خبرگزاری هرانا – علی رغم آنکه اینترنت با قطعی های مکرری مواجه می شود، اما فعالان حقوق بشر در حال ایجاد راهکارهایی پیشرفته برای ارتقاء آزادی های مدنی هستند. خبرگزاری الجزیره در گفتگو با فعالان ایرانی حقوق بشر به بررسی این موضوع پرداخته است.
شبکه خبری الجزیره در گفتگو با فعالان ایرانی حقوق بشر به بررسی جایگاه تکنولوژی های ارتباطی در شکل دهی به فعالیت های مدنی در ایران پرداخته است. متن کامل این گزارش در پی می آید.
در هفته ی آخر سال ۲۰۱۷ اعتراضات مردمی ایران را فرا گرفت که در آن هزاران نفر به خیابان ها آمدند تا اعتراض خود را نسبت به وضعیت اقتصادی ناگوار کشور اعلام کنند. تظاهرکنندگان با استفاده از برنامه های موجود در تلفن های هوشمند خود مانند تلگرام و اینستاگرام به سرعت پیام های خود را منتشر کردند و در طی چند روز تظاهرات دهها شهر در سراسر ایران را فرا گرفت. پس از آن و طی سرکوب های که از طرف دولت صورت گرفت بیش از ۲۵ نفر کشته و صدها نفر دستگیر شدند.
گسترش تظاهرات بار دیگر قدرت تکنولوژی و رسانه های اجتماعی را نشان داد و این واقعیت با توجه به تلاش های مکرر دولت برای بستن برنامه های تلفن همراه و جلوگیری از دسترسی معترضین به آنها بسیار برجسته تر شد. پس از شناخت و آگاهی از پتانسیل این برنامه ها، بسیاری از افراد در ایران (کشوری که در آن بیش از ۴۸ میلیون گوشی هوشمند فعال وجود دارد) به دنبال راه هایی برای استفاده از تکنولوژی در پیگیری آزادی های مدنی هستند.
اپلیکیشن چندکاربردی حافظ
یکی از آخرین برنامه هایی که در این زمینه استفاده شده، برنامه ی Hafez است که از نظر لغوی به معنی “مراقبت کردن” است، در واقع نام آن برگرفته از نام حافظ، شاعر مشهور ایرانی می باشد که این شاعر در اشعارش بیشتر ظاهرسازی و ریاکاری مذهبی را هدف قرار داده است. این اپلیکیشن مجموعه ای از اطلاعات مرتبط به حقوق بشر را در اختیار کاربران خود قرار می دهد. این اپلیکیشن قبل از هر چیز یک مرکز داده در مورد حقوقدانان و وکلای مدافع حقوق بشر در ایران است که به کاربران امکان دسترسی به اطلاعات قانونی مربوط به حقوق بشر را می دهد.
کیوان رفیعی، فعال حقوق بشر در ایران در گفتگویی که با الجزیره داشت اعلام کرد که اپلیکیشن حافظ (Hafez) بسیار فراتر از برنامه ای است که تنها شامل لیستی از شماره تلفن ها باشد.
رفیعی، بنیانگذار مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران (HRAI) می گوید: “کاربران (از طریق این اپلیکیشن) اخبار روزانه مربوط به حقوق بشر را دریافت می کنند؛ این برنامه به کاربران اجازه می دهد تا بتوانند خبرهای مربوط به نقض حقوق بشر را به صورت امن ارسال کنند؛ همچنین اطلاعات مهم حقوقی را در اختیار کاربران قرار می دهد تا در صورت بروز مشکل از خود دفاع کنند، همینطور اطلاعات تماس با وکلایی که می توانند به قربانی نقض حقوق بشر کمک کنند را نیز در اختیار کاربران قرار می دهد”.
رفیعی که شش بار به دلیل فعالیتش دستگیر شده، می گوید داشتن معیارهای نقض حقوق بشر برای معترضان در ایران مفید است. همچنین او اظهار می دارد که: “با توجه به اینکه سازمان های مستقل اجازه فعالیت در ایران را ندارند بنابراین نظارت بر موارد نقض حقوق بشر که در کشور به صورت روزانه انجام می شود می تواند شرایط حقوق بشری را بهبود بخشد”.
برنامه حافظ فقط یکی از برنامه هایی است که ایرانی ها برای ارتقاء آزادی های مدنی و حقوق بشر استفاده می کنند.
فیروزه محمودی بنیانگذار موسسه ی اتحاد برای ایران (سازمانی که بر ترویج جامعه مدنی متمرکز است) اظهار می دارد که: “فناوری یک ابزار است، نه یک نتیجه نهایی” . همچنین او در ادامه بیان می دارد که: “سوال اصلی ما این بود که چگونه می توان مردم زیادی را که برای هر اعتراضی به خیابان نمی روند، درگیر کرد که آنها نیز بتوانند شرکت کنند”. همچنین او می گوید که: “ما این فضای خالی و این خلا را دیدیم که راهی جز ساختن بخش فناوری مدنی ایران، برای پر کردن این خلاء وجود نداشت.”
یکی از مهمترین پروژه های فیروزه محمودی، ساخت اطلس زندان ایران است. مجموعه ای از اطلاعات قضات، زندان ها، و مهمتر از همه زندانیان سیاسی که در حال حاضر توسط دولت ایران نگه داری می شوند.
پایگاه داده نقش مهمی در ایجاد یک نظرسنجی از تعداد زندانیان سیاسی در ایران ایفا کرده است و این پایگاه داده ای توسط شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد به عنوان منبعی جهت ارزیابی وضعیت حقوق بشر در کشور مورد استفاده قرار گرفته است.
محمودی به الجزیره گفت: “این اطلس همچنین برای زمانی که مردم از ایران خارج می شوند، بسیار مفید خواهد بود”. همچنین در جایی دیگر می گوید: “وقتی که آنها درخواست پناهندگی می دهند، اسنادی که ما از قبل ثبت کرده ایم می تواند ابزار خوبی برای اثبات ادعای آنها باشد و جلوی اظهارات کذب و ساختن داستان های نادرست را بگیرد”. او اضافه می کند که “ما لیست ها را با تعداد زیادی از افرادی که با آنها کار می کنیم به اشتراک گذاشته و آنها را با هم مقایسه می کنیم، زیرا ما نمی خواهیم که داده ها و اطلاعات نادرست داشته باشیم.”
“بسیاری از افرادی که زندان را ترک می کنند در بسیاری از مواقع در مورد آن ساکت می مانند و ما نمی خواهیم وضعیتی داشته باشیم که دولت بگوید اطلاعات ما دقیق نیست”. “اگرچه فن آوری هایی مانند اطلس زندان اجازه شفافیت بیشتری می دهد، اما کار بر روی آن خود خطر ذاتی را در کشوری که مرتبا با فعالیت های سیاسی مخالف است و در این زمینه سختگیری می کند نیز به همراه دارد”. بنابراین محمودی می گوید برای اطمینان از ایمنی افرادی که بر روی آن کار می کنند و از آن استفاده می کنند درجه خاصی از ناشناس بودن پیش بینی شده است.
همچنین محمودی اظهار می دارد که: “این اطلس شبکه ای بسیار غیر متمرکز از مردم است و ما از روش های امن برای برقراری ارتباط استفاده می کنیم و ما یک پروتکل امنیتی گسترده برای تضمین امنیت افراد مرتبط داریم” .
هر چند باید در نظر داشت همه برنامه ها و اپلیکیشن ها الزاما در جهت مقابله با برنامه های دولتی یا مقامات نیستند، این مساله به نتایجی شگفت آور منجر شده است.
محمودی می گوید: “دولتها یک امر انحصاری نیستند آنچنان که آنها دارای ابعاد مختلفی هستند، بنابراین گاهی اوقات آنها یکی از برنامه های ما را ترویج می کنند. دلیل این مساله این است که همه ی برنامه ها سیاسی نیستند؛ برای مثال بعضی از آنها به دنبال ارتقاء سلامت جنسی و یا مبارزه با خشونت خانگی هستند”.
محمودی می گوید که حقوق زنان در ایران به ویژه در هنگام ازدواج به خوبی محافظت نشده است. بنابراین این نوع از برنامه ها، نمونه هایی از سند و قراردادهای ازدواج ارائه می دهند تا حق برخورداری زنان از حقوق خود برای طلاق گرفتن و نیز دریافت حق حضانت فرزندانشان را آسان تر کند. محمودی همچنین ادامه می دهد که: “برنامه ی بهداشت جنسی ما نیز اطلاعاتی در مورد بیماری های مقاربتی جنسی، تقویم قاعدگی و اطلاعات مربوط به پیشگیری از بارداری ارائه می کند که به یکی از محبوب ترین برنامه های رایج تبدیل شده است”. همچنین او ادامه می دهد که: “برنامه خشونت خانگی به کاربران اجازه می دهد تا با افرادی که در یک دایره قابل اعتماد هستند، در صورت مشاهده هر گونه خطری و تنها با فشار یک دکمه ارتباط برقرار کنند و حقوق مردم را هنگامی که در معرض سوء استفاده قرار می گیرد تعریف می کند”.
در نتیجه، زنان از خانم محمودی و سازمان او تشکر می کنند چون توانسته اند با دسترسی به این اطلاعات احساس امنیت بیشتری داشته باشند، این اطلاعات باعث شده که زنان در معرض آسیب بتوانند در صورت لزوم باتوجه به راهکارهای ارائه شده همسران خود را ترک کنند.
رفیعی می گوید که چنین اتفاقی برای او بابت برنامه حافظ، که برنامه ای برای ترویج حقوق بشر ماست نیز افتاده است. او می گوید: “ما از حجم کاربرانی که از نرم افزار استفاده می کنند شگفت زده شدیم؛ مردم از روستاهای کوچک گرفته تا شهرهای بزرگ ایران توانسته اند گزارش های متنوعی را از فساد اداری گرفته تا سوء مدیریت گزارش دهند”. “علاوه بر این، تعدادی از وکلا گزارش دادند که برای انجام مشاوره حقوقی با آنها تماس گرفته شده است.”
بهرحال به دلیل اینکه دولت ایران به طور منظم دسترسی به اینترنت را به خصوص در زمان برگزاری اعتراضات با مشکل مواجه کرده، بنابراین دسترسی به تعداد بیشتری از مردم، عمدتا به صورت یک چالش باقی می ماند. دولت در طول اعتراضات اخیر، نرم افزارها و اپلیکیشن های پیام رسان همچون تلگرام و اینستاگرام را به منظور قطع ارتباط مردم با همدیگر مسدود کرده است.
محمودی گفت: “ایرانی ها مردمی جوان، از لحاظ تکنولوژیکی زرنگ، و در کل مردم تحصیل کرده ای هستند، بنابراین آنلاین ماندن ایران مساله ای حیاتی می باشد”. همچنین او اضافه می کند که : “مسدود شدن اینترنت در طول اعتراضات ولو به مدت کوتاهی، خود مشکل بزرگی بود.”
به گفته رفیعی، دلیل این محدودیت ها و مسدود شدن اینترنت صرفا به هدف پیشگیری از سازماندهی تظاهرات کنندگان نیست.
رفیعی در ادامه گفت: “گردش آزاد اطلاعات باعث بروز تغییراتی در جامعه شده و روند دموکراتیزه شدن را تسریع می کند.” اپلیکیشن حافظ برای دور زدن فیلترینگ، با استفاده از فن آوری VPN درونی ساخته شده در آن، با این موانع و محدودیت ها دست و پنجه نرم می کند. این فن آوری به برنامه اجازه می دهد تا بتواند تلاش های دولت برای مسدود کردن را متوقف و آن را دور بزند. سازمان رفیعی نیز به دنبال دور زدن سانسور حکومت است.
رفیعی می گوید: “ما امیدواریم که از تکنولوژی پیشرفته تر به منظور استفاده از چنین ابزارهایی برای پیشبرد آگاهی و شرایط حقوق بشر در ایران استفاده کنیم”.
محمودی تایید می کند که این برنامه ها صرفا ابزارهایی کمکی برای رسیدن به یک هدف بزرگتر است. او همچنین می گوید: “مهمترین کاری که می توانیم انجام دهیم این است که فرهنگ شفافیت، پاسخگویی و مشارکت مدنی ایجاد کنیم.”
محمودی در ادامه می گوید: “چگونگی برخورد با رهبران حقوق بشر، اقلیت های قومی و مذهبی و کسانی که مورد آزار و اذیت قرار می گیرند، می تواند خود محکی برای شرایط حقوق بشر در یک کشور باشد”.
منبع : شبکه خبری الجزیره به قلم یارنو ریتزن – برگردان از هرانا
برای اطلاعات بیشتر درباره اپلیکیشن حافظ بنگرید به: اپلیکیشن هرانا، برای حمایت از حقوق بشر و گردش امن و آزاد اطلاعات منتشر شد
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید