، اعلام کردند. با اجرای این تحریم، چه اتفاقی برای هما و مسافران اروپایی آن خواهد افتاد؟
***
پس از چند روز اظهارات ضدونقیض از سوی رسانه‌های آمریکایی و سپس مقام‌های دولت «جو بایدن»، رییس جمهور آمریکا، «آنتونی بلینکن»، وزیر خارجه آن کشور، در سفر به لندن اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران موشک‌های بالستیک در اختیار روسیه قرار داده و با آموزش مستشاران و ماموران نظامی روسیه در ایران، مسکو به‌زودی از این موشک‌ها در تجاوزش به اوکراین استفاده خواهد کرد.
ایالات متحده و بریتانیا همچنین مقام‌های اتحادیه اروپا، ارائه موشک‌های بالستیک از سوی جمهوری اسلامی به روسیه برای تداوم تجاوز به اوکراین را، تهدید جدی امنیت اروپا توصیف کرده‌اند.
چرا ایران ایر تحریم شده است؟
تحریم‌های بین لمللی علیه شرکت هواپیمایی ایران‌ایر از سوی چهار دولت آمریکا، بریتانیا، فرانسه و آلمان، به‌دلیل ارائه خدمات باری از سوی این شرکت برای ارسال موشک به روسیه بوده و شدیدترین تحریم ایران‌ایر از زمان تاسیس این شرکت هوایی است که زمانی از خوشنام‌ترین و موفق ترین شرکت‌های هواپیمایی در جهان بود.
آمریکا درباره تحریم ایران ایر چه کرده است؟
ایالات متحده به‌طور هم‌زمان ایران‌ایر را وارد دو مجموعه تحریم‌های وزارت خزانه‌داری و وزارت خارجه کرده است.
تحریم ۲۰شهریور۱۴۰۳ ایران‌ایر از سوی وزارت خزانه‌داری ایالات متحده، براساس فرمان اجرایی شماره ۱۴۰۲۴ رییس‌جمهور آمریکا صورت گرفته که مربوط به تحریم بخش حمل‌و‌نقل خدمات‌دهنده به فدراسیون روسیه در تجاوز به اوکراین است.
به غیر از این تحریم، در همین روز وزارت امور خارجه آمریکا هم هم‌زمان ایران‌ایر را براساس فرمان اجرایی ۱۳۹۴۹، به‌دلیل مشارکت مادی در انتقال مستقیم یا غیرمستقیم به ایران یا از ایران، یا استفاده به نفع ایران از تسلیحات یا تجهیزات مرتبط، ازجمله قطعات یدکی تسلیحات، تحریم کرده است.
بنابراین ایران‌ایر بابت ارائه خدمات نظامی به روسیه، وارد دو فهرست مختلف تحریم در از ایالات متحده شده است.
آیا آمریکا قبلا ایران‌ایر را تحریم نکرده بود؟
دولت «دونالد ترامپ» در آبان۱۳۹۷، براساس فرمان اجرایی ۱۳۵۹۹ رییس‌جمهور آمریکا، ایران‌ایر را تحریم کرده بود. این دستور اجرایی مربوط به مشخص کردن دارایی های دولت یا تحت کنترل و مالکیت دولتی جمهوری اسلامی ایران است که براساس آن، مبادله افراد و نهادهای آمریکایی با آن ممنوع است.
به‌دلیل همین تحریم بود که قرارداد فروش هواپیماهای «بویینگ» و «ایرباس» که پس از توافق برجام ممکن شده بود، تحریم و دوباره غیرممکن شد.
وزارت خزانه‌داری آمریکا در آن زمان ۶۷ فروند هواپیمای تحت مدیریت ایران را هم تحریم کرد که در صورت ورود به قلمرو ایالات متحده، توقیف خواهند شد.
ایران‌ایر در قلمرو آمریکا پرواز داشت؟
ایران‌ایر سال‌هاست پروازی به شهرهای آمریکا یا قلمرو این کشور ندارد. حتی روسای‌جمهوری ایران که برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل با هواپیمای اختصاصی به نیویورک می‌رود، این هواپیمای تشریفاتی را از زیر‌مجموعه ایران به‌دلیل تحریم خارج کرده‌اند.
بنابراین ایران‌ایر مسافری در آمریکا نداشته که تحریم صورت گرفته آن اثری از این جهت بر آن‌ها در آسمان ایالات متحده به وجود آورد، اما تحریم آن از سوی سه کشور اروپایی، به‌زودی تغییر جدی در برنامه پروازی آن به شهرهای این سه کشور خواهد داشت و مسافران آن را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد.
تحریم ایران از سوی سه کشور اروپایی چیست؟
هم‌زمان با آمریکا، بریتانیا و شرکای اروپایی آن یعنی فرانسه و آلمان هم در ۲۰شهریور۱۴۰۳ اعلام کردند که توافقات دوجانبه هوایی خود با ایران را لغو می‌کنند، که این امر باعث محدود شدن خدمات شرکت هواپیمایی ایران‌ایر به بریتانیا و اروپا خواهد شد.
دولت‌ها برای انجام پرواز شرکت‌های هوایی‌شان، قراردادهای دوجانبه با یکدیگر دارند که با آن به هواپیماها اجازه می‌دهد وارد قلمروی آن‌ها شوند و از خدماتی که برای ارائه به مسافران لازم است، همچون استقرار کارکنان آن شرکت در کشور میزبان و خدمات بانکی استفاده کنند. مثلا ایران‌ایر در فرانسه، بریتانیا و آلمان دفتر فروش و کارکنان دارد که امور روزانه مربوط به آن را اداره می‌کنند. این شرکت اجازه داشته از فرودگاه های کشور میزبان که پیشتر درباره آن توافق شده بود، استفاده کند.
با لغو قراردادهای دوجانبه بریتانیا، آلمان و فرانسه با ایران، شرکت هواپیمایی ایران پس‌از آن قادر به ادامه پروازهای خود به شهرهای این سه کشور نخواهد بود.
مسافرانی که اکنون بلیت دارند چه می‌شوند؟
تحریم صورت گرفته، اختلال‌های فوری در امور جاری ایران‌ایر ازجمله خرید بنزین و خدمات فرودگاهی در بریتانیا، فرانسه و آلمان ایجاد می‌کند، اما تا یک سال پس از هر تاریخی که این کشورها قراردادهای خود را با ایران لغو کنند، پروازها می تواند قابل ادامه باشد و باید اجازه تداوم پروازها به ایران‌ایر داده شود.
ممکن است پروازها به‌زودی قطع شود؟
ممکن است با‌توجه به مشکلات فزاینده حاشیه‌ای، ایران‌ایر خود تصمیم به لغو زودتر پروژهای خود از مبدا و به مقصد این کشورها بگیرد، اما این به معنی آن نخواهد بود که مسافرانی که هم‌اینک بلیت دارند، از سوی دولت‌های این سه کشور برای استفاده از ایران‌ایرا منع شوند.
آیا وضعیت ایران ایر در سایر کشورهای اروپایی عادی است؟
در یک حالت کلی، به مسافران اروپایی ایران‌ایر توصیه می شود که برای پرهیز از مشکلات قابل پیش‌بینی، از خرید بلیت از مبدا یا به مقصد لندن، پاریس، فرانکفورت، هامبورگ و کلن خودداری کنند و در نظر داشته باشند که سایر پروازهای ایران به شهرهای اروپایی که هنوز رسما از تحریم چهار کشور پیروی نکردند هم، احتمالا به مجموع تحریم‌کنندگان خواهند پیوست و بنابراین در زمان خرید بلیت، ملاحظات لازم را در نظر بگیرند.
*این نوشته، مشورت حقوقی محسوب نمی‌شود و صرفا بیان وضعیتی است که ایران‌ایر به‌دلیل تحریم‌های شهریور۱۴۰۳ با فعالیت‌های خود در آمریکا و سه کشور اروپایی با آن مواجه است.
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید