خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۵۷ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته ای که گذشت، یک راس میش وحشی در حاشیه منطقه حفاظت شده قمصر و برزک، تلف شد. به علاوه، دستکم ۵۲ شکارچی غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. همچنین، چندین هکتار از منابع طبیعی کشور دچار آتش سوزی شدند. شاخص کیفی هوا دستکم در ۲۹ شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به تداوم خشکسالی و بحران پسماند و آلاینده ها در مناطق مختلف اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.
آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.
حیات وحش
حیات وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین میکند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.
طی هفت روز اخیر، مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی اعلام کرد: بر اساس گزارش های دریافتی از همیاران و محیط بانان مجموعه سالوک، لاشه یک قلاده پلنگ جوان با جنسیت نر در ارتفاعات منطقه حفاظت شده سالوک مشاهده شد.
به علاوه، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان البرز از تیمار و رهاسازی ۴۳ حیوان وحشی مصدوم از ۱۲ گونه متفاوت جانوری در نیمه نخست سال جاری خبر داد و گفت: طی این مدت ۵۰ عملیات بازدید، بررسی و نظارت میدانی از مراکز نگهداری موقت حیات وحش استان توسط کارشناسان انجام شده است.
رییس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان شیروان در خبری دیگر گفت: یک قلاده گربه پالاس در منطقه سرانی از توابع بخش سرحد این شهرستان، پس از ۱۲ روز و با توجه به رسیدگی‌هایی این اداره تلف شد.
رییس اداره حفاظت محیط زیست میامی عنوان کرد که پایش‌های تصویری دوربین‌های تله‌ای در منطقه «یوزکنام پل ابریشم» این شهرستان طی شش ماهه نخست امسال، از تولد هفت توله یوزپلنگ خبر داده است.
به گفته وی، طبق اصل ۵۰ قانون اساسی و مفاد قانون برنامه ششم توسعه ماده ۳۸، احیای گونه‌های حیوانی در معرض خطر انقراض از جمله یوزپلنگ آسیایی در دستور کار قرار دارد.
همچنین، طی هفته گذشته، یک قلاده پلنگ ایرانی در ارتفاعات شهرستان آمل مشاهده شد.
فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست آذربایجان‌غربی از بازداشت متخلف حیوان‌آزاری در شهرستان ارومیه خبر داد و گفت: فرد متخلف یک قلاده سگ را با طناب به خودرو بسته و اقدام به کشیدن آن بر روی زمین و انتشار فیلم آن در فضای مجازی کرده بود که انتشار این فیلم موجب جریحه‌دار شدن عواطف و احساسات عمومی شد.
بنابر اعلام رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان کاشان، یک راس میش وحشی با جنسیت ماده در حاشیه منطقه حفاظت شده قمصر و برزک در اثر برخورد با خودروی عبوری توسط یکی از اهالی منطقه مشاهده شده که پس از تماس با اداره محیط زیست کاشان نیروهای یگان این شهرستان به محل اعزام شدند.
او افزود: در زمان حضور نیروهای یگان، این حیوان وحشی هنوز زنده بود که در حین انتقال جهت مداوا متاسفانه بدلیل شدت جراحت تلف گردید.
از سوی دیگر، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره‌کل حفاظت محیط زیست گلستان گفت: بر اساس آخرین بررسی‌ها ۱۶ گونه جانوری این استان در خطر نابودی قرار دارند که برنامه نگهداری از این گونه‌ها اعلام شده است.
به گفته وی، فوک خزری، آهو، پلنگ، تشی، خرس قهوه‌ایی، خرگوش، حشره‌خورها، راسو، روباه، روباه ترکمنی، رودک، سمور جنگلی، سیه گوش، شوکا، شنگ، قوچ و میش، کل و بز، گراز، گربه پالاس، گرگ، مرال، لاکپشت آسیایی و گیلانشاه خالدار، هوبره، اردک سفید، شاهین و بالابان از مهمترین گونه‌های جانوری این استان محسوب می‌شود.
در خبری دیگر، مدیرکل حفاظت محیط زیست کردستان اعلام کرد که افزون بر ۴۰ گونه جانوری در معرض خطر تهدید و انقراض در استان وجود دارد که در این بین چهار گونه دارای وضعیت بغرنج‌تری هستند.
از میان این گونه ها، گونه‌های پلنگ، خرس قهوه‌ای، سمندر آتشین و سمندر خال زرد کردستانی در وضعیت بغرنج‌تری قرار دارند.
بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی
یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.
طی یک هفته اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۳۱ تن چوب قاچاق در استان های تهران، کرمانشاه و همدان ضبط و در این راستا چهار متهم بازداشت شدند. همچنین طی این مدت دستکم ۴۸ شکارچی غیرمجاز در استان های سیستان و بلوچستان، کهگیلویه و بویراحمد، خراسان شمالی، لرستان، گیلان، اصفهان، تهران، خراسان رضوی، هرمزگان، آذربایجان غربی، یزد، اردبیل و چهارمحال و بختیاری بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.
فرمانده یگان حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری از تشکیل ۲۱۸ پرونده تخلف شکار و صید غیرمجاز در استان در سالجاری با همکاری محیطبانان در سطح مناطق حفاظت‌شده خبر داد و عنوان کرد: از ابتدای سالجاری تاکنون ۲۹۶ متخلف شکار و صید غیرمجاز در استان شناسایی، دستگیر و به مراجع قضایی معرفی شدند.
همچنین، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان اصفهان از برخورد قانونی با ۳۶ متخلف شکار و صید در مناطق چهارگانه تحت مدیریت محیط‌زیست در شهریورماه خبرداد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان در گزارشی دیگر اعلام کرد: ۶۳۸ متخلف زیست محیطی امسال در این استان دستگیر و به مراجع قضایی معرفی شدند.
به گفته وی، علاوه بر تشکیل ۵۱۱ پرونده در این خصوص، در این مدت صید غیرمجاز آبزیان ۹۳۵ مورد، شکار غیر مجاز پرندگان ۹ موردشکار غیر مجاز پستانداران ۱۰ مورد، زنده گیری پرندگان ۹۱ مورد، زنده گیری غیرمجاز خزندگان یک مورد، شروع به شکار ۱۲۹ مورد و ۹ مورد نگهداری و خرید و فروش حیات وحش زنده به ثبت رسید.
حق تنفس و هوای پاک
براساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پر شماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.
طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای اصفهان ۱۲۹، خمینی شهر ۱۵۵، قهجاورستان ۱۹۱، سجزی ۱۶۱، اهواز ۱۵۶، ماهشهر ۱۵۳، خرمشهر ۱۵۵، بهبهان ۱۶۳، مشهد ۱۳۰، اراک ۱۰۶، کاشان ۱۱۷، مبارکه ۱۳۶، شوشتر ۱۵۶، رامهرمز ۱۵۶، اندیشمک ۱۵۷، تهران ۱۰۶، دزفول ۱۴۸، شوش ۱۲۶، شادگان ۱۳۰، هویزه ۱۳۵، باغستان، باقرشهر، بهارستان، قرچک، ملارد، پیشوا، رباط کریم، شهرری و ورامین ناسالم برای گروه های حساس، ناسالم برای تمام گروه ها، بسیار ناسالم و یا خطرناک اعلام شد.
شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.
شاخص کیفی هوا ( Air Quality Index ) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق ( ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل میکند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.
آتش سوزی منابع طبیعی
به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.
در هفته ای که گذشت، وقوع آتش سوزی در تالاب گروس مهاباد موجب از دست رفتن ۱۵۶ هکتار از نیزار این تالاب شد.
فرمانده یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری اعلام کرد که حدود ۹ هکتار از مراتع روستای شیرمرد از توابع این استان، در آتش سوخت.
از سوی دیگر، سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست استان کرمانشاه، اظهار کرد: در پی وقوع آتش سوزی در منطقه حفاظت شده بیستون، محیط بانان این منطقه و پناهگاه حیات وحش بیستون، یگان حفاظت اداره کل، همچنین محیطبانان شهرستان صحنه بلافاصله جهت اطفاء حریق به محل وقوع حادثه اعزام شدند و پس از ۲۴ ساعت، موفق شدند که آتش سوزی را مهار کنند.
طی یک هفته اخیر، منطقه تفریحی النج واقع در ارتفاعات کبیرکوه حد و فاصل شهرستان‌های آبدانان و ایلام دچار آتش سوزی شد. بر اساس گزارشات منتشر شده، از ابتدای سال جاری تاکنون حدود ۱۰۰ فقره آتش سوزی در عرصه‌های طبیعی، مراتع و جنگل‌های استان ایلام رخ داده است.
به علاوه، معاون پارک ملی بمو در استان فارس اعلام کرد: ۵۰ هکتار از اراضی پارک بمو در استان فارس، نزدیک چشمه چاه کلک بر اثر سهل انگاری در برپایی آتش توسط گردشگران حاضر در منطقه، در آتش سوخت.
فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی
خشکسالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.
در یک هفته اخیر، استاندار آذربایجان شرقی بر ضرورت تغییر نگرش از بخشی نگری به نگرش سیستمی و اصلاح ساختار از استانی به فرا استانی تاکید کرد و گفت: نجات دریاچه ارومیه نیازمند نگرش سیستمی، ایجاد ساختار ملی و تخصیص اعتبار کافی است.
در همین خصوص، مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان محیط زیست عنوان کرد که امسال حدود ۲ میلیارد متر مکعب حقآبه وارد دریاچه ارومیه شد اما به دلیل این‌که در سال‌های قبل حقآبه این دریاچه پرداخت نشد و امسال هم به طور مناسب این کار انجام نشد، آن روندی که برایش برنامه ریزی شده بود، به نتیجه نرسید.
از سوی دیگر، نماینده مردم اصفهان گفت: یکی از مواردی که معمولاً ما نمایندگان اصفهان می‌پرسیم وضعیت رودخانه زاینده رود است، باید اعلام کنم به لطف حکمرانی غلط و نادرستی که طی ۳۰ سال اخیر بر رودخانه زاینده رود حاکم بوده ۸۰ تا ۹۰ درصد طول سال این رودخانه خشک است و تنها ۱۰ الی ۱۵ درصد سال رودخانه جریان دارد. صدا و سیما این ۱۰ درصد را نشان می‌دهد نه ۹۰ درصدی که رودخانه خشک است و آثار زیست محیطی آن مردم را دچار مشکل کرده است.
به گفته طغیانی، ۲۴ متر مکعب بر ثانیه آب از سطح زاینده رود آزاد می‌شود که ۱۲ متر مکعب آن به پایین دست می‌رسد و نصف آن در طول مسیر گم می‌شود این میزان به اندازه مصرف کل آب شرب شهر اصفهان است، در فصل پاییز باید تمام پمپاژ‌های بالا دست خاموش باشد اما هنوز نتوانستیم به وزارت نیرو تفهیم کنیم که باید این پمپاژ‌ها خاموش باشد.
مدیرکل سازمان هواشناسی استان اصفهان نیز گفت: روند بارندگی در استان اصفهان طی ۵۰ سال اخیر کاهشی بوده به طوری که در هر دهه تقریبا میزان بارندگی در استان ۱۱ میلیمتر کاهش یافته و میانگین بارندگی در استان طی ۵۰ سال اخیر از از ۲۵۲ میلیمتر به به زیر ۲۰۰ میلیمتر رسیده است.
بنا بر همین گزارش، میانگین بارش‌ها در مناطق غربی و جنوب غربی استان مانند فریدونشهر، چادگان و سمیرم از سال ۱۳۹۷ و طی پنج سال اخیر روند کاهشی داشته است. همچنین مجموع بارش در حوضه اصلی فلات مرکزی (حوضه تالاب گاوخونی، اصفهان، یزد، کرمان و سمنان) در سال آبی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ به ۱۴۶ میلیمتر کاهش یافته است.
همچنین، میانگین بارش در فلات مرکزی ایران نسبت به بلند مدت افزایش یافته اما در مقایسه با سال آبی دو سال گذشته به میزان ۳۳ میلیمتر و نسبت به سال آبی سه سال گذشته ۷۰ میلیمتر کاهش یافته است.
بر اساس آخرین آماری که وزارت نیرو از وضعیت سدهای کشور منتشر کرده است، در ۱۴ روزی که از آغاز سال آبی کشور گذشته، فقط ۳۸۰ میلیون مترمکعب آب وارد سدهای کشور شده که این عدد از سال خشک گذشته، ۲۸ درصد کمتر است و اکنون۴۶ درصد از ظرفیت مخزن سدهای کل کشور پر و ۵۴ درصد دیگر خالی است.
بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی
رئیس محیط زیست بهارستان در هفته ای که گذشت، اعلام کرد: بیشترین شکایت و گلایه مردم نسیم‌شهر از پسماندسوزی در ضلع شمالی آزادراه تهران به ساوه در محدوده صباشهر و اراضی رودخانه سالور اسلامشهر است.
وی گفت: سوزاندن زباله‌ها، ضایعات و پسماند یکی از روش‌های ابتدائی و سنتی دفع زباله توسط افراد سودجو است که اغلب خاطیان با هدف کاهش در هزینه‌های دفع پسماند و عدم تحویل زباله به مراکز امحا، این اقدامات را انجام می‌دهند.
او ادامه داد: زباله‌سوزی توسط خودروهای حامل پسماند انجام می‌شود که به جای طی مسیر تا مراکز بازیافت مجاز و پرداخت هزینه‌های امحا، زباله را در حاشیه جاده یا محل‌های کم تردد و خلوت تخلیه کرده و در نهایت اقدام به سوزاندن پسماند می‌کنند. در بهارستان نیز ازدیاد استفاده از این روش دفع پسماند گلایه مردم را به همراه داشته است و باعث بروز مشکلاتی برای شهروندان در بافت مسکونی شده است و در شمال نسیم‌شهر و اراضی صباشهر و همچنین در بخشی از اراضی اسلامشهر شاهد زباله سوزی‌های اغلب شبانه هستیم و این در حالی است که دود این زباله‌سوزی‌ها مستقیم به چشم مردم بهارستان می‌رود.
در یک هفته گذشته، یک کارخانه کارتن‌سازی در فیروز کوه استان تهران که چندین سال از آغاز فعالیت‌اش می‌گذرد، به دلیل بی‌توجهی به اخطارهای بهداشتی در زمینه تولید بی‌رویه انواع پسماند و ضایعات، استشمام بوی نامطبوع ناشی از خرابی سیستم فاضلاب با حکم قضایی پلمب شد.
مشاور مدیرکل و رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان ری از شناسایی هشت واحد آلاینده و غیرمجاز طی گشت و پایش کارشناسان این اداره در بخش‌های کهریزک و مرکزی این شهرستان خبر داد.
رستگاری گفت: در هفته گذشته بر اساس گشت و پایش های کارشناسان این اداره، سه واحد ذغال گیری در روستاهای کاشانک و غنی آباد بخش مرکزی، ۲ واحد بازیافت ضایعات و تولید گرانول در روستای مجیدآباد و یک واحد ذوب قیر و برش مصنوعات سنگی آلاینده و غیر مجاز در دوتویه و عشق آباد بخش کهریزک این شهرستان شناسایی و بلافاصله اخطاریه زیست محیطی به منظور توقف فعالیت صادر شد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان نیز در خبری دیگر عنوان کرد: ۳۹۱ اخطار زیست محیطی امسال برای واحدهای آلاینده این استان صادر شده است.
به گفته او، این تخلفات زیست محیطی در حوزه بیمارستان ها، کشتارگاه ها، پساب، سایت زباله، صنایع و آتش زدن زمین کشاورزی گزارش شده است و در این راستا ۱۶ نفر بازداشت شده اند.
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید