دکتر مصدق، از همان نخستین روزهای زمامداری خود، با بحران مالی وربه‌رو شد. قطع درآمد نفت از یک سو، و هزینه‌های سنگین اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت و پرداخت حقوق و مزایای کارگران و کارمندان از سوی دیگر، تقریباً دولت را فلج کرد. اولین اقدام دولت برای رفع بحران، تنظیم لایحه‌ای به منظور برداشت ۱۴ میلیون لیره از پشتوانه‌ی اسکناس، برای رفع مضیقه‌ی ارزی کشور بود. این لایحه، در مجلس شورا و سنا به تصویب رسید و پس از توشیح، به اجرا گذاشته شد. گام دوم، لایحه‌ی صدور اوراق قرضه‌ی ملی تا حدود یک میلیارد ریال، برای هزینه‌های مربوط به اجرای قانون ملی شدن نفت و خلع ید از شرکت سابق بود که پس از تصویب مجلس شورا و سنا در دیماه هزار و سیصد و سی، به معرض فروش گذاشته‌شد.
پس از انتشار اوراق، شاه، دو میلیون ریال و مصدق،۲۵۰ هزار ریال از اوراق ملی خریداری کردند. استقبال مردم برای خرید اوراق قرضه‌ی ملی به اندازه‌ای زیاد و چشمگیر بود که همه‌روزه صف‌های طویلی از محصلان مدارس، به بانک ملی شعبه‌ی مرکزی مراجعه می‌کردند و با ابراز عالی‌ترین احساس‌های خود، به خرید آن می‌پرداختند. سومین لایحه‌ی مالی دولت برای رفع بحران، اجازه‌ی تحصیل اعتبار به مبلغ ۲۵ بیلیون دلار از بانک صادرات و واردات واشنگتن، برای تأمین هزینه‌ی اجرای طرح‌های کشاورزی، راهسازی و دیگر طرح‌های عمرانی بود که متأسفانه بر اثر فشار دولت انگستان، این وام پرداخت‌نشد. دولت انگلستان علاوه بر کوشش برای ایجاد مانع بر سر راه دریافت وام، کوشید دولت ایران را در محاصره‌ی اقتصادی قرار دهد و حتا از رسیدن کالاهای خریداری شده از خارج – که در راه بود- جلوگیری می‌کرد. اقدام دیگر دولت برای بازسازی اقتصاد، تعویض برخی اسکناس‌ها در مهلت محدود بود. در نتیجه‌ی این کار، مبلغی درحدود ۴۵ میلیون ریال عاید دولت گردید.
بعد از ظهر سه شنبه ۱۷ دی، مردم تهران در برابر کاخ زیبای بانک ملی ایران، شاهد شورانگیزترین و هیجان انگیزترین احساسات جمعی از زنان شرافتمند ایرانی بودند. حتی از کرج و شمیران نیز عده زیادی از زنان برای خرید اوراق قرضه ملی به تهران آمده بودند، اعضاء جمعیت زنان ملت ایران که بانی این اقدام ملی بودند علاوه بر آنکه کلیه اعضاء «جمعیت زنان ملت ایران» بخرید اوراق قرضه ملی مبادرت ورزیدند، تصمیم گرفته شد که با فروش اشیاء گرانبهای خود در این نهضت ملی شرکت کنند. حتی دختران دانش آموزی که عضو این جمعیت هستند داوطلب شده اند جواهرات و اشیاء گران قیمت خود را بفروش رسانند و بجای آن از اوراق قرضه ملی خریداری نمایند. محوطه جلو بانک و سالن بزرگ بانک یکپارچه احساسات شده بود، حتی عده ای از زنان و دختران اشک می ریختند و محتویات کیف خود را جلو گیشه های بانک خالی کرده و جای آن اوراق قرضه ملی می خریدند. در میان خریداران اوراق قرضه، زن پیر و فروتنی بود که قریب شصت سال داشت، نام او «بی بی زهرا مسیحی »، خدمتگزار منزل مهندس اقلیدی بود. این زن دردمند و زحمتکش که تمام عمر خود را در سختی و مشقت گذرانده بود، با خانم خود برای خرید دو برگ از اوراق قرضه در بانک حاضر شد.
بی بی زهرا با لهجه تفرشی می گفت: «آقا جان، با آنکه من ماهی ده تومن بیشتر حقوق نمی گیرم و از مال دنیا جز سه فرزند چیزی ندارم، آمده ام تا به آقای دکتر مصدق کمک کنم، من بیست تومن بیشتر ذخیره نداشتم که آنرا هم از این ورقه ها خریده ام. اگر آقای دکتر مصدق امر کند، حاضرم سه فرزندم را در راه ایشان قربانی کنم». از گوشه چشمان ریز و مریض بی بی زهرا اشک جاری بود، چادر وصله دار و صورت پر چین این زن زحمتکش از فراز و نشیبها و نامرادیهای وی در زندگی حکایت می کرد. مردمی که این زن با غیرت را دیده و یک چنان احساسات از وی مشاهده کرده بودند، سخت متاثر شده و مدتی به فکر فرو رفتند.
یکی دیگر از کسانی که در جلو گیشه بانک دیده می شد، یک زن ایرانی مقیم عراق عرب بود، وی به آئین زنان عراقی عبائی بر سر افکنده و بر سر طول مدت اقامت در کربلا، لهجه اش بکلی تغییر کرده بود، بیش از سی سال نداشت و پی در پی با دستمالی اشک چشمهایش را پاک می کرد. نام او «جمیله شعیبی» بود. جمیله با لهجه عربی می گفت: « هفده سال بود که من از خاک وطن دور بودم، اما همیشه ایران را مثل مادرم دوست می داشتم، در کربلا ایرانیها دکتر مصدق را مثل یک پدر دوست دارند. همه او را نجات دهنده ایران می دانند.
حتی کاسب های عراقی به دولت خود سرزنش می کنند که چرا مثل دکتر مصدق انگلیسیها را از خاک کشور بیرون نمی کند؟ موقعیکه من در کربلا بودم، آرزو می کردم بتوانم روزی بوطنم خدمتی بکنم اما چون دستم نمی رسید، بحرم حضرت ابوالفضل رفتم و در آنجا دخیل بستم که خداوند دکتر مصدق را در کارش موفق بکند. بعد که با افراد خانواده ام به ایران آمدم، دویست تومن اوراق قرضه ملی خریدم، اما یک روز که از خیابان می گذشتم دیدم یک خانمی در اتومبیل نشسته و زنان ایرانی را دعوت می کند که روز سه شنبه بعد از ظهر برای خرید اوراق قرضه ملی جلو بانک جمع شوند، من با آنکه دیگر پس اندازی نداشتم، تصمیم گرفتم با خواهران خود شریک شوم، یک دست بند طلا و یک جفت گوشواراه ام را فروختم و از پول آن، این دسته اوراق را خریدم. جمیله شعیبی یک دسته اوراق قرضه ملی را که شامل پنجاه برگ بود نشان داد، و لحظه ای بعد در میان جمعیت ناپدید شد.
برگرفته از مجله تهران مصور- ۲۰ دی
از: فیس بوک
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید