به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، در هفته‌ ای که گذشت، ۶۶ شکارچی و صیاد غیرمجاز و قاچاقچی چوب بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا دستکم در ۱۳ شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. همچنین یک قلاده شیر در مجموعه گردشگری الیمالات شهرستان نور بر اثر زایمان سخت و یک راس آهوی جبیر بر اثر تغذیه از زباله‌های به جا مانده از حضور گردشگران نوروزی در جزیره هنگام تلف شدند. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به بحران خشکسالی، پسماندها و آلاینده‌ها در مناطق مختلف اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.

آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.

حیات وحش

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیات وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

در هفته‌ای که گذشت، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست، وضعیت یوزپلنگ ایرانی را «بسیار بحرانی» اعلام کرد. حمید ظهرابی با اشاره به اینکه ۱۷ یوز ایرانی در آستانه انقراض است، افزود: برای حفظ این گونه، باید از تمام امکانات موجود استفاده کرد و اکنون زمان اقدام فرا رسیده است.

همچنین، رئیس اداره حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران گفت: یک قلاده شیر در مجموعه گردشگری الیمالات شهرستان نور تلف شد. این شیر ماده هشت ساله در حین زایمان هفته جاری به علت سخت زایی تلف شد. با اینکه به دامپزشک هم در حین زایمان شیر اطلاع داده شد، اما به محض حضور دامپزشک این حیوان تلف شده بود.

افزون بر این، مدیرکل حفاظت محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد از شمارش حیات وحش پارک ملی و منطقه حفاظت شده دنا از روز سه شنبه ۱۹ فروردین به مدت ۴۸ ساعت خبر داد.

در هفته گذشته، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان جاسک اعلام کرد: لاشه۲۰ لاک‌پشت و یک دلفین در سواحل جاسک کشف شد. لاک‌پشت‌ها از نوع پوزه عقابی و سبز بوده‌اند، که از گونه های در خطر انقراض محسوب می‌شوند. صید غیراصولی موجب تلف شدن دلفین و لاکپشت‌ها شده است.

از سوی دیگر، رئیس اداره حفاظت از محیط زیست شهرستان قشم از تلف شدن یک راس آهوی جبیر بر اثر تغذیه از زباله‌های به جا مانده از حضور گردشگران نوروزی در جزیره هنگام خبر داد. شاهمراد جعفری افزود که با خشکسالی‌های چند سال اخیر و از بین رفتن بیشتر پوشش گیاهی جزیره هنگام حیات جانداران وحشی این جزیره به خطر افتاده است.

هفته گذشته در یک اقدام زیبا، نخستین پرنده شکاری آسیب‌دیده در سال جدید با همکاری یکی از شهروندان علاقه‌مند به طبیعت، به این اداره کل محیط زیست البرز تحویل داده شد. این پرنده پس از اقدامات حمایتی اولیه، برای تیمار و مراقبت‌های تخصصی به مرکز نگهداری حیات وحش منتقل شد.

همچنین، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان تهران از کشف توله شیر وحشی و دو مار سمی در مناطق مسکونی این استان خبر داد. حسن عباس‌نژاد افزود که فرد متخلف شناسایی شده و پرونده قضائی برای او تشکیل شده است. حیوانات کشف‌شده نیز برای بررسی‌های تخصصی به مرکز بازپروری پارک پردیسان منتقل شدند.

به‌علاوه، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان کرمانشاه، گفت: یک بال لک‌لک که در آشیانه بر روی جوجه‌های خود در ارتفاع ۳۰ متری تلف شده بود، با تلاش سخت فرمانده یگان حفاظت، کارشناسان محیط‌زیست و محیط‌بانان یگان حفاظت محیط‌زیست استان کرمانشاه، از آشیانه جدا و جوجه‌های آن از تلف شدن، نجات یافتند.

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

طی یک هفته اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، ۶۶ شکارچی و صیاد غیرمجاز و قاچاقچی چوب در استان‎های هرمزگان، خراسان رضوی، آذربایجان غربی، کردستان، اردبیل، همدان، مازندران و کرمان بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. همچنین بیش از ۲۵ تن چوب قاچاق توسط قرقبانان کشف و ضبط شد.

در هفته گذشته، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست لرستان از کشف و ضبط اجزای لاشه بز کوهی از منزل یک متخلف زیست محیطی در الیگودرز خبر داد.

افزون بر این، فرمانده انتظامی شهرستان سیریک اعلام کرد که دو تن ماهی قاچاق به ارزش هفت میلیارد ریال در این شهرستان کشف شد.

همچنین، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر گفت: شکارچیان متخلف با شلیک مستقیم اسحله ساچمه زنی محیط بان این اداره کل را در منطقه حفاظت شده مند زخمی کردند. در همین راستا، رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان بویراحمد گفت: متخلفان قطع درختان بلوط، ماموران منابع طبیعی در این شهرستان را با سنگ زخمی کردند.

از سوی دیگر، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان دماوند از راه‌اندازی دو پاسگاه محیط بانی جدید تا دستگیری ۲۲ گروه شکارچی غیر مجاز و صدور ۱۴۱ اخطاریه زیست محیطی در این شهرستان در سال گذشته خبر داد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل نیز گفت: پارسال ۴۴۹ متخلف حوزه محیط زیست در این استان به مراجع قضایی معرفی شدند. به گفته حسن قاسم‌پور، در این مدت محیط‌بانان با گشت‌های مستمر و اقدامات پیشگیرانه در مناطق شکار ممنوع و حفاظت شده استان علاوه بر جلوگیری از صید و شکار در مجموع ۱۴۲ قبضه اسلحه شکاری مجاز و غیرمجاز از متخلفان کشف و ضبط کردند.

در هفته‌ای که گذشت، روزنامه همشهری در گزارشی عنوان کرد که در سال گذشته، ۱۷۱ هزار و ۵۰۰ مورد از حیات وحش کشور فقط از میان پستانداران و پرندگان با شکار و صید و زنده‌گیری حذف شده‌اند. این آمار صرفا مربوط به ۱۱ درصد از مساحت کشور است که زیر نظر سازمان حفاظت محیط زیست مدیریت می‌شود.

از سوی دیگر، گروهی از اهالی منطقه عورکی شهرستان دشتیاری اقدام به شکار بی‌رویه پرندگان کرده و ویدیوی این شکار بی رویه را در فضای مجازی منتشر کردند. این اقدام که همزمان با فصل زاد و ولد پرندگان و بسیاری از حیوانات منطقه صورت گرفته، با واکنش شدید فعالان محیط زیست همراه بوده و نگرانی‌های زیادی را درباره آینده زیست‌بوم این منطقه ایجاد کرده است.

افزون بر موارد یادشده، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان دماوند گفت: عامل تخریب محیط زیست و حفار غیرمجاز در دماوند دستگیر شد.

به‌علاوه، اداره کل حفاظت محیط زیست استان البرز با تأکید بر آغاز فصل حساس تخم‌گذاری و زادآوری پرندگان وحشی، از عموم مردم خواست تا با خودداری از شکار، صید و نزدیک شدن به لانه‌ها، از این موجودات ارزشمند حفاظت کنند.

همزمان با این موارد، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان فیروزکوه گفت: در پی گشت و پایش ماموران یگان حفاظت محیط زیست این شهرستان در مناطق تحت مدیریت، متخلفانی که به برداشت بی ‌رویه گیاهان دارویی و خوراکی در پناهگاه حیات وحش کاوه‌ ده اقدام کرده بودند، دستیگر شدند.

علاوه بر این، مدیرکل حفاظت محیط زیست کردستان گفت: ۳۵۸ شکارچی متخلف در سال گذشته با تلاش یگان حفاظت محیط زیست استان دستگیر و تحویل مراجع قضایی شدند.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان شهرضا نیز اعلام کرد که از ۳۷ پرونده تخلف زیست محیطی، ۱۸ مورد مربوط به آلودگی‌های انسانی مانند هوا، پسماند، خاک و پساب بوده که پیگرد قضایی برای آن‌ها اعمال شده است. وی افزود: ۱۹ پرونده دیگر مربوط به تخلفات محیط طبیعی است که شامل کشف و ضبط ۸ قبضه اسلحه، ۴۵ فشنگ و تجهیزات شکار است. از جمله تخلفات، شکار غیرمجاز بیش از ۴۱ پرنده وحشی و خرید و فروش خزندگان گزارش شده است.

همچنین، رئیس اداره حفاظت محیط زیست مریوان اعلام کرد که با هوشیاری محیط‌بانان، بزرگ‌ترین پناهگاه‌های غیرقانونی شکارچیان در مناطق آزاد این شهرستان تخریب و از شکار پرندگان در فصل بهار جلوگیری شد.

به گفته او، این پناهگاه‌ها که معمولاً پیش از آغاز فصل شکار در اسفند ماه در ارتفاعات و زیستگاه‌های شهرستان احداث می‌شوند، توسط یگان حفاظت محیط زیست شناسایی و تخریب شدند. بالیده افزود که علاوه بر شکار، شکارچیان با ساخت این کلبه‌ها اقدام به تخریب جنگل‌ها و درختان منطقه می‌کنند. وی همچنین از مردم خواست تا در صورت مشاهده هرگونه فعالیت مشکوک، مراتب را به اداره حفاظت محیط زیست اطلاع دهند.

از سوی دیگر، رئیس اداره دامپزشکی شهرستان قزوین گفت: افرادی که اقدام به کشتار اسب می‌کردند، در یکی از روستاهای اطراف قزوین دستگیر شدند.

حق تنفس و هوای پاک

براساس گزارش‌ ها، سالانه تعداد پر شماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای مشهد ۱۲۳، ماهشهر ۱۶۵، هندیجان ۱۵۵، کرمانشاه ۱۳۶، کنگاور ۱۱۷، قصرشیرین ۲۶۲، سرپل ذهاب ۱۸۷، شادگان ۱۵۸، اهواز ۱۵۲، سوسنگرد ۱۱۳ و تهران ۱۳۹ ناسالم برای گروه های حساس، ناسالم برای تمام گروه ها، بسیار ناسالم و یا خطرناک اعلام شد.

از سوی دیگر، بر اساس اعلام سامانه پایش کیفی هوای کشور، طی ۲۴ ساعت گذشته منتهی به ساعت هشت صبح جمعه ۲۲ فروردین، کیفیت هوای آبادان با شاخص ۴۱۵ و خرمشهر ۳۷۵ در وضعیت خطرناک ثبت شده‌اند.

همچنین، مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان گفت: ۱۴ کانون فعال گرد و غبار در این استان داریم که وسعت‌شان یک میلیون و پانصد هزار هکتار است.

علاوه بر این، وزیر بهداشت با بیان این‌که سالانه حدود ۵۰ هزار نفر در کشور بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند، عنوان کرد: برای کاهش این آمار، راهکارهایی از جمله توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی و ریلی وجود دارد، اما استفاده از انرژی‌های خورشیدی و پاک، ساده‌ترین و در دسترس‌ترین گزینه است.

شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.

شاخص کیفی هوا ( Air Quality Index ) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق ( ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل می‌کند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.

آتش سوزی

به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.

طی هفته اخیر، پنج هزار متر مربع از نخلستان‌های شهرستان حاجی آباد طعمه حریق شد.

در همین راستا، رئیس سازمان ایمنی و آتش‌نشانی شهرداری بوشهر از مهار آتش‌سوزی در اراضی پوشیده از نیزار ورودی شهر بوشهر خبر داد و گفت: در این عملیات سه ساعته ۸ دستگاه ماشین آتش‌نشانی و تانکر آبرسانی مشارکت کردند.

همزمان با موارد بالا، رئیس پارک ملی بوجاق کیاشهر از شناسایی و معرفی ۲ گروه عامل حریق عمدی در این پارک در روز طبیعت به مراجع قضایی خبر داد.

از سوی دیگر، سرپرست منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان گفت که حدود ۱۵ هزار مترمربع از جنگل‌های استان طی نوروز امسال در شعله‌های آتش سوخت.

علاوه بر این، خبرگزاری مهر تصاویری از وقع آتش‌سوزی در باغات و نخیلات سیاهو از توابع بندرعباس منتشر کرد.

همچنین، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان سقز گفت: یک متخلف محلی، سه اصله درخت بید با ارزش را بیرحمانه قطع کرد و با آتش زدن بقایای گیاهی، ۵۰۰ مترمربع از عرصه بکر حاشیه رودخانه پارسانیان را به خاکستر تبدیل کرد. فرمانده هنگ مرزی پارس‌آباد نیز از مهار آتش‌سوزی جنگل‌های حاشیه رودخانه مرزی ارس با تلاش مرزبانان و عوامل آتش‌نشانی خبر داد.

فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

در هفته‌ای که سپری شد، استاندار مازندران گفت: ۱۵ هزار هکتار از تالاب میانکاله خشک شد. با توجه به این واقعه، او مدعی شد که احیای تالاب با قوت در دستور کار است.

همچنین، مدیرکل دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور گفت: میزان ورودی آب به مخازن سد‌های کشور تا ۱۵ فروردین در سال آبی جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳۸ درصد کاهش یافته است.

از سوی دیگر، سخنگوی مجمع نمایندگان استان اصفهان در مجلس شورای اسلامی نابودی آثاری تاریخی شهر اصفهان را ناشی از ناکارآمدی مدیران دانست و گفت: امروز به تبع برداشت‌های بی رویه از آب‌های زیرزمینی و تغذیه نشدن آبخوان‌ها شاهد از بین رفتن بخش بسیاری از آثار تاریخی استان اصفهان هستیم؛ متاسفانه شاهد عزم جدی از طرف مسئولان در برداشت بی رویه آبخوان‌ها بوده‌ایم.

علاوه بر این، استاندار مرکزی گفت: عدم برنامه‌ریزی در منابع آبی و تشدید پدیده خشکسالی در استان از دلایلی است که موجب شده تا در اراک و ساوه تامین آب برای مصرف آشامیدنی با مشکل مواجه شود.

خبرگزاری ایسنا نیز در گزارشی نوشت، با توجه به روند فعلی تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی، احتمال ادامه خشکی تالاب گاوخونی و تبدیل آن به کویر نمکی وجود دارد. این امر می‌تواند منجر به افزایش گردوغبار نمکی در منطقه و تأثیرات منفی بر سلامت انسان‌ها و محیط‌زیست شود.

به‌علاوه، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای همدان با اشاره به اینکه از ابتدای سال آبی جاری (مهرماه ۱۴۰۳) تاکنون میانگین بارش در سطح استان به ۲۴۴ میلیمتر رسیده، گفت: حجم ذخیره آب در پشت سدهای این استان به طور میانگین به ۵۵ درصد رسیده است. این میزان بارندگی در مقایسه با سال گذشته ۱۷ درصد کاهش و نسبت به میانگین بلندمدت نیز هفت درصد کمتر است که نشان‌ از تداوم شرایط کم‌آبی در منطقه دارد.

در هفته گذشته، سخنگوی صنعت آب کشور از پیشرفت بیش از ۵۰ درصدی سامانه دوم انتقال آب از سد طالقان به تهران و کرج خبر داد و گفت: این پروژه مهم قرار است در دو فاز تا پایان تابستان یا اوایل پاییز امسال به بهره‌برداری برسد و ظرفیت انتقال آب را تا ۵ مترمکعب بر ثانیه افزایش دهد.