رضا حقیقت‌نژاد – رادیو فردا

برخی از کاربران در توئیتر تصویری از جلسه درس خارج فقه روز یکشنبه چهارم اسفند آیت‌الله علی خامنه‌ای را توئیت کردند و نوشتند که فاصله محل نشستن رهبر جمهوری اسلامی با طلبه‌هایی که در کلاس درس او شرکت می‌کنند، در مقایسه با سایر جلسات او دو برابر حد معمول بوده است. از نظر این کاربران این فاصله‌گذاری به دلیل رعایت ایمنی‌های معمول مربوط به ویروس کرونا بوده است.

برخی از کاربران مدافع خامنه‌ای نوشته‌اند که مقایسه صورت گرفته خطا بوده و تصاویری که در آنها رهبر جمهوری اسلامی نزدیک‌تر به حضار است، مربوط به دیدارهای عمومی بوده و در جلسات درس خارج فقه معمولا بین او و طلبه‌هایش همین اندازه فاصله وجود دارد.

این توضیحات دقیق نبود ولی به نظر می‌رسد محتوای سخنرانی کوتاه او درباره انتخابات در همین جلسه، زمینه بهتری برای بررسی باشد.

علی خامنه‌ای در این سخنرانی هنگامی که به شیوع ویروس کرونا اشاره کرد، با پوزخند گفت این بیماری «بهانه خوبی» بود و بعد اشاره کرد که دشمن یا مخالفان انتخابات قصد داشتند با بهره‌برداری از این فرصت، مشارکت در انتخابات را کاهش دهند.

او در ادامه گفت مردم به‌ویژه مردم قم بدون توجه به این موارد، در انتخابات حضور پیدا کردند و این شهر «یکی از شلوغ‌ترین حوزه‌های رای‌گیری بود».

البته بر خلاف گفته رهبر جمهوری اسلامی، استان قم یکی از حوزه‌های خلوت رای‌گیری بود و استان قم در رتبه ۲۴ مشارکت انتخاباتی در بین ۳۱ استان قرار گرفت.

موضوع مهم‌تر اما این است که در شرایطی که مردم تحت فشار روانی شدید ناشی از شیوع بیماری کرونا هستند و تا زمان سخنرانی رهبر جمهوری اسلامی، طبق آمار رسمی پنج نفر فوت کرده بودند و ابهامات گسترده‌ای درباره نحوه خدمات‌رسانی دولت وجود دارد، آقای خامنه‌ای نه به افراد فوت‌شده یا درگیر در ماجرا اشاره‌ای کرد، نه ابراز تاسف کرد و نه حتی در این زمینه دستوری یا توصیه‌ای به مقام‌های دولتی داشت. انگار اصلا اتفاق مهمی رخ نداده است.

به نظر می‌رسد مردم مبتلا به ویروس کرونا یا هراسان و نگران از ابتلا به این ویروس، برای رهبر جمهوری اسلامی هیچ اهمیتی نداشتند که به آنها اشاره‌ای بکند. در نقطه مقابل وقتی گفت مردم قم بی‌توجه به نگرانی از ویروس کرونا رفتند رای دادند، چهره‌اش بشاش‌ٰتر و صدایش قوی‌تر شد و تشکر کرد.

مقایسه این دو رفتار به وضوح نشان می‌دهد مردم از نظر خامنه‌ای وقتی معنای مردم دارند که سود سیاسی برای نظام جمهوری اسلامی داشته باشند.

این رفتار البته سابقه‌دار است. او در سخنرانی ۲۷ دی‌ماه امسال،‌ به دفعات درباره قاسم سلیمانی سخنرانی کرد و از شخصیت، کارنامه و مراسم تشییع جنازه‌اش گفت ولی هیچ اشاره‌ای به بیش از ۶۰ نفری که به علت بی‌کفایتی مدیریتی در مراسم تشییع جنازه فرمانده نیروی قدس در کرمان فوت کردند، نداشت.

در همان سخنرانی وقتی به سرنگونی هواپیما با شلیک موشک‌های سپاه اشاره و با خانواده‌های قربانیان ابراز همدردی کرد، بلافاصله آنها را به دو دسته تقسیم کرد و از خانواده‌هایی که پس از این حادثه، به گفته خامنه‌ای، «در مقابل توطئه و وسوسه‌ دشمن ایستادند، برخلاف آنچه که میل دشمنان بود موضع گرفتند و حرف زدند»، تشکر کرد. بنابراین آنجا هم مردم وقتی برای رهبر جمهوری اسلامی ارزش یافتند که مقابل دشمن موضع گرفتند و به تعبیر او «بصیرت» داشتند.

این نمونه‌های متعدد به خوبی نشان می‌دهد که خامنه‌ای مردم ایران را در نسبت با «دشمن» جمهوری اسلامی ارزش‌گذاری می‌کند،‌ ارج می‌نهد یا نفی می‌کند. این مکانیسم حتی در بحرانی‌ترین شرایط مثل شیوع ویروس کرونا هم در سخنرانی او متجلی است و او بدون توجه به مشکل اصلی و بحران روزمره مردم، در پی بیرون‌کشیدن معنای مدنظر خود از بحران است.

او مخالفان جمهوری اسلامی را متهم کرد که قصد داشتند از فرصت ویروس کرونا بهره‌برداری کنند ولی در واقع خودش بود که سعی کرد از آب گل‌آلود کرونا به سود جمهوری اسلامی ماهی بگیرد. فاصله‌ بین رهبر جمهوری اسلامی و مردم ایران را از این زاویه بهتر و دقیق‌تر می‌توان درک کرد.