ار اف ای
هفتاد و نهمین دوره جشنواره آوینیون، از امروز در فرانسه آغاز به کار می‌کند. در نسخه ۲۰۲۵ جشنواره آوینیون، زبان عربی در کانون توجه قرار گرفته و نمایش آغازین این دوره نیز مرتبط با یک اثر جهانی ادبیات عربی انتخاب شده است: نمایش نُت، بازخوانی مجموعه داستان‌های هزار و یک شب است در قالب رقص. این نخستین بار در تاریخ جشنواره آوینیون است که رقص، به عنوان نمایش افتتاح کننده جشنواره انتخاب میشود. جشنواره آوینیون از نظر تعداد اجراها و تماشاگران، بزرگترین رویداد تئاتر و اجرای زنده در جهان به حساب میآید.
هفتاد و نهمین دوره جشنواره هنرهای نمایشی آوینیون، با ۴۲ اثر از جمله ۳۲ اجرای جدید، از امروز شنبه پنجم ژوئیه در شهر آوینیون فرانسه آغاز به کار کرده و تا بیست و ششم همین ماه، ادامه خواهد داشت.
از جمله آثار برجسته شرکت کننده در هفتاد و نهمین دوره جشنواره آوینیون میتوان به نمایش اردک وحشی اثر مشهور هنریک ایبسن اشاره کرد که با کارگردانی توماس اوستِرمِیِر، کارگردان بزرگ آلمانی، روی صحنه میرود.
کفش اطلسی، نمایشنامه برجسته پل کلودل که اجرای کامل آن تقریباً یازده ساعت طول می‌کشد، نیز به کارگردانی اریک روف، مدیر تئاتر کمدی فرانسز، به‌صورت شبانه در صحن کاخ پاپ به اجرا در خواهد آمد. این اثر امسال موفق به دریافت پنج جایزه مولیر، از جمله جایزه بهترین تئاتر و بهترین کارگردانی، شد.
علی شحرور، طراح رقص لبنانی، هم با اثر وقتی دریا را دیدم -که در زمان بمباران بیروت خلق شده است- در این دوره از جشنواره حضور دارد. او داستان تراژیک کارگران مهاجر زنی را روایت می‌کند که در جریان جنگ بین اسرائیل و حزب‌الله در پاییز ۲۰۲۴ در لبنان، به حال خود رها شده‌اند.
زبان عربی مهمان ویژه جشنواره آوینیون ۲۰۲۵
پس از زبان انگلیسی در سال ۲۰۲۳ و اسپانیایی در سال ۲۰۲۴، امسال زبان عربی به عنوان مهمان ویژه جشنواره آوینیون انتخاب شده و در کانون توجه یکی از بزرگترین رویدادهای نمایش زنده جهان قرار گرفته است. حدود پانزده هنرمند از لبنان، فلسطین، مراکش و تونس با آثاری از نمایش، رقص و موسیقی، و با محوریت زبان عربی، حدود یک‌سوم برنامه جشنواره را به خود اختصاص داده اند.
نمایش آغازین نسخه هفتاد و نهم جشنواره آوینیون نیز مرتبط با یک “اثر جهانی ادبیات عربی” انتخاب شده است: نمایش نُت، بازخوانی مجموعه داستان‌های هزار و یک شب است در قالب رقص. این نخستین بار در تاریخ جشنواره آوینیون است که رقص، به عنوان نمایش افتتاح کننده جشنواره انتخاب میشود.
نمایش نُت اثر مارلنه مونتِیرو فریتاس، طراح رقص اهل کیپ‌ورد، که پیش نمایش آن شب گذشته در صحن مشهور کاخ پاپ به روی صحنه رفت، روایت‌گر سرگذشت شهرزاد است. مارلنه مونتِیرو فریتاس که به خاطر جسارت شاعرانه و شجاعت در طراحی رقص آثار پیشین خود شهرت دارد، با الهام از مجموعه داستان‌های هزار و یک شب، شاهکار ادبیات عربی، به سراغ آفرینشی ترکیبی میان نسل‌ها و دوران‌ها رفته است. وی که در سال ۲۰۱۸ موفق به دریافت شیر نقره‌ای دوسالانه ونیز شد، با نگاهی منحصر به فرد و ترکیب حرکت، بیان بدنی و فرهنگ‌های گوناگون، نه تنها در مرکز توجه قرار گرفته، بلکه صحنه هنری کشورش کیپ‌ورد را نیز به معرض نمایش میگذارد. کیپ‌ورد کشوری متشکل از ۹ جزیره‌ی آتشفشانی در دل اقیانوس اطلس که در سواحل شمال غرب آفریقا واقع شده، الگویی از ثبات سیاسی، صلح و دموکراسی در قاره آفریقاست.
در این دوره از جشنواره آوینیون، آفریقا نیز با اقتباسی از رمان سرزمین کوچک اثر گائل فایه که توسط دیدا نیباگوایر، هنرمند رواندایی و فردریک فیسباخ، کارگردان فرانسوی، به زبانهای کینیارواندا و فرانسوی روی صحنه میرود، در کانون توجه قرار گرفته است.
فرانسوی‌ها و تئاتر
مقیاس عظیم جشنواره آوینیون را میتوان از تعداد نمایش‌هایی که در چارچوب جشنواره آف -خارج از برنامه جشنواره آوینیون- برنامه‌ریزی شده‌اند، تصور کرد. با ۱۷۲۴ اثر در جشنواره آف، بزرگی این رویداد بی‌سابقه است.
آن-کلر گوربیه، مدیرکل انجمن حمایت از تئاتر، با اشاره به کاهش سن مخاطبان نمایش در فرانسه، می‌گوید: “وفور نگاه‌ها و پیشنهادهای هنری چیز خوبی‌ست. اما پرسش مهم این است که آیا همه این آثار، مخاطب خود را به‌ویژه میان نسل جوان و تماشاگران کمتر آشنا با تئاتر، خواهند یافت؟” به گفته‌ی او، مطالعه جدید انجمن حمایت از تئاتر با عنوان فرانسوی‌ها و تئاتر، از جوان‌تر شدن مخاطبان خبر می‌دهد: “امسال، نسبت افراد زیر ۳۴ سال به ۴۷ درصد رسیده است، که نسبت به سال‌های گذشته رشد قابل توجهی دارد. همچنین درصد حضور زنان نیز بیشتر شده است؛ که اهمیت دارد، چون زنان به طور کلی نیروی محرکه تصمیم‌گیرنده در گردش‌های فرهنگی خانواده‌ها هستند”.
لوران دومینگوس، بازیگر، کارگردان و رئیس مشترک انجمن جشنواره آف، شرکت بیش از هزار و هفتصد اثر در این دوره را “نه نشانه رکورد و نه نشانه ناامیدی” خوانده و می‌گوید: “سؤال اصلی این است که آیا تماشاگران به سمت این نمایش‌ها خواهند آمد؟ خوشبختانه فروش بلیت‌ها امسال خیلی زود و با استقبال آغاز شده. در دنیای پر از بحران‌های ژئوپولیتیکی، هنر به پناهگاهی انسانی و فکری تبدیل میشود”. او همچنین یادآور میشود که با این حال، حمایت مالی از سالن‌های نمایش کاهش یافته و این “نه یک بحران موقت، بلکه ساختاری است”.
هوش مصنوعی، هنر و آینده نمایش زنده
و اما آیا هوش مصنوعی که در حال دگرگونی سینما، موسیقی، عکاسی و ادبیات است، برای تئاتر هم تهدید به حساب میآید؟
جشنواره امسال، با برگزاری میزگردی با عنوان هوش مصنوعی و خلق هنری: آیا باید انسان را دوباره در مرکز قرار داد؟ به دنبال یافتن پاسخی برای این سوال و دیگر پرسشها در زمینه حضور روزافزون هوش مصنوعی در عرصه هنرهای نمایشی خواهد بود.
لوران دومینگوس، رئیس انجمن جشنواره آف، عقیده دارد که “در حال حاضر تئاتر زنده در برابر هوش مصنوعی ایمن‌تر است، چون مردم برای دیدن انسان‌های واقعی و تجربه‌ی احساسات به سالن می‌آیند. اما نویسندگان، مترجمان، زیرنویس‌سازان و بسیاری دیگر تحت تأثیر قرار گرفته‌اند”. به گفته او “هنوز پاسخ قطعی نداریم، اما باید آگاه باشیم”.
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید